Καθώς η ακροδεξιά «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) συνεχίζει να ανεβαίνει και ο ριζοσπαστισμός της γίνεται όλο και πιο έντονος, αρκετοί πολιτικοί της επικρατούσας τάξης αναρωτιούνται αν ο καλύτερος τρόπος για να σταματήσει το κόμμα είναι η προσπάθεια απαγόρευσής του.
Η συζήτηση άρχισε με σοβαρότητα αφότου η Σάσκια Έσκεν, η συμπρόεδρος του κυβερνώντος Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD), έχει ταχθεί υπέρ της πιθανής απαγόρευσης του ΑfD – έστω και μόνο, όπως είπε, για να «ταρακουνήσει τους ψηφοφόρους» από τον εφησυχασμό τους.
Έκτοτε, σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα του Politico, πολιτικοί από όλο το πολιτικό φάσμα έχουν τοποθετηθεί σχετικά με το κατά πόσον μια νομική προσπάθεια απαγόρευσης του AfD, αν και είναι δυνατή με βάση τη γερμανική νομοθεσία, θα ήταν έξυπνη από άποψη τακτικής ή απλώς θα τροφοδοτούσε περαιτέρω την άνοδο του κόμματος.
Όπως συμβαίνει σε μεγάλο μέρος της γερμανικής πολιτικής, η συζήτηση είναι χρωματισμένη από το ναζιστικό παρελθόν της χώρας. Σε μια κοινωνία που έχει στο μυαλό της ότι ο Αδόλφος Χίτλερ αρχικά απέκτησε τη δύναμή του μέσω της κάλπης αφού οι Ναζί πήραν την πλειοψηφία στις ομοσπονδιακές εκλογές πριν καταλάβουν την εξουσία, ένας αυξανόμενος αριθμός πολιτικών ηγετών, ιδίως στην Αριστερά, θεωρεί την απαγόρευση του AfD – ενός κόμματος που θεωρούν ως μια τρομερή απειλή για τη δημοκρατία της Γερμανίας – ως μια επιτακτική ανάγκη που έχει τις ρίζες της στην ιστορική εμπειρία.
Άλλοι φοβούνται ότι η προσπάθεια αυτή θα γυρίσει μπούμερανγκ, επιτρέποντας στο AfD να παρουσιάσει τους mainstream αντιπάλους του ως υπονομευτές της δημοκρατικής βούλησης του γερμανικού λαού, οι οποίοι προσπαθούν απεγνωσμένα να απαγορεύσουν ένα κόμμα που δεν μπορούν να νικήσουν.
Στη δεύτερη θέση των δημοσκοπήσεων
Πράγματι, το AfD φαίνεται να προσπαθεί να στρέψει τη συζήτηση προς όφελος της τακτικής του. «Οι εκκλήσεις για την απαγόρευση του AfD είναι εντελώς παράλογες και αποκαλύπτουν την αντιδημοκρατική στάση όσων διατυπώνουν αυτά τα αιτήματα», δήλωσε η Αλίς Βάιντελ, συμπρόεδρος του κόμματος, σε γραπτή δήλωσή της στο προς το «Politico», τονίζοντας: «Οι επανειλημμένες εκκλήσεις για απαγόρευση δείχνουν ότι τα άλλα κόμματα έχουν προ πολλού ξεμείνει από ουσιαστικά επιχειρήματα κατά των πολιτικών μας προτάσεων».
Η συζήτηση αποκτά μεγαλύτερη ένταση σε μια χρονιά-κλειδί, κατά την οποία το AfD φαίνεται ότι θα τα καταφέρει καλύτερα από ποτέ στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιούνιο, καθώς και σε τρεις εκλογικές αναμετρήσεις σε κρατίδια στην ανατολική Γερμανία τον Σεπτέμβριο. Το κόμμα βρίσκεται επί του παρόντος στη δεύτερη θέση των δημοσκοπήσεων, με 23% σε όλα τα κρατίδια της άλλοτε Ανατολικής Γερμανίας. Μάλιστα, το AfD φαίνεται να προηγείται στο Βερολίνο.
Οι εκκλήσεις για απαγόρευση του κόμματος έγιναν πιο δυνατές αυτή την εβδομάδα μετά τις αποκαλύψεις ότι μέλη του AfD συμμετείχαν σε μια μυστική συνάντηση ακροδεξιών εξτρεμιστών, όπου συζητήθηκε ένα “γενικό σχέδιο” για την απέλαση εκατομμυρίων ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων μεταναστών και “μη αφομοιωμένων πολιτών”. Η είδηση προκάλεσε σοκ σε ολόκληρη τη χώρα, με πολλούς να κάνουν παραλληλισμούς με παρόμοια σχέδια των Ναζί. Ένας από τους ανθρώπους που φέρεται να συμμετείχαν ήταν ο Roland Hartwig, πρώην βουλευτής και τώρα στενός προσωπικός συνεργάτης του Weidel, συν-ηγέτη του κόμματος.
Ποια κόμματα έχουν απαγορευτεί στη Γερμανία
Σε ανάρτησή του στο X, ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, ανέφερε ότι η πιθανή απαγόρευση του AfD είναι ένα θέμα που αφορά στη γερμανική δικαιοσύνη. «Το να μαθαίνουμε από την ιστορία δεν είναι μόνο λόγια, οι δημοκράτες πρέπει να σταθούν ενωμένοι», έγραψε ο ίδιος χαρακτηριστικά.
Πολλοί από τους πιο ακραίους ηγέτες του AfD δραστηριοποιούνται στην ανατολική Γερμανία, όπου το κόμμα είναι και το πιο δημοφιλές. Σε δύο από τα τρία ομόσπονδα κρατίδια, όπου το AfD θα συμμετάσχει στις εκλογές του επόμενου έτους, τη Θουριγγία και τη Σαξονία, οι κρατικές Αρχές πληροφοριών έχουν χαρακτηρίσει τα τοπικά παραρτήματα του κόμματος ως «ασφαλώς εξτρεμιστικά», ενισχύοντας, έτσι, τα νομικά επιχειρήματα για την απαγόρευση του AfD.
Το Σύνταγμα της Γερμανίας επιτρέπει την απαγόρευση των κομμάτων που «επιδιώκουν να υπονομεύσουν ή να καταργήσουν την ελεύθερη δημοκρατική τάξη πραγμάτων», ουσιαστικά επιτρέπει στο κράτος να χρησιμοποιήσει αντιδημοκρατικά μέσα για να εμποδίσει ένα αυταρχικό κόμμα να διαβρώσει τη δημοκρατία εκ των έσω. Στην πραγματικότητα, το νομικό εμπόδιο για την επιβολή απαγόρευσης είναι πολύ υψηλό. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας το έχει κάνει μόνο δύο φορές: Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Ράιχ, κληρονόμος του ναζιστικού κόμματος, απαγορεύτηκε το 1952, ενώ το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας απαγορεύτηκε το 1956.
Πιο πρόσφατα, το 2017, το δικαστήριο έκρινε ότι ένα νεοναζιστικό κόμμα, γνωστό ως Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα (NPD), ενώ πληρούσε τα ιδεολογικά κριτήρια για την απαγόρευση, ήταν πολύ περιθωριακό για να απαγορευτεί, καθώς δεν είχε λαϊκή υποστήριξη και, επομένως, δεν είχε τη δύναμη να θέσει σε κίνδυνο τη γερμανική δημοκρατία.
Δεδομένων, ωστόσο, των δημοσκοπικών ποσοστών του AfD, μια προσπάθεια απαγόρευσής του θα έθετε ένα εντελώς διαφορετικό δίλημμα: Πώς θα χειρίζονταν οι πολιτικοί τις αντιδράσεις από τους πολλούς υποστηρικτές του κόμματος; Η μεταπολεμική δημοκρατία της Γερμανίας δεν έχει αναμφισβήτητα αντιμετωπίσει ποτέ μεγαλύτερη δοκιμασία, και οι πολιτικοί – καθώς και οι πολίτες – παραμένουν διχασμένοι ως προς το πώς να ανταποκριθούν.
Ποια η στάση CDU και SPD για το AfD
Οι κεντροδεξιοί συντηρητικοί, οι οποίοι προηγούνται στις δημοσκοπήσεις, τείνουν να βλέπουν δυσμενώς μια προσπάθεια απαγόρευσης. «Τέτοιες ψευτοσυζητήσεις είναι νερό στον μύλο του AfD», όπως δήλωσε στην εφημερίδα «Münchner Merkur» ο Φρίντριχ Μερτς, επικεφαλής της κεντροδεξιάς Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης. Απαντώντας στην Έσκεν, την επικεφαλής του SPD που τάσσεται υπέρ της διερεύνησης μιας απαγόρευσης, ο ίδιος πρόσθεσε: «Πιστεύει σοβαρά η πρόεδρος του SPD ότι μπορείς απλά να απαγορεύσεις ένα κόμμα που φτάνει το 30% στις δημοσκοπήσεις; Αυτό είναι μια τρομακτική αποσιώπηση της πραγματικότητας».
Πάντως, για το SPD, το διακύβευμα όσον αφορά στην πολιτική του επιβίωση είναι πολύ υψηλότερο. Το κόμμα έχει βιώσει μια απότομη πτώση της δημοτικότητάς του και σε δύο κρατίδια στα ανατολικά της Γερμανίας βρίσκεται κοντά στο να πέσει κάτω από το όριο του 5% που απαιτείται για να έχει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Ακόμα και στο εσωτερικό του SPD – ενός κόμματος του οποίου η ιστορία αντίστασης στους Ναζί αποτελεί πηγή μεγάλης εσωτερικής υπερηφάνειας – υπάρχουν έντονες διαφωνίες σχετικά με το αν η απαγόρευση είναι καλή ιδέα.
«Αν απαγορεύσουμε ένα κόμμα που δεν μας αρέσει, αλλά το οποίο εξακολουθεί να προηγείται στις δημοσκοπήσεις, αυτό θα οδηγήσει σε ακόμa μεγαλύτερη αλληλεγγύη προς αυτό”, δήλωσε στην εφημερίδα «Süddeutsche Zeitung» ο Κάρστεν Σνάιντερ, σοσιαλδημοκράτης που είναι ομοσπονδιακός επίτροπος για την ανατολική Γερμανία, σημειώνοντας: «Και ακόμα και από ανθρώπους που δεν είναι συμπαθούντες ή ψηφοφόροι του AfD, οι παράπλευρες απώλειες θα είναι πολύ υψηλές».