3. ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗΣ ΓΙΑΝΝΑΡΗΣ
Γέννημα θρέμμα του ηρωικού χωριού Λάκκων της Κυδωνίας, ο Χατζημιχάλης, κληρονόμησε όπως ήταν φυσικό τα ιδανικά της ελευθερίας, τόσο από την ηρωική οικογένειά του, όσο και από τους ακαταμάχητους χωριανούς του.
Γεννήθηκε το 1831 και πέθανε το 1916.
Έμαθε λίγα γράμματα σε μοναστήρι, γιατί προοριζόταν να γίνει παπάς. Μέσα του όμως αν και επισκέφθηκε τον Αγίους τόπους και βαφτίστηκε Χατζής, επικράτησε η επαναστατική φύση του και ο πόθος για την τη λευτεριά του τόπου του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ήταν βαθειά θρησκευόμενος.
Σε όλες τις επαναστάσεις, με πρώτη αυτήν του 1858, και μέχρι την απελευθέρωση του τόπου και την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, είχε πρωταγωνιστικό ρόλο. Μάλισταστην επανάσταση αυτή φυλακίστηκε στο Φιρκά και βοηθούντων των χωριανών του δραπέτευσε το 1860, όπου έκτισαν προς τιμήν του και την εκκλησία του Αγ. Παντελεήμονα στον Ομαλό.
Διέθετε σπουδαίες αρετές όπως αφιλοκέρδεια, εθελοθυσία, ταχύτητα, τόλμη, ευγλωττία, αποφασιστικότητα, όπου και με την γνώση της πολεμικής τέχνης, ενέπνεε στους συναγωνιστές του, ασύγκριτη σιγουριά, στα πεδία των μαχών.
– Απάνω τους μωρέ (!) Και τσοι φάγαμε (!) … Ήρθε μωρέ κι’ ο Χατζημιχάλης….
Ο Χ Μ Χ εκτός όμως από την άριστη χρήση της πολεμικής τέχνης και του τουφεκιού, είχε μάθει αρκετά γράμματα και ήταν συνετός και καλός ομιλητής.
Τα επαναστατικά και βιογραφικά του στοιχεία, δεν έχουν τελειωμό. Δεν υπάρχει κανένα ιστορικό έντυπο, που να μην κάνει εκτενή αναφορά στην δράση και στην προσωπικότητά του.
-Ιδιαίτερα, ως αρχηγός της ιδιαίτερης επαρχίας της Κυδωνίας, στο μεγάλο ξεσηκωμό του Εξηνταέξι, διέπρεψε κυριολεκτικά. Κανείς τούρκος στρατηλάτης κατά της επανάστασης, δεν μπορούσε να μην υπολογίζει στις κινήσεις των επαναστατών και φυσικά και το ΧΜΧ, ο οποίος είχε δημιουργήσει στους αντιπάλους του, ότι και Κολοκοτρώνης στον Μωριά, τον φόβο και ένα απρόβλεπτο και ασυναγώνιστο αντίπαλο.
Μετά την ατυχή κατάληξη του μεγάλου ξεσηκωμού του Εξηνταέξι , το τελευταίο δράμα της οποίας παίχτηκε στο Φαράγγι της Σαμαριάς και του Ομαλού, παραδόθηκε και αυτός μαζί με τους υπόλοιπους σταυραετούς της λευτεριάς της Κρήτης, μετά από συμφωνία και την απαίτηση των Ευρωπαίων προξένων δια την εγγύηση της ζωής των, σε κουλέ της περιοχής του Ομαλού (Φώκες).
Βίωσε κατά την διαδρομή και αυτός μαζί με τους άλλους οπλαρχηγούς , κατά την προσαγωγή τους στα Χανιά , τις ύβρεις, τα προπηλακίσματα και τα περιλούσματα με ακαθαρσίες, από τους Τούρκους.
Τον Χ Μ Χ μετέφερε στην Πόλη ο Τούρκος Δ/της της Κρήτης Χουσεϊν Αυνή πασάς, ως τρόπαιο στον Σουλτάνο, όπου ο τελευταίος προήγαγε τον Tούρκο βαθμοφόρο, στο βαθμό του Μέγα Βεζύρη. Αλλά και από εκεί κατάφερε να δραπετεύσει στην Ρωσία, όπου τέθηκε υπό την προστασία του ίδιου του Τσάρου.
Στις επαναστάσεις που ακολούθησαν μετά το Εξηνταέξι, πάντα έδιδε το παρόν, με αρχηγικό ρόλο, που ποτέ δεν αμφισβητήθηκε από κανένα. Ευτύχησε να δει την Κρήτη αυτόνομη, μάλιστα έλαβε και τον τίτλο του Πληρεξουσίου της Κρητικής Βουλής. Διετέλεσε Πρόεδρος της Επαναστατικής Συνέλευσης Κρητών (1911) και ακόμη τιμήθηκε ως παντοτινός και επίτιμος Πρόεδρος της Επαν. Συν/σης. Μετά από επιθυμία του κηδεύτηκε με τιμή στρατηγού στον Ομαλό.
Αλλά κατά την τελετή της ενώσεως της Κρήτης με την Ελλάδα, ήταν τιμώμενο πρόσωπο κατά την έπαρση της Ελληνικής Σημαίας στο φρούριο Φιρκά, αντιπροσωπεύοντας έτσι όλους τους αγώνες και τους αγωνιστές, που διεξήγαγε το Ελληνικό στοιχείο κατά τα 710 χρόνια σκλαβιάς.
Άφησε εκτενή απομνημονεύματά της πολυτάραχης ζωής του , και την «Κρητικοπούλα» όπου περιγράφει με ρίμες την επαναστατική εικόνα της εποχής του. Ο περισπούδαστος και αξιόλογος ανιψιός του Αντώνης Γιάνναρης. Δημοσίευσε στην εφημερίδα των Χανίων «Ελευθέρα Γνώμη» του 1930 τα απομνημονεύματα του ΧΜΧ σε δεκάδες συνέχειες. Όμως το πολύτιμο αυτό υλικό, (που ως γνωστό είναι μέρους του διασωθέντος πολύτιμου αρχείου του) είναι άγνωστο στην κοινή γνώμη.
Σήμερα η προτομή του παλικαριού είναι καταχωμένη και δυσεύρετη στην πλατεία Εξηνταέξι. Βρίσκεται σχεδόν αθέατη πίσω από ένα περίπτερο και το χειρότερο μπροστά από την προτομή υπάρχει σε απόσταση μέτρου ένα νερατζόδεντρο που συμπληρώνει το απόκρυφο. Σαν να μην έφταναν όμως αυτά κατά καιρούς παρουσιάζονται και αναρριχόμενα φυτά που περιβάλουν την προτομή και έρχονται να συμπληρώσουν την ντροπή.
Εάν θα μιλήσουμε διά την εξυγίανση της προτομής, φαίνεται λίγο απόμακρο, για τους δημοτικούς άρχοντες, και του Δημάρχου οι περισσότεροι από τους οποίους αγνοούν και την ύπαρξή του. Οι φωτογραφίες αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Ο «οραματιστής» Δήμαρχος και η παρέα του δεν ενδιαφέρονται για τους οραματισμούς των απεικονιζόμενων. Οι οποίοι οραματίστηκαν, αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν, για να απολαμβάνουμε σήμερα εμείς λεύτερο αυτό τον τόπο.
Ευτ. Κορκίδης