Σε μια περίοδο που η δημόσια συζήτηση γύρω από τη μετανάστευση επηρεάζεται από έντονες κραυγές, υπερβολές και πολιτική εργαλειοποίηση, μια νέα έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έρχεται να τοποθετήσει τα γεγονότα στη σωστή τους διάσταση. Ο λόγος για τον “Άτλαντα Μετανάστευσης” (Atlas of Migration), έναν διαδραστικό και εκτενέστατο οδηγό που βασίζεται στα πλέον πρόσφατα δεδομένα έως το 2024.

Η έκθεση ξεκαθαρίζει με αδιάσειστα στοιχεία ότι η παγκόσμια μετανάστευση αποτελεί εξαίρεση και όχι κανόνα, και ότι η Ευρώπη – και ειδικότερα η Ελλάδα – δεν δέχεται τις μαζικές ροές που συχνά περιγράφονται στα μέσα ενημέρωσης ή στους πολιτικούς λόγους.

Η παγκόσμια εικόνα: Μόλις το 3,5% του πληθυσμού είναι μετανάστες

Σύμφωνα με τον Άτλαντα, 281 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν σήμερα σε χώρα διαφορετική από εκείνη στην οποία γεννήθηκαν. Αυτό περιλαμβάνει πρόσφυγες, οικονομικούς μετανάστες, φοιτητές, εργάτες και υπαλλήλους πολυεθνικών.

Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε μόλις το 3,5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αντιστρόφως, το 96,5% της ανθρωπότητας παραμένει στη χώρα καταγωγής του. Η εικόνα αυτή παραμένει σχετικά σταθερή, καθώς η αύξηση του αριθμού των μεταναστών συνοδεύεται από την αντίστοιχη αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού.

Η Ευρώπη και η “εισβολή” που δεν συνέβη ποτέ

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαμένουν περίπου 55 εκατομμύρια μετανάστες, δηλαδή το 12% του πληθυσμού της Ένωσης, η οποία αριθμεί περίπου 450 εκατομμύρια κατοίκους. Αυτό το 12% περιλαμβάνει πολίτες από τρίτες χώρες, φοιτητές, εργάτες, πρόσφυγες, ακόμα και πολίτες ανεπτυγμένων χωρών που ζουν μόνιμα στην Ε.Ε.

Αν δούμε όμως τη σύνθεση των μεταναστών αυτών:

Ασία και Αφρική (αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου):

• Οι μετανάστες από Ασία και Αφρική αντιστοιχούν σε περίπου 11–12% όλων των μεταναστών που ζουν στην Ε.Ε.

• Αυτό σημαίνει περίπου 6–6,5 εκατομμύρια άτομα.

Ουκρανία:

• Οι Ουκρανοί μετανάστες που ήρθαν στην Ε.Ε. μετά τον πόλεμο με τη Ρωσία αποτελούν το 9% του συνόλου των μεταναστών στην Ε.Ε.

• Δηλαδή περίπου 4,95 εκατομμύρια άτομα.

Αναπτυγμένες χώρες (ΗΠΑ, Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία):

• Άτομα από ανεπτυγμένες χώρες του Βορρά αποτελούν επίσης 9% των μεταναστών στην Ε.Ε.

• Δηλαδή και εδώ περίπου 4,95 εκατομμύρια άτομα.

Χώρες των Βαλκανίων, του Καυκάσου και άλλων ευρωπαϊκών περιοχών εκτός Ε.Ε. (π.χ. Αλβανία, Γεωργία κ.ά.):

• Αποτελούν περίπου 15–16% του συνόλου.

• Δηλαδή 8,25 έως 8,8 εκατομμύρια άτομα.

Συμπερασματικά, το μεγαλύτερο μέρος των μεταναστών στην Ε.Ε. προέρχεται από γειτονικές ευρωπαϊκές χώρες (Αλβανία, Ουκρανία κ.ά.). Οι μετανάστες από Ασία και Αφρική, που συνήθως στοχοποιούνται από ακροδεξιά ρητορική, αποτελούν λιγότερο από το 12% του συνόλου. Αντίθετα, περισσότεροι από 1 στους 5 μετανάστες (18%) προέρχονται από χώρες του λεγόμενου «ανεπτυγμένου» Βορρά.

Μάλιστα, το 90% αυτών των μεταναστών από Ασία και Αφρική διαμένει νόμιμα, εργάζεται και ενισχύει οικονομικούς τομείς όπως η φροντίδα ηλικιωμένων, ο καθαρισμός, η εστίαση και η ασφάλεια – επαγγέλματα που δεν καλύπτονται επαρκώς από τον εγχώριο πληθυσμό.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα: Αριθμοί που αποδομούν τον φόβο

Η Ελλάδα φιλοξενεί περίπου 938.000 κατοίκους που έχουν γεννηθεί εκτός Ε.Ε., δηλαδή το 9% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.

Από αυτούς:

• Το 50% είναι Αλβανοί

• Το 5% είναι από ανεπτυγμένες χώρες

• Μόλις το 4% προέρχεται από μη ανεπτυγμένες τρίτες χώρες, δηλαδή από την Ασία και την Αφρική

Σε παγκόσμια κλίμακα, η Ελλάδα δέχεται μόλις το 0,15–0,17% της μετανάστευσης από τον Παγκόσμιο Νότο. Δηλαδή, λιγότερο από το 0,2% των παγκόσμιων μεταναστών από Ασία και Αφρική έρχονται στην Ελλάδα.

Η πραγματική πίεση δεν βρίσκεται στην Ευρώπη

Σύμφωνα με τον Άτλαντα, η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων και μεταναστών καταλήγει να ζει σε γειτονικές χώρες ή σε περιοχές του Νότου. Τα 2/3 όλων των προσφύγων του κόσμου ζουν σε χώρες όπως η Υποσαχάρια Αφρική, η Μέση Ανατολή και η Νότια Ασία.

Οι ευρωπαϊκές χώρες, παρά τη συχνή ρητορική περί “εισβολής”, δεν φέρουν το κύριο βάρος της παγκόσμιας μετακίνησης πληθυσμών.

Ρητορική φόβου χωρίς βάση στα στοιχεία

Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διαλύει με τεκμηριωμένο τρόπο τη ρητορική που παρουσιάζει τη μετανάστευση ως υπαρξιακή απειλή για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Οι όροι όπως “εισβολή”, “επικείμενος εποικισμός” ή “αντικατάσταση πληθυσμού”, που κυκλοφορούν σε δημόσιες παρεμβάσεις, δεν στηρίζονται σε κανένα εμπειρικό δεδομένο.

Όπως καταλήγει η έκθεση, η μετανάστευση είναι περιορισμένη, ελεγχόμενη, και σε μεγάλο βαθμό απαραίτητη για την κάλυψη αναγκών της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας και της γήρανσης του πληθυσμού.