Της Δέσποινας Τριβόλη
«ΕΛΕΟΣ ΜΕ ΤΙΣ ΓΑΤΕΣ και τα σκυλάκια, κάντε και κάνα παιδάκι», είχε γράψει ο fufiulis32 κάτω από το TikTok βίντεο ενός ζευγαριού (makisannoula) που έδειχνε με περηφάνια στον φακό μια τιγρέ γάτα. «Ναι, φίλε μου, θα κάνουμε ένα και θα σ’ το φέρουμε να το μεγαλώσεις εσύ», του απάντησε ο Μakisannoula23. Η Ελλάδα πλασάρεται ως μια χώρα που αγαπάει την οικογένεια, τις μανούλες και τις παραδοσιακές αξίες.
Τι έκπληξη, λοιπόν, για εκείνους που κόπτονται για τα νέα ζευγάρια που έχουν γατιά και όχι παιδιά, που το 2023 η Ελλάδα σημείωσε αρνητικό ρεκόρ στις γεννήσεις: γεννήθηκαν περίπου 72.000 παιδιά, τη στιγμή που το 2010 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 114.000. H πτωτική τάση των γεννήσεων δεν είναι φυσικά αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, αλλά στην Ελλάδα είναι τόσο δραματική και σοβαρή που το δημογραφικό αποτελεί πλέον μία από τις προτεραιότητες της κυβέρνησης, που έφτιαξε και γι’ αυτόν τον λόγο το περίφημο υπουργείο Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής. Τον Μάιο του 2024 αναμένεται και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για το δημογραφικό.
Το τελευταίο μέτρο καταπολέμησης του δημογραφικού στις 22 Ιανουαρίου αφορούσε την αύξηση του επιδόματος γέννας. Ήταν 2.000 ευρώ, τώρα θα είναι από 2.400 έως 3.500 ευρώ. Αν, βέβαια, κοιτάξει κανείς τα κριτήρια που χρειάζεται να πληρούνται για να λάβει ένα ζευγάρι τα 3.500 ευρώ (δηλαδή το ανώτατο ποσό), μπορεί να καγχάσει: πρέπει να έχουν ήδη τουλάχιστον 4 παιδιά(!) και το οικογενειακό τους εισόδημα να είναι κάτω από 40.000 ευρώ.
Δεν είναι ότι δεν έχουν γίνει κινήσεις προς τη σωστή κατεύθυνση: η θέσπιση του επιδόματος γέννας ήταν ένα πρώτο βήμα. Πιο σημαντική ήταν η προσπάθεια να εναρμονιστούν τα τρία διαφορετικά συστήματα που υπήρχαν στη χώρα μας για τις νέες μητέρες. Μέχρι πρόσφατα, άλλο ίσχυε για τον δημόσιο τομέα, άλλο για τον ιδιωτικό και άλλο για τις ελεύθερες επαγγελματίες. Με την επέκταση της άδειας μητρότητας και για τον ιδιωτικό τομέα αλλά και την εξαιρετικά πρόσφατη (Σεπτέμβριος του 2024) ρύθμιση για τις ελεύθερες επαγγελματίες διορθώθηκε εν μέρει μια ιστορική αδικία.
Μέχρι και τον Σεπτέμβριο που μας πέρασε κάθε γυναίκα ελεύθερη επαγγελματίας ή αυτοαπασχολούμενη είχε περίπου μηδενικά δικαιώματα σε περίπτωση που έμενε έγκυος ‒ ένα εφάπαξ επίδομα των 600 ευρώ και τέλος. Δηλαδή, αν μια γυναίκα ήταν αγρότισσα, μηχανικός σε εταιρεία ή συμβασιούχος με μπλοκάκι (αναφέρω τρία παραδείγματα, αλλά υπάρχουν πολλά ακόμα), εκτός από το επίδομα, δεν υπήρχε καν πρόβλεψη ή προστασία προκειμένου να μη δουλεύει τους τελευταίους μήνες της κύησης. Σε μια χώρα με τόσο έντονο δημογραφικό πρόβλημα η πολιτεία περίμενε από μια μερίδα γυναικών να αναπαράγονται περίπου σαν τις αμοιβάδες.
Το βασικό πρόβλημα, βέβαια, δεν είναι ούτε η γέννα ούτε η άδεια μητρότητας (δεν θα μιλήσω καν για την άδεια πατρότητας, που είναι μόνο 14 ημέρες!) αλλά το πώς ακριβώς θα μεγαλώσει κανείς ένα παιδί τα επόμενα είκοσι χρόνια. Κάποια στιγμή θα γεννήσεις. Αργά ή γρήγορα πρέπει να γυρίσεις στη δουλειά και να βρεις τι θα κάνεις με το παιδί. Έχεις (μίνιμουμ) 600 ευρώ τον μήνα ή μια μάνα/πεθερά/θεία που θέλει να παρατήσει τη ζωή της και να τρέξει να σε βοηθήσει; Μέχρι τα 2 χρόνια οι θέσεις σε δημόσιους βρεφονηπιακούς σταθμούς είναι ελάχιστες. Δεν υπάρχουν καν εγγυημένες δωρεάν θέσεις για παιδιά τριών ετών. Τι ακριβώς πρέπει να κάνεις ως γονιός με το παιδί σου ως τα 4 που ξεκινά η υποχρεωτική εκπαίδευση;
Στην καλύτερη, έχεις λεφτά και βοήθεια. Στη χειρότερη δεν έχεις τίποτε από τα δύο και παλεύεις μέσα σε ένα περιβάλλον που είναι από αδιάφορο έως εχθρικό: μηδενική κοινωνική πολιτική, έλλειψη στέγασης, ακρίβεια (το βρεφικό γάλα και οι πάνες είναι σε τιμές-ρεκόρ σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση), μισθοί κακομοιριάς και το περίφημο δωρεάν δημόσιο σχολείο το οποίο τελειώνει στην καλύτερη περίπτωση στις 4 (γιατί, ως γνωστόν, όλοι δουλεύουμε 8-3, σαν να έχουμε 1985) και το εξίσου περίφημο και καθόλου δωρεάν φροντιστήριο, στο οποίο θα πρέπει να στέλνεις το παιδί σου από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού μέχρι τη Γ’ Λυκείου.
Τι κάνεις; Αφήνεις τη δουλειά σου (κάποιος πρέπει να κάτσει με το παιδί), δουλεύεις από το σπίτι (αν μπορείς), κάνεις δύο και τρεις δουλειές (κάπως πρέπει να πληρωθούν το φροντιστήριο και τα αγγλικά), χάνεις πολύτιμες επαγγελματικές ευκαιρίες γιατί είσαι με το ρολόι στο χέρι να πας να πάρεις το παιδί από το σχολείο (πόσες ιδιωτικές εταιρείες έχουν ωράριο έως τις 3:30;) και πιέζεσαι αφόρητα και ασταμάτητα. Και, φυσικά, διαβάζεις άλλο ένα κείμενο για το δημογραφικό και γελάς. Πικρά.