Του Γιάννη Αγγελάκη
Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ ήταν σχεδόν μετεωρική. Από ένα κόμμα που με δυσκολία έμπαινε στη Βουλή μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα και υπό την ηγεσία του Αλέξη Τσίπρα πήγε στο 12% και μετά στο 26%. Το κόμμα μεγάλωσε, οι προσδοκίες γιγαντώθηκαν, όμως η ταχύτητα όπου αυτό συνέβη δεν έδωσε το χρόνο ώστε να εξελιχθεί ομαλά. Δεν υπήρχαν οι κατάλληλες δομές, δεν υπήρχαν οι μηχανισμοί ενός μεγάλου κόμματος, ίσως δεν υπήρχε και η σχετική τεχνογνωσία.
Και μετά ήρθε η στιγμή που πλέον θα έπρεπε να αποφασίσουν. Ή κυβερνούμε ή δίνουμε τη σκυτάλη. Ο ΣΥΡΙΖΑ επέλεξε να κυβερνήσει με μήνυμα αντιμνημονιακό, βασισμένο στην οργή και τον θυμό των πολιτών για όσα είχαν συμβεί στη χώρα μας, αλλά και θετικό.
“Η Ελπίδα έρχεται”, ήταν το σύνθημα που κυριαρχούσε τότε στην Ελλάδα με την αισιοδοξία να επιστρέφει στα πρόσωπα πολλών πολιτών μετά από πολλά δύσκολα χρόνια.
Τότε, όλα έμοιαζαν πιθανά…
Από τις πρώτες εβδομάδες της διακυβέρνησης ήταν ξεκάθαρο ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα τόσο για τις εγχώριες πολιτικές δυνάμεις όσο και για τους ευρωπαίους ηγέτες δεν ήταν τόσο τα αιτήματα που προέβαλε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αλλά το πλαίσιο στο οποίο προβαλλόταν.
Έμοιαζε σα να μην είχε σημασία αν αυτά που ζητούσε η Ελληνική κυβέρνηση ήταν δίκαια ή άδικα, αλλά όσα θα σηματοδοτούσε η πιθανή αποδοχή τους από το ευρωπαϊκό ιερατείο και τους δανειστές για μία σειρά άλλους λαούς, και πιο σημαντικά για μία σειρά άλλους ηγέτες και πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες που ήδη εφάρμοζαν ή είχαν εφαρμόσει το παρελθόν μνημόνια και ακραία λιτότητα.
Μία υποχώρηση μπροστά στο δημοκρατικό αίτημα των Ελλήνων πολιτών όπως εκφράστηκε με τη μαζική ψήφος τους στο ΣΥΡΙΖΑ, θα επιβεβαίωνε ότι το πολιτικό προσωπικό της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ έδρασαν “προδοτικά”. Ότι υπήρχε άλλος δρόμος.
Όταν διαφάνηκε στις δημοσκοπήσεις ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα κερδίσει τις εκλογές, όλοι μιλούσαν για ένα “λάθος” που δεν έπρεπε να επιτραπεί η εκλογική παγίωσή του.
Για “λάθος” του ελληνικού λαού είχε μιλήσει και ο κ. Σόιμπλε όταν πληροφορήθηκε το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών. Ο τρόπος για να μην επαναληφθεί αυτό το “λάθος” στην Ισπανία και αλλού ήταν να μπει ένα τέλος στην “ελληνική ανταρσία”.
Η κυβέρνηση αντιμετωπίστηκε ως “αριστερή παρένθεση”. Ένα “λάθος” που πρέπει γρήγορα να διορθωθεί.
Ποιο ήταν το “σωστό”; Το αναπόφευκτο των πολιτικών λιτότητας.
Ο Ραχόι είπε:
“Κι εμείς τι ήμασταν που εφαρμόσαμε το πρόγραμμα;”
Ακολούθησαν και άλλοι ηγέτες με παρόμοιες δηλώσεις.
Κί έτσι, όλοι συμπαρατάχθηκαν με την αναγκαιότητα υποταγής στον «ορθό» δρόμο της λιτότητας. Τον μόνο δρόμο της εφαρμογής ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτών. Τον δρόμο της Γερμανίας του Σόιμπλε και της Μέρκελ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ σε αυτή την Ευρώπη δε μπορούσε να βρει συμμάχους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ εγκλωβισμένος και στις αυταπάτες του δεν είχε απαντήσεις να δώσει.
Η Ελπίδα δεν ήρθε. Η Ευρώπη δεν άλλαξε.
Οι εκβιασμοί τελικώς επικράτησαν.
Η κυβέρνηση υποχώρησε.
Η εξαρχής λάθος ανάγνωση της πραγματικότητας ποτέ δε διορθώθηκε. Ποτέ δεν ιχνηλατήθηκε ένα πραγματικά εναλλακτικό μονοπάτι στην μεγάλη πιθανότητα η Ευρώπη και οι δανειστές να μην υποχωρήσουν.
Το αδιέξοδο ήταν προφανές σε όλους όσους ήθελαν να το δουν. Όμως δεν ήταν πολλοί αυτοί που πραγματικά ήθελαν να δουν πέρα από την πολιτική πόλωση όπως αποτυπωνόταν εκείνη την περίοδο.
Οι “Μένουμε Ευρώπη” έβλεπαν μεν το αδιέξοδο αλλά αρνούνταν να αναγνωρίσουν τον ρόλο τους στην διαμόρφωσή του. Δεν αναγνώριζαν ότι οι ηγεσίες των κομμάτων τους έπαιναν αποφάσεις με κριτήριο το αίσθημα αυτοσυντήρησης. Ότι για αυτά τα κόμματα ήταν ζητούμενο η ήττα της ελληνικής κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ για να συνεχίσουν πολιτικά να έχουν λόγο ύπαρξης. Αρνούνταν να αποδεχτούν ότι ο επώδυνος συμβιβασμός της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – της κυβέρνησης των Ελλήνων – ήταν αναγκαίος ώστε να δικαιωθούν πολιτικά για τις αποφάσεις που είχαν ως τότε λάβει τα κόμματα που υποστήριζαν.
Από την άλλη και όσοι υποστήριζαν το “ΟΧΙ” – όχι αναγκαστικά ενάντια στην Ευρώπη – δεν ήθελαν να παραδεχτούν ότι για να πας το “ΟΧΙ” μέχρι τέλους σήμαινε ότι θα έπρεπε να είσαι έτοιμος για κλιμάκωση της σύγκρουσης, κάτι που δε μπορούσε να συμβεί όμως χωρίς σχέδιο. Σχέδιο ακόμη και για έξοδο της χώρας από τη ζώνη του Ευρώ.
Η αυταπάτη που είχαν ήταν ότι μπορούν να έχουν και την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο. Η εντύπωση που δινόταν ήταν ότι πηγαίναμε για κάπου, κι όπου έβγαινε… Όπως αυτό το τρένο που έστειλε στον θάνατο 57 νέους στα Τέμπη…
Κι έτσι τελικώς φτάσαμε στην επόμενη ημέρα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ του οποίου ο ηγέτης από την Πλατεία Συντάγματος καλούσε τους Έλληνες να ψηφίσουν “ΟΧΙ”, σε ένα δημοψήφισμα που οι πολίτες τον πίστεψαν και ψήφισαν σε ποσοστό άνω του 62%, λίγες ημέρες μετά, πλέον μαζί με τα μνημονιακά κόμματα ΠΑΣΟΚ, ΠΟΤΑΜΙ και ΝΔ – τα οποία είχε απέναντί του στο δημοψήφισμα – τώρα όλοι μαζί ψήφιζαν το νέο μνημόνιο, αθετώντας την εντολή που έδωσε ο ελληνικός λαός και αποδεχόμενος ότι αν και είχαν δίκιο όσοι αντιδρούσαν, στην πραγματικότητα… “δεν υπάρχει εναλλακτική”.
Παλιότερα, στους πολέμους, ο ηττημένος ηγέτης παρέδιδε τα όπλα στους νικητές. Στην περίπτωση του Τσίπρα, τον κάλεσαν να κυβερνήσει.
Και κυβέρνησε εφαρμόζοντας όλες τις μνημονιακές υποχρεώσεις…
Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν η πρωτοπορία που μεταλλάχθηκε στην πραγματικότητα που αναδείχτηκε από τον λαό για να αντιπαλέψει. Μετά φόρεσε στη βαρβαρότητα “ανθρώπινο προσωπείο” και συνέχισε από εκεί που σταμάτησαν οι άλλοι.
Με την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ να λέει πλέον στο λαό ότι “δεν υπάρχει εναλλακτική”, ο πολίτης βρέθηκε και αυτός μπροστά σε ένα πολιτικό αδιέξοδο. Δε μπορούσε εύκολα να γυρίσει πίσω στα κόμματα από τα οποία είχε φύγει, δε μπορούσε όμως και να κατευθυνθεί μαζικά προς κόμματα που δημιουργήθηκαν μετά τη φυγή στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ που τον καλούσαν ουσιαστικά να δοκιμάσει ακόμη μία φορά το ίδιο αβέβαιο μονοπάτι το οποίο είχε δοκιμάσει με τον ΣΥΡΙΖΑ και τον οδήγησε σε αδιέξοδο.
Ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε για κάποια χρόνια, όμως με το τέλος της θητείας του επέστρεψε σχεδόν φυσικά, με μικρές αντιστάσεις, θριαμβευτικά ξανά η Νέα Δημοκρατία, και πάλι ισχυρή στην εξουσία.
Σήμερα, 9 χρόνια μετά, πολλοί φαίνεται ότι τα έχουν ξεχάσει όλα αυτά, όμως αποτέλεσαν σημείο καμπής. Η αντίστροφη μέτρηση για την πολιτική ηγεμονία της ΝΔ όπως αποτυπώνεται τα τελευταία πολλά χρόνια έχει την βάση της σε όσα συνέβησαν εκείνη την περίοδο.
Οι πολιτικές δυνάμεις που είχαν τεθεί στο περιθώριο ήρθαν ξανά στο προσκήνιο δικαιωμένες. Οι ηγεσίες τους πλέον δεν ήταν “προδοτικές”, όχι τουλάχιστον περισσότερο απ’ όσο ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά σώφρωνες και λογικές που έπραξαν έγκαιρα και χωρίς ψευδαισθήσεις, αναλαμβάνοντας το βάρος της ευθύνης με γνώμονα το συμφέρον της χώρας.
Υπό το νέο πολιτικό πλαίσιο που δημιούργησε η συνθηκολόγηση μπορούσαν να προβάλλονται ως πολιτικές δυνάμεις εγγυήτριες της σταθερότητας, σε αντιδιαστολή με το ΣΥΡΙΖΑ που με την πολιτική του έθεσε σε κίνδυνο τη χώρα και τον λαό.
Tο συγκεκριμένο αφήγημα επιμένει ακόμη και σήμερα, 9 χρόνια μετά τη συνθηκολόγηση του 2015.
Στο ενδιάμεσο, προηγήθηκε η περίοδος της διακυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ στην οποία εφάρμοσε τα μνημονιακά μέτρα.
Ακολούθησε μία περίοδος αντιπολίτευσης ανερμάτιστης, αδύναμης να ασκηθεί αποτελεσματικά. Πολλές φορές επειδή όποτε ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθούσε να ασκήσει δυναμική κριτική βρισκόταν απέναντι από το παρελθόν του, με νόμους που είχε φέρει ο ίδιος στη Βουλή στα πλαίσια των μνημονιακών υποχρεώσεων του, τους οποίους η Νέα Δημοκρατία φρόντιζε να του υπενθυμίζει.
Το παρελθόν ποτέ δε σταμάτησε να στοιχειώνει το παρόν του ΣΥΡΙΖΑ κι έτσι κάπως φτάσαμε στις προηγούμενες εθνικές εκλογές. Το αφήγημα της Νέας Δημοκρατίας προέβαλε την εικόνα ενός μετριοπαθή πολιτικού, του Κυριάκου Μητσοτάκη, που τηρεί τον λόγο του και που παρά τις ατασθαλίες και τα σκάνδαλα, μπορεί να εγγυηθεί τη σταθερότητα σε μία εποχή μεγάλης ρευστότητας. Από την άλλη βρισκόταν ο ΣΥΡΙΖΑ το οποίο έχει ως ηγέτη τον Αλέξη Τσίπρα που υπόσχεται μεν πολλά αλλά είναι αναξιόπιστος και του οποίου τα στελέχη του εκφράζουν διαρκώς διαφορετικές θέσεις και δημιουργούν σύγχυση και αμφιβολίες σχετικά με την πραγματική ατζέντα του κόμματος, που ενώ καθιέρωσε την απλή αναλογική κατέβηκε στις εκλογές δίχως συμμάχους και άρα δίχως σχέδιο διακυβέρνησης. Το τελικό δίλημμα ήταν σταθερότητα και κυβερνησιμότητα ή χάος και αβεβαιότητα. Λογικά επικράτησε η σταθερότητα.
Η μεγάλη νίκη της Γερμανικής Ευρώπης ήταν αυτή: Αναγκάζοντας τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Τσίπρα να ηγηθούν της εφαρμογής των μνημονίων διαμόρφωσε τις συνθήκες και έστρωσε το έδαφος για την ιδεολογική κυριαρχία της Δεξιάς στην Ελλάδα για πολλά χρόνια. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήδη διακήρυξε την πρόθεσή του να διεκδικήσει για τρίτη φορά τη διακυβέρνηση της χώρας.
Ο κόσμος μας είναι πολύ διαφορετικός από αυτός που ήταν πριν 9 χρόνια. Όμως τα προβλήματα – δεν υπάρχει αμφιβολία – παραμένουν.
Μπορεί η ΝΔ να νίκησε και στις πρόσφατες ευρωεκλογές με μεγάλη διαφορά από τον ΣΥΡΙΖΑ όμως απώλεσε πάνω από 1 εκ. ψήφους. Ακόμη και στις προηγούμενες εθνικές εκλογές αποτυπωνόταν ότι η κυριαρχία της ΝΔ βασίζεται στην αδυναμία άλλων κομμάτων να διεκδικήσουν την εξουσία. Ένα 10% των ψηφοφόρων της την ψήφισαν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή. Μέσα στο παραβάν.
Ο ΣΥΡΙΖΑ αυτή τη στιγμή έχει μπροστά του ένα στρατηγικό αδιέξοδο. 9 χρόνια μετά την συνθηκολόγηση δεν έκανε πολλά για να δημιουργήσει τις δομές ενός ισχυρού κόμματος που θα μπορεί να ανταπεξέλθει και να προβάλει πειστικό λόγο απέναντι στις νέες προκλήσεις, με στιβαρές καλοδουλεμένες θέσεις και στελέχη έτοιμα να τις υπερασπιστούν δυναμικά. Η εκλογή Κασσελάκη ήταν άλλο ένα λάθος σε μία σειρά πολλών λάθων που έχουν γίνει σε αυτό το διάστημα.
Με λάθος στρατηγική, με λάθος τακτικές που δημιουργούν σύγχυση, δίχως ξεκάθαρες θέσεις σε σχέση με την πραγματική ταυτότητα του κόμματος. Ο ΣΥΡΙΖΑ ποτέ δεν έκανε την αυτοκριτική του και δείχνει μια δυσανεξία να ακούσει την οποιαδήποτε κριτική, παρουσίαζει μία τρομερή ανικανότητα να ξεχωρίσει την κακόβουλη από την καλόβουλη κριτική, να ξεχωρίσει ποιος είναι ο εχθρός και ποιος είναι ο φίλος. Παραμένει εγκλωβισμένος, στα πρόθυρα πλέον της διάλυσης.
Μέσα στο επόμενο διάστημα θα κριθούν πολλά. Οι αποφάσεις που θα ληφθούν θα αποτυπώσουν αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα συνεχίσει να υπάρχει ή αν πλέον ο κύκλος ευκαιριών που του δόθηκε ως κόμμα διακυβέρνησης έχει οριστικά κλείσει.