Του Δημήτρη Μηλάκα

Η «δυσκολία» του Ερντογάν να βρει 30 λεπτά για μια «συζήτηση» έστω στο πόδι με τον Μητσοτάκη στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ και κυρίως η απόλυτη αγνόηση του Έλληνα πρωθυπουργού από τον Τραμπ, ο οποίος θα υποδεχτεί σήμερα Πέμπτη για κρίσιμες συνομιλίες και κολοσσιαίες οικονομικές συμφωνίες τον Τούρκο Πρόεδρο στον Λευκό Οίκο, περιγράφουν με παραστατικό τρόπο την τρέχουσα (σε βάρος της Ελλάδας) ισορροπία των σχέσεων στο περίπλοκο τρίγωνο Ουάσιγκτον – Αθήνα – Άγκυρα.

Περί της ακύρωσης της συνάντησης Μητσοτάκη -Ερντογάν (να σημειωθεί ότι ημερομηνία για συνάντηση αναζητείται – και δεν βρίσκεται – από τον περασμένο Γενάρη) οι ημιεπίσημες (όπως μεταφέρθηκαν στον Τύπο από πηγές και όχι με επίσημες ανακοινώσεις) εκδοχές είναι οι εξής:

• Η τουρκική πλευρά ισχυρίζεται ότι ο Ερντογάν ήταν υποχρεωμένος να συμμετάσχει στη σύνοδο ηγετών αραβικών και μουσουλμανικών χωρών που διοργάνωσε ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αλλάζοντας μάλιστα την ώρα έτσι ώστε να συμπιέσει με τη συνάντηση που θα είχε με τον Έλληνα πρωθυπουργό.
• Τουρκικά μέσα – όπως η εφημερίδα «Milliyet» – υποστήριξαν ότι η Αθήνα παραβίασε κάποια συμφωνία περί μυστικότητας (ότι δηλαδή η συνάντηση θα ανακοινωνόταν μόνο μετά τη διεξαγωγή της).
• Από την ελληνική πλευρά αναφέρθηκε ότι, λόγω των ιδιαίτερα φορτωμένων προγραμμάτων των δύο ηγετών, (και κυρίως του Έλληνα πρωθυπουργού!) τελικά δεν κατέστη δυνατό να βρεθεί κοινή ώρα διεξαγωγής.

Από μακριά…

Πέραν των ημιεπίσημων (ανεπαρκών) εξηγήσεων, υπάρχουν και βάσιμες αναλύσεις και εκτιμήσεις έμπειρων διπλωματικών πηγών στην Αθήνα, σύμφωνα με τις οποίες η Άγκυρα ακύρωσε τη συνάντηση για να υπογραμμίσει:

• Τη δυσφορία της από τις πρόσφατες ελληνικές πρωτοβουλίες (ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, θαλάσσια πάρκα, συμφωνίες για την παραχώρηση προς εκμετάλλευση των θαλασσίων οικοπέδων νότια της Κρήτης στη Chevron).
• Ότι αυτή (η Άγκυρα) είναι που επιλέγει την ατζέντα και τους όρους των επαφών.

Το μεγάλο τραπέζι

Αυτό πάντως που ενόχλησε / ανησύχησε την Αθήνα είναι η συνάντηση που έχει προγραμματιστεί στον Λευκό Οίκο του Τραμπ με τον Τούρκο Πρόεδρο, παράλληλα με την απόλυτη αγνόηση του Έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη από τον Αμερικανό Πρόεδρο. Και οι ανησυχίες της ελληνικής πλευράς δεν έχουν να κάνουν με την καταρράκωση του γοήτρου της χώρας αλλά με την ουσία της ατζέντας των συνομιλιών Τραμπ – Ερντογάν.

Με βάση τις πρόσφατες δηλώσεις, τα δημοσιεύματα και την υπάρχουσα συγκυρία, οι πιο πιθανές θεματικές που θα τεθούν στο (μεγάλο) τραπέζι του Λευκού Οίκου περιλαμβάνουν:

• Στρατιωτικά / εξοπλιστικά ζητήματα. Η Τουρκία θα πιέσει για επανεισδοχή στο πρόγραμμα F-35, ανοίγματα στην αμερικανική αμυντική βιομηχανία και κοινές παραγωγές και παράλληλα συζητήσεις για αναβάθμιση / αγορά F-16 και άλλων οπλικών συστημάτων. Οι ΗΠΑ θα παζαρέψουν ζητώντας εξασφαλίσεις ότι η Τουρκία δεν θα διαρρεύσει πατέντες του αμυντικού υλικού για προώθηση των σχέσεών της με τρίτες δυνάμεις (π.χ. Ρωσία, Κίνα).
• Οικονομία / εμπόριο / επενδύσεις. Η Τουρκία επιδιώκει αύξηση του διμερούς εμπορίου προς τον στόχο των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενδυνάμωση των επενδύσεων, συνεργασίες στον τομέα ενέργειας, τεχνολογίας, διαστημικής / κυβερνοχώρου. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν καλύτερους όρους ελέγχου και προστασίας των αμερικανικών ευαίσθητων τεχνολογιών. Που ενδεχομένως αγοραστούν από την Τουρκία.
• Ενέργεια / φυσικοί πόροι. Συνεργασία σε έργα ενέργειας, αγωγούς, εξερεύνηση υδρογονανθράκων, και κοινές πρωτοβουλίες σε τρίτες χώρες.
• Περιοχές σύγκρουσης συμφερόντων – Συρία / Κουρδικά / Μέση Ανατολή / Γάζα / Ισραήλ. Η Τουρκία θα πιέσει για μείωση της αμερικανικής υποστήριξης προς κουρδικές δυνάμεις στη Συρία (π.χ. YPG) και θα επιδιώξει να προβάλει τον ρόλο της ως περιφερειακού παίκτη στη διαχείριση της Μέσης Ανατολής, ειδικά αναφορικά με τη Γάζα / Παλαιστίνη / Ισραήλ.
• Γεωπολιτικά / περιφερειακή στρατηγική / Ρωσία / Κίνα / Δύση. Η Τουρκία θα επιδιώξει να κρατήσει τις «δίπλες πόρτες» ανοικτές – δηλ. να μην καεί η γέφυρα και με τη Δύση ενώ διατηρεί περιθώρια διαλόγου με Ρωσία / Κίνα. Οι ΗΠΑ θα πιέσουν ώστε η Τουρκία να ευθυγραμμιστεί περισσότερο με τη Δύση, να περιορίσει την επιρροή της Ρωσίας / Κίνας σε κρίσιμα θέματα όπως φυσικό αέριο, τεχνολογία, άμυνα.

Συνεργασία αλλά υπό όρους

Η απάντηση στο ερώτημα γιατί η Ουάσιγκτον καταβάλλει τόση προσπάθεια για να έχει κοντά της (στο δυτικό δίκτυο συμφερόντων) την Τουρκία είναι προφανής. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να προσπαθούν να αξιοποιήσουν την Τουρκία ως στρατηγικό σύμμαχο – γέφυρα στη Μέση Ανατολή, στη Συρία, αλλά και ως κόμβο ενέργειας / δικτύων. Η Τουρκία, από τη δική της πλευρά, θα παλεύει να αντλήσει όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη – σε εξοπλισμούς, τεχνολογία, οικονομική ενίσχυση – χωρίς να υποστεί απώλεια κυριαρχίας.

Η δεδομένη Ελλάς

Η προσπάθεια που καταβάλλει η Ουάσιγκτον στην καλλιέργεια των αμερικανοτουρκικών σχέσεων έχει να κάνει με την αμερικανική ανάγκη να κρατηθεί η Τουρκία στην αμερικανική δυτική σφαίρα επιρροής παρά την αυτονομία κινήσεων που μέχρι τώρα έχει κερδίσει η ηγεσία της χώρας υπό τον Ερντογάν. Με απλούστερα λόγια οι ΗΠΑ είναι υποχρεωμένες να διαπραγματευτούν με την Τουρκία.

Από την άλλη, με την Ελλάδα οι ΗΠΑ δεν έχουν να «διαπραγματευτούν» κάτι κρίσιμο, δεν υπάρχει διακύβευμα που να μπορεί ο Τραμπ να πουλήσει ως νίκη. Με άλλα λόγια: η Ελλάδα είναι χρήσιμη για τις ΗΠΑ (βάσεις στη Σούδα, την Αλεξανδρούπολη και όπου αλλού κάνουν κέφι), αλλά και δεδομένη, οπότε ένας Πρόεδρος σαν τον Τραμπ δεν μπαίνει καν στον κόπο να προσφέρει ούτε ένα φωτογραφικό στιγμιότυπο σε έναν απλό τοποτηρητή των αμερικανικών συμφερόντων στην άκρη της Βαλκανικής.