Του Θανάση Παπαδή

Από το 2026, όσοι επιδιώκουν να ενοικιάσουν κατοικία θα μπορούν να προσκομίζουν στους ιδιοκτήτες μια νέα βεβαίωση φερεγγυότητας.

Το έγγραφο αυτό, που θα εκδίδεται μέσω του Μητρώου Παρακολούθησης Ιδιωτικού Χρέους, θα πιστοποιεί ότι ο ενδιαφερόμενος δεν έχει ληξιπρόθεσμες οφειλές προς Δημόσιο, τράπεζες ή οργανισμούς κοινής ωφελείας. Η κυβέρνηση παρουσιάζει τη νέα διαδικασία ως μέσο ενίσχυσης της εμπιστοσύνης και περιορισμού των αμφιβολιών των εκμισθωτών, υποστηρίζοντας ότι θα μειώσει τα φαινόμενα αθέτησης πληρωμών. Το έργο, που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης, αναμένεται να ολοκληρωθεί έως τον Μάιο του 2026.

Στην πράξη, η συγκεκριμένη ρύθμιση δημιουργεί νέους προβληματισμούς. Ο ιδιοκτήτης θα έχει πλέον πρόσβαση σε μια συνολική οικονομική εικόνα του ενοικιαστή, πέρα από την ικανότητά του να πληρώνει το μίσθωμα. Θα μπορεί, για παράδειγμα, να γνωρίζει εάν ο ενδιαφερόμενος έχει δάνειο για αυτοκίνητο, για ηλεκτρικές συσκευές ή ακόμη και για προσωπικές ανάγκες, στοιχεία που δεν συνδέονται άμεσα με την ενοικίαση. Έτσι, η ιδιωτικότητα των ενοικιαστών περιορίζεται σημαντικά, τη στιγμή μάλιστα που η πρόσβαση σε κατοικία είναι ήδη εξαιρετικά δυσχερής λόγω της έλλειψης ακινήτων και των υψηλών ενοικίων.

Κίνδυνος για καταχρηστικές πρακτικές

Η ύπαρξη αυτού του πιστοποιητικού μπορεί να δώσει αφορμή για νέες μορφές διάκρισης. Ιδιοκτήτες ενδέχεται να χαρακτηρίζουν «επισφαλή» έναν ενοικιαστή, ακόμη κι αν πληρώνει κανονικά τους λογαριασμούς του, απλώς επειδή έχει ένα καταναλωτικό δάνειο. Αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για την επιβολή υψηλότερων μισθωμάτων ή ακόμη και για την απόρριψη συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων. Αντί δηλαδή να ενισχύσει την εμπιστοσύνη, το μέτρο κινδυνεύει να εδραιώσει ένα νέο κύμα ανισοτήτων στην αγορά κατοικίας.

Επίσης, παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι πολλά από τα στοιχεία που θα περιλαμβάνει το πιστοποιητικό εμπίπτουν στην κατηγορία των «σκληρών» προσωπικών δεδομένων και, ως εκ τούτου, υπάρχει κίνδυνος η αρμόδια Αρχή να παρέμβει δυναμικά, ζητώντας αλλαγές στη ρύθμιση, ενώ υπάρχει και η περίπτωση προσφυγών στο ΣτΕ.

Διεθνείς πρακτικές: τι ισχύει αλλού;

Η ιδέα της οικονομικής αξιολόγησης ενοικιαστών δεν είναι καινούργια. Σε πολλές χώρες υπάρχουν αντίστοιχοι μηχανισμοί:

• Ηνωμένες Πολιτείες: Οι ιδιοκτήτες συχνά ζητούν «credit report» από ειδικές εταιρείες αξιολόγησης. Το πρόβλημα είναι ότι ακόμη και μικρές οφειλές ή παλαιότερα οικονομικά προβλήματα μπορεί να οδηγήσουν σε αποκλεισμό ενοικιαστών από την αγορά, κάτι που έχει προκαλέσει σφοδρή κοινωνική κριτική.
• Ηνωμένο Βασίλειο: Οι ιδιοκτήτες ζητούν συχνά «tenant referencing», μια διαδικασία που περιλαμβάνει έλεγχο πίστωσης αλλά και αναφορές από προηγούμενους ιδιοκτήτες. Έτσι, αξιολογείται όχι μόνο η οικονομική κατάσταση, αλλά και η συνέπεια στη μίσθωση.
• Γερμανία: Το αντίστοιχο έγγραφο είναι το «SCHUFA-Auskunft», που αποδεικνύει την πιστοληπτική ικανότητα. Ωστόσο, το σύστημα εκεί είναι ενταγμένο σε μια συνολική κουλτούρα ισχυρής προστασίας των ενοικιαστών, με αυστηρά όρια στις αυξήσεις ενοικίων και σημαντική κρατική εποπτεία.

Η ελληνική εκδοχή, όπως παρουσιάζεται, μοιάζει να υιοθετεί το πιο αυστηρό σκέλος των διεθνών πρακτικών – την οικονομική «γυμνότητα» του ενοικιαστή – χωρίς όμως τις δικλείδες ασφαλείας που συναντώνται σε χώρες με θεσμική προστασία της κατοικίας.

Μια εναλλακτική: μητρώο συμπεριφοράς ενοικιαστών και ιδιοκτητών

Ένα ουσιαστικό εργαλείο θα ήταν ένα αμφίπλευρο μητρώο που να καταγράφει τη συμπεριφορά τόσο των ενοικιαστών όσο και των ιδιοκτητών. Ο ενοικιαστής θα μπορούσε να αποδεικνύει ότι πλήρωνε συνεπώς τα μισθώματά του και σεβόταν το ακίνητο, ενώ ο ιδιοκτήτης θα καταγραφόταν βάσει της συνέπειάς του, της ποιότητας του ακινήτου και της δίκαιης τιμολογιακής πολιτικής του. Ένα τέτοιο εργαλείο θα ενίσχυε πραγματικά την εμπιστοσύνη και από τις δύο πλευρές, χωρίς να καταπατάται η προσωπική οικονομική ζωή.

Σε μια συγκυρία όπου η στέγη αποτελεί δυσεύρετο και υπερκοστολογημένο αγαθό, το βασικό ζήτημα δεν είναι αν ο ενοικιαστής έχει δάνειο για το αυτοκίνητό του, αλλά αν μπορεί να εξασφαλίσει αξιοπρεπή κατοικία με προσιτό κόστος. Χωρίς συνολική πολιτική για την προσφορά κατοικίας και τον περιορισμό της εκτίναξης των ενοικίων, η «βεβαίωση φερεγγυότητας» κινδυνεύει να λειτουργήσει ως ακόμη ένα εργαλείο πίεσης στα χέρια των ιδιοκτητών, επιτείνοντας την ήδη άνιση σχέση δυνάμεων στην αγορά μίσθωσης.

topontiki.gr