Στα πλαίσια του διαλόγου γύρω από την ιστορία λάβαμε και δημοσιεύουμε την παρακάτω επιστολή:
Ο Κωνσταντίνος Μπασιάς (πατέρας του κ. Λουκά Μπασιά) ήταν οργανωμένος ένοπλος αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης και είχε αναγνωριστεί και εξοπλιστεί σαν αρχηγός ομάδας, αλλά ο κ. Λουκάς Μπασιάς (εφεξής Λ.Μ.) προβάλλει με υπερβολικό τρόπο τη δράση του πατέρα του και επιπλέον «ξεχνά» ή υποτιμά τη δράση άλλων αγωνιστών όπως του Βασίλη Πατεράκη (Πατεροβασίλη) αρχηγού του φυλακίου στη Κουστογερακιώτικη Μαδάρα. Επίσης, η άγνοια(;) του κ. Λ.Μ. για ορισμένα θέματα τον οδηγεί να γράφει ανακρίβειες (Αγώνας της Κρήτης, 12 Σεπτεμβρίου 2024) ώστε να προβάλλει ακόμα περισσότερο τη δράση του πατέρα του.
Για παράδειγμα, προσπαθεί να βρει (δηλαδή, να επινοήσει) προβλήματα και αντιφάσεις στη συνέντευξη του Ν.Σκουλά (ιδρυτικό μέλος της ΕΟΚ) ο οποίος σημείωνε ότι στο Κουστογέρακο υπήρχε ομάδα ανταρτών με αρχηγό τον Βασίλη Πατεράκη. Ο κ. Λ.Μ. γράφει ανακρίβειες, προσπαθώντας να επινοήσει προβλήματα και αντιφάσεις με ημερομηνίες και χρονολογίες.
Γράφει, λοιπόν, ότι η Βρετανική αποστολή στο Σέλινο ήρθε στις αρχές του καλοκαιριού του 1943, ενώ η πρώτη βρετανική αποστολή στο Σέλινο (στην αποστολή ήταν και ο ανθυπολοχαγός Στέλιος Παπαδερός από τον Λιβαδά) ήρθε στο Χαρέι τον Νοέμβριο του 1942 (δηλαδή, δεκαοκτώ μήνες νωρίτερα) με το υποβρύχιο Παπανικολής, επειδή είχε πολύ δυνατό αέρα (σιρόκο) και οι βάρκες δεν μπορούσαν να βγούν στην Τρυπητή όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί.
Αλλά ούτε ο Ζαν Φήλντιγκ (ο γνωστός Αλέκος ή μεγάλος Αλέκος για να τον διακρίνουν από τον ασυρματιστή Alec Tarves που ήταν γνωστός σαν μικρός Αλέκος ή καλατζής) γλιτώνει, επειδή ο κ. Λ.Μ. υπονοεί ότι άλλα έγραφε στις αναφορές του στη διάρκεια του πολέμου και άλλα στα βιβλία που δημοσίευσε μετά τον πόλεμο!
Ένα άλλο απόσπασμα από το κείμενο του κ. Λ.Μ. δίνει την εντύπωση ότι δεν έχει κατανοήσει το κείμενό μας. Γράφει, λοιπόν, ότι το απόσπασμα της Βρετανικής Έκθεσης (το οποίο ο κ. Λ.Μ. είχε λογοκρίνει επειδή δεν του άρεσε ένα τμήμα που αναφερόταν στον πατέρα του…) δεν είναι όπως το παραθέσαμε, αλλά παρουσιάζει το ίδιο απόσπασμα στο οποίο αναφέρεται ότι «η αντάρτικη δραστηριότητα συνεχίστηκε από μερικούς χωρικούς υπό τη διοίκηση ενός βοσκού του Βασίλη ΠΑΤΕΡΑΚΗ. Κανένας από τους αξιωματικούς που το Σέλινο είναι πλούσιο δεν ενδιαφέρθηκε για δράση, μήτε οι Οργανώσεις μήτε ο ΜΠΑΣΙΑΣ που είχεν αναγνωριστεί και εξοπλιστεί σαν αρχηγός αντάρτικου.» Πρέπει να εκτιμήσουμε ότι ο κ. Λ.Μ. δεν έκανε αυτή τη φορά το λάθος να λογοκρίνει το κείμενο της Βρετανικής Έκθεσης σε ό,τι αφορά τον πατέρα του που δεν είναι κολακευτικό, αφού αναφέρει ότι ο Κωνσταντίνος Μπασιάς «δεν ενδιαφέρθηκε για δράση». Παρακάτω, ο κ. Λ.Μ. γράφει ότι «αντικαταστάθηκε στην επιστολή το τμήμα που αφορά τον Πέρκινς, που αναφέρει πως είχε αρχηγείο, πως συντηρούσε δύναμη 20-30 ανδρών κτλ, με σειρές από άλλο μέρος της σελίδας. Και παρουσιάστηκε σαν ενιαίο.» Ο κ. Λ.Μ. είτε δεν μπορεί να κατανοήσει ένα κείμενο είτε προσπαθεί να μπαλώσει αυτά που δεν μπαλώνονται. Καμία επιλεκτική συρραφή κειμένων και καμία αντικατάσταση ή αποσιώπηση δεν έγινε, επειδή στη συνέχεια του αποσπάσματος της Βρετανικής Έκθεσης αναφέρεται, όπως γράφει ο ίδιος ο κ. Λ.Μ., ότι «αυτή τη δύναμη την ανέλαβε ο αρχιλοχίας PERKINS, κατόρθωσε να την πειθαρχήσει κάπως και την κατεύθυνε με τέτοιο τρόπο, που κέρδισε την αφοσίωσή της.» Ο κ. Λ.Μ. εμπνεόμενος από φανταστικές συρραφές, αποσιωπήσεις και αντικαταστάσεις, γράφει ότι: «Τι να πω εγώ για αυτό εδώ τώρα; Δε θα δώσω χαρακτηρισμούς.» Κρίμα, που δεν μάθαμε τους χαρακτηρισμούς …
Στο κείμενο του κ. Λ.Μ. διαβάζουμε: «Φαίνεται λοιπόν πως αυτός που πληροφόρησε τον συντάκτη της αγγλικής έκθεσης, για όσα συνέβησαν τότε και αναφέρονται στην σελίδα 99, και τα έχουν υπογραμμίσει στην επιστολή που μου εστάλη, δεν τον πληροφόρησε σωστά. Και πιστεύω ότι λίγα άτομα τότε είχαν επαφή με τον συντάκτη της έκθεσης για να τον ενημερώσουν.» Αυτό το απόσπασμα προκαλεί συγκαταβατικά χαμόγελα, επειδή ο κ. Λ.Μ. θεωρεί αξιόπιστη τη Βρετανική Έκθεση όταν αναφέρει ότι ο πατέρας του (Κωνσταντίνος Μπασιάς) «είχεν αναγνωριστεί και εξοπλιστεί σαν αρχηγός αντάρτικου», ενώ η ίδια Βρετανική Έκθεση δεν είναι αξιόπιστη όταν αναφέρει πράγματα που δεν του αρέσουν, όπως: «Η αντάρτικη δραστηριότητα συνεχίστηκε από μερικούς χωρικούς υπό τη διοίκηση ενός βοσκού του Βασίλη ΠΑΤΕΡΑΚΗ. Κανένας από τους αξιωματικούς που το Σέλινο είναι πλούσιο δεν ενδιαφέρθηκε για δράση, μήτε οι Οργανώσεις μήτε ο ΜΠΑΣΙΑΣ που είχεν αναγνωριστεί και εξοπλιστεί σαν αρχηγός αντάρτικου.» (Σ’ αυτές τις υπογραμμίσεις αναφέρεται ο κ. Λ.Μ.) Αν έχουμε κατανοήσει σωστά το κείμενο του κ. Λ.Μ. (επειδή ο γραπτός του λόγος είναι ορισμένες φορές ιδιόρυθμος), μας κατηγορεί ότι δεν αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι ο Πέρκινς ήταν ο αρχηγός του φυλακίου στη Μαδάρα. Όμως, είτε δεν έχει διαβάσει με στοιχειώδη προσοχή το κείμενό μας είτε κάτι άλλο συμβαίνει και συνεπώς πρέπει να του υπενθυμίσουμε και να συμπληρώσουμε ορισμένα γεγονότα που αφορούν τη δράση του Πέρκινς. Ο Πέρκινς αποβιβάστηκε στις 29 Ιουλίου 1943 στον Καλόγερο (τοποθεσία μεταξύ Σούγιας και Τρυπητής) μαζί με τον Γιώργη Ψυχουντάκη (Μπερτόδουλο) από την Ασή Γωνιά. (Πηγές: α) Murray Elliott, «Vasili: The lion of Crete». Century Hutchinson (1987), σελ. 16, και β) Antony Beevor, «Η Κρήτη: Η μάχη και η αντίσταση», Εκδόσεις Γκοβόστη (2004) σε μετάφραση Π. Μακρίδη, σελ. 405). Ο Πέρκινς ήρθε στην Κρήτη δεύτερος στην ιεραρχία μετά τον Φήλντινγκ και αργότερα (Δεκέμβριος του 1943) ήρθε ο λοχαγός Dennis Ciclitira (Διονύσης Τσικλιτήρας) για να αντικαταστήσει τον Φήλντινγκ.
Ο Τσικλητήρας, αν και είχε ελληνική καταγωγή, δεν συμπαθούσε ιδιαίτερα τους Κρητικούς και δεν έκρυβε την αντιπάθειά του. Επειδή η προσωπικότητά του είχε μεγάλες διαφορές από την προσωπικότητα του Πέρκινς, σύντομα δημιουργήθηκαν προβλήματα μεταξύ τους και ο Τσικλητήρας στην έκθεσή του σημείωσε ότι «ο Πέρκινς δημιουργεί περισσότερα προβλήματα παρά καλό» και ζήτησε να επιστρέψει (ο Πέρκινς) στο Κάιρο. Όμως, ο Πέρκινς αρνήθηκε και έμεινε στο Σέλινο και σκοτώθηκε τον Φεβρουάριο του 1944 στις Φώκιες, περιοχή μεταξύ Ομαλού και Λάκκων. Ενώ ο Φήλντινγκ είχε προτείνει τον Πέρκινς για τον Σταυρό της Βικτωρίας (η ανώτατη βρετανική διάκριση στο πεδίο της μάχης), ο Τσικλητήρας ήθελε να τον γυρίσει στο Κάιρο!
Ο κ. Λ.Μ. αμφισβητεί οποιαδήποτε αξιόπιστη αναφορά στον Βασίλη Πατεράκη σαν αρχηγό του φυλακίου της Μαδάρας μέχρι να αναλάβει την ευθύνη ο Πέρκινς. Βέβαια, ίσως ο κ. Λ.Μ. πιστεύει (μεταξύ άλλων…) ότι πριν από τον Ιούλιο του 1943 που ήρθε ο Πέρκινς στο Σέλινο δεν υπήρχε αντάρτικη ομάδα στη Μαδάρα ή αν υπήρχε δεν είχε αρχηγό! Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε στον κ. Λ.Μ. μερικά αποσπάσματα από το πρώτο κείμενό μας (Αγώνας της Κρήτης, 27 Ιουλίου 2024):
α) Από τη Βρετανική Έκθεση: «Η αντάρτικη δραστηριότητα συνεχίστηκε από μερικούς χωρικούς υπό τη διοίκηση ενός βοσκού του Βασίλη ΠΑΤΕΡΑΚΗ […]».
β) Από το βιβλίο του Φήλντινγκ («Το κρυφτό – Η αντίσταση στην Κρήτη». (Μετάφραση Αλεξάνδρα Φιάδα, εκδόσεις Εστία, 1993): «[…]υπό την ηγεσία του μεγαλύτερου αδελφού, του Βασίλη, και θα ήταν σφάλμα να διαταράξουμε αυτή τη φυσική ιεραρχία διορίζοντας έναν ξένο (σ.σ. εννοεί τον Νεοζηλανδό Πέρκινς) να τους διοικεί αντί γι’ αυτόν […] Ένιωθα αρκετά βέβαιος ότι υπό τις διαταγές του Βασίλη (σ.σ. εννοεί τον Βασίλη Πατεράκη) η ομάδα δεν θα τα έκανε μαντάρα αρχίζοντας τη δράση πριν την ώρα της.» (σελίδες 177 και 191)
γ) Από το βιβλίο του Φήλντινγκ («The Stronghold: Four Seasons in the White Mountains of Crete». Paul Dry Books, 2013): «[…] και οι άνδρες βγήκαν στο βουνό όπου δημιούργησαν τον πυρήνα μίας αντάρτικης ομάδας την οποία ο Βασίλης (σ.σ. αναφέρεται στον Βασίλη Πατεράκη) τελικά διοικούσε.» Στο ίδιο βιβλίο διαβάζουμε: «[…] σαν παραδείγματα αυτής της αντίστασης έναν αριθμό τοπικών ηγετών όπως ο Βασίλης Πατεράκης και ο Πέτρος Πέτρακας.» (σελίδα 143)
δ) Από την Έκθεση Δράσης του Πέτρου Παπαδοπετράκη (αρχηγός της Ασηγωνιώτικης ένοπλης ομάδας και γνωστός σαν Καπετάν Πέτρακας): «Εις την περιφέρειαν του χωρίου Κουστογέρακον Σελίνου είχεν οργανωθή καλώς από τας αρχάς του έτους 1942 μία ομάς υπό τον Οπλαρχηγόν Βασίλειον Πατεράκην.»
ε) Από το βιβλίο του Murray Elliott («Vasili: The lion of Crete». Century Hutchinson, 1987):
«Η μικρή ομάδα των ανταρτών είχε ικανό ηγέτη τον τριαντάχρονο Βασίλη Πατεράκη, γαλήνιο και φλεγματικό, του οποίου η αίσθηση του σκοπού και της υπευθυνότητας τον έκαναν ιδανικό γι’αυτή την αποστολή.» (σελίδα 84) Στο ίδιο βιβλίο διαβάζουμε: «Ο Πέρκινς συγκέντρωσε περίπου 110 άνδρες και έφτιαξε μία αποτελεσματική δύναμη η οποία ορισμένες φορές έφτανε σχεδόν τα διακόσια άτομα […] Ο Βασίλης Πατεράκης ήταν ακόμα ο φυσικός ηγέτης της ομάδας, αλλά ο Φήλντινγκ του ζήτησε αν μπορούσαν να δεχτούν τον Πέρκινς να διευθύνει τη δράση τους. Χωρίς δισταγμό, ο Βασίλης Πατεράκης απάντησε σταθερά: «Σαν ένας αδερφός» και αγκάλιασε τον Πέρκινς με τον κρητικό τρόπο της αφοσιωμένης φιλίας.» (σελίδες 114, 115)
Τα παραπάνω δεν είναι «απόψεις» όπως με αφέλεια υποστηρίζει ο κ. Λ.Μ., αλλά έγκυρες μαρτυρίες και αναφορές για τον αρχηγό του φυλακίου της Μαδάρας μέχρι να αναλάβει ο Πέρκινς.
Η στρατιωτική εκπαίδευση, η προσωπικότητα και οι ικανότητες του Πέρκινς τον είχαν κάνει αγαπητό σε όλους (σε αντίθεση με τον Τσικλητήρα) και συνεπώς δεν ήταν παράλογο να αναλάβει την ευθύνη του φυλακίου. Όμως, ο Φήλντινγκ δίσταζε να προτείνει τον Πέρκινς ως αρχηγό του φυλακίου επειδή ο Βασίλης Πατεράκης «ήταν ο φυσικός ηγέτης της ομάδας», σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Φήλντινγκ. Επειδή ο Πατεροβασίλης δεν ενδιαφερόταν για καπετανιλίκια και προσωπική προβολή, «αγκάλιασε τον Πέρκινς με τον κρητικό τρόπο της αφοσιωμένης φιλίας.»
Δεν θα συνεχίσουμε την παράθεση αναφορών για την ευθύνη του φυλακίου, αλλά θα ζητήσουμε από τον κ. Λ.Μ. να διαβάσει ξανά το πρώτο κείμενό μας (προσεκτικά, αυτή τη φορά) και επιμελώς το παρόν κείμενο ώστε να λυθούν οι απορίες του. Στο κείμενο του κ. Λ.Μ. διαβάζουμε: «Προσωπικά θεωρώ πως ιδιαίτερη αξία έχουν όσα γράφει ο ίδιος ο Φίλντινγκ ή Αλέκος στις εκθέσεις του κατά τη διάρκεια της κατοχής. Για τον ρόλο δηλαδή που είχε τότε ο Πέρκινς, αφού τότε αυτός ζούσε και συνεργαζόντουσαν, και όχι μετά την κατοχή, που ο Πέρκινς δε ζούσε […] Έτσι σε έκθεση του Φίλντινγκ που υπάρχει στα αγγλικά αρχεία (HS5/726) που γράφτηκε τον Ιανουάριο του 1944 (και όχι μετά την κατοχή) αναφέρεται στον νεοζηλανδό Πέρκινς […]».
Άραγε, ο κ. Λ.Μ. υπονοεί ότι ο Φήλντινγκ άλλα έγραφε στις αναφορές του στη διάρκεια του πολέμου και άλλα στα βιβλία του, και ότι τα αποσπάσματα που έχουμε δημοσιεύσει και αφορούν τον Πέρκινς αναιρούνται από τις αναφορές του ίδιου του Πέρκινς; Θα εκτιμούσαμε και θα είμαστε υποχρεωμένοι στον κ. Λ.Μ. αν δημοσίευε αντίγραφα των εκθέσεων των βρετανικών αρχείων με τις αναφορές των Φήλντινγκ και Πέρκινς όπου φαίνονται οι αντιφάσεις σε ό,τι αφορά τον Πατεροβασίλη και τον Πέρκινς. (Οι δύο εκθέσεις του Φήλντινγκ βρίσκονται στους φακέλους HS5/725 (part 1) και HS5/726 (part 2). Ο Πέρκινς έδινε αναφορά στον Φήλντινγκ.)
Μία τελευταία παρατήρηση: Οι δωρεές και οι ευεργεσίες (όσο σημαντικές και αν είναι) όπως και οι σχολικές και πανεπιστημιακές επιδόσεις των παιδιών οποιουδήποτε αγωνιστή, δεν έχουν καμία σχέση με θέματα που αφορούν την Εθνική Αντίσταση.
Αμαλία Ε. Πατεράκη
Μανώλης Α. Γασπαράκης