Στην Κρήτη υπάρχουν χόρτα πολλών ειδών.
Μιλούμε βέβαια για τα αγριόχορτα που χρησιμοποιούνται στην Κρητική Διατροφή.
Χωρίζονται σε βραστά, τσιγαριστά, καλτσουνόχορτα και άψητα σε σαλάτες. Στα άψητα χόρτα είναι και μερικά είδη φύκια.
Τα βραστά μαγειρεύονται λοΐσιμα, δηλαδή ανακατεμένα πολλά είδη, ή και χωριστά.
Μπορούμε στα λοΐσιμα να βάλομε λίγους ασκολύμπρους λίγο ραδίκι, ακουρνοπόδους, σταφυλινάκους, τσόχους, γαλατσίδες, προβατίνες, βυζιές.
Τα καθαρίζομε, τα πλένομε πολλά νερά για να μην έχουν υπολείμματα από χώματα και τα ψήνομε ως εξής: Βάζομε νερό να βράσει καλά. Από βραδύς έχομε μουλιάσει στο νερό ξερά κουκιά. Τα ξεφλουδίζουμε, τα ρίχνομε στο νερό μαζί με τα χόρτα και καθαρισμένες 3-4 πατάτες. Όταν βράσουν τα τραβάμε με τρυπητή κουτάλα, τα τοποθετούμε σε πιατέλα, αλατίζομε, βάζομε άφθονο ελαιόλαδο και άφθονο λεμόνι και τα τρώμε.
Βραστά γίνονται επίσης σκέτα το ραδίκι, το σταμναγκάθι, οι ασκολύμπροι.
Αυτά τα χόρτα επίσης είναι ωραία και με αρνάκι ή κατσικάκι αυγολέμονο. Θα τσιγαρίσουμε με λάδι και κρεμμύδι το κρέας, θα έχομε βράσει ελαφρά τα χόρτα και όταν το κρέας είναι σχεδόν έτοιμο θα ρίξομε τα χόρτα να πάρουν μερικές βράσεις μαζί με το κρέας. Και μετά θ’ αυγοκόψομε.
Επίσης πολύ νόστιμες είναι και οι αγριαγκινάρες που ψήνονται με τον ίδιο τρόπο.
Οι βρούβες βραστές, καθώς και τα βλαστάκια που πετάνε την άνοιξη ιδίως μια ποικιλία που είναι σκούρα σαν μαύρα και τα λέμε πρικοβλάστακα. Είναι ωραία βραστά αλλά με λάδι και ξύδι, όχι με λεμόνι.
Επίσης και οι αβρονιές, την άνοιξη. Βραστές με ξύδι και λάδι, ομελέτα αλλά και με το κρέας.
Είναι και άλλα, αλλά μου διαφεύγουν τώρα.
Τα τσιγαριστά είναι διαφορετικά είδη. Αυτά δεν βράζονται. Ψήνονται με λάδι και κρεμμύδι. Με ντομάτα ή χωρίς ντομάτα. Με πατάτες μέσα και χοχλιούς. Ή με ελιές πράσινες και σουπιές η καλαμαράκι ή χταπόδι. Ή με μπακαλιάρο παστό.
Τσιγαριστά χόρτα είναι: Τ’ αγριοσέλινα, τ’ αγριομάντανα, το λαγουδόχορτο, τα λάμπαθα, οι κουτσουνάδες, τα τσιχλάντερα, τα στριφτούλια, τ’ αγριοσπάνακα, τα πεντάνευρα, τ’ αγριόπρασα.
Μπορεί να ‘ναι και άλλα που τα ξεχνώ.
Σαλάτες με άψητα αγριόχορτα κάνομε με το άγριο σταμναγκάθι της θάλασσας. Σκέτο μ’ ελάχιστο λάδι και λεμόνι. Οι καυκαλήθρες με τσοχούς αι γαλατσίδες. Ψιλοκομένα ανακατεμένα με ρόκα, κουκόφυλα, κρεμμυδάκι, λίγο μαρούλι, λάδι, ξύδι. Όχι μπαλσάμικο, αλλά από σταφύλι. Ο κρίταμος που βγαίνει κοντά στα βράχια. Επίσης ένα φύκι που λέγεται σαλάτα της θάλασσας καθώς και η κάπαρη.
Τα λαγουδόχορτα ή μελισσόχορτα, όπως και οι αβρονιές γίνονται με τ’ αυγά νόστιμες ομελέτες.
Και βέβαια μπορείτε ν’ αγοράσετε αγριόχορτα απ’ τον μανάβη αλλά η μεγάλη απόλαυση είναι να τα βρείτε μόνοι σας. Εμένα είναι η ωραιότερη μου συνήθεια.
Δεν πρέπει να μαζεύονται από καλλιεργημένα χωράφια γιατί αυτά είναι γεμάτα φυτοφάρμακα και λιπάσματα. Μόνο από αγριάδες, χωράφια ελεύθερα, ακαλλιέργητα.
Και δεν βγαίνουν βέβαια όλα μαζί τα είδη των χόρτων. Σ’ άλλη περιοχή βγαίνει το ένα αλλού βγαίνει το άλλο.
Περπατάς ώρες, χωρίς να αισθάνεσαι κούραση. Νοιώθεις την επαφή με το χώμα, τ’ αρώματα απ’ τα φυτά. Τα ‘γκίζεις, τα μυρίζεσαι. Μπαίνεις στις λάσπες, στα νερά, πιάνεις το χώμα. Σκύβεις, σηκώνεσαι, σκύβεις, σηκώνεσαι επί ώρες. Και κούραση δεν αισθάνεσαι. Κάθεσαι κατάχαμα, όπως όταν είμασταν παιδιά που παίζαμε στα χωράφια.
Είναι πολύ ωραίο να τα αναγνωρίζεις ανάμεσα απ’ τ’ άλλα χόρτα που δεν τρώγονται. Όμως πρέπει να προσέχομε. Να μην τα καταστρέφομε. Μαζεύομε, μόνο όσα χρειαζόμαστε να μαγειρέψομε.
Και πάντα, δεν τα «ξεκληρίζομε»! Αφήνομε κάποια για να βγάλουν λουλουδάκια την άνοιξη και να πολλάπλασιασθούν.
Αυτά για ένα είδος της Κρητικής Διατροφής μας που ήταν είναι και θα είναι τα ΧΟΡΤΑ.
Τώρα, δεν πιστεύω να τα πάρει είδηση και αυτά η ΤΡΟΪΚΑ και να μας βάλει φόρους για την χορτομάζωξη;
Εμείς πάντως της απαντάμε:
Εθάρεψεν η Τρόϊκα πως θα μας πιάσει ζάλη
Της απαντούμε: Με ρακί λύρα και πεντοζάλη
Άννα Κωνσταντουδάκη