Μετά από δεκατρία χρόνια έρευνας και φωτογράφισης, ο Νίκος Μπασιάς παρουσιάζει το λεύκωμα “Αναμνήσεις στη Σκόνη” που καταγράφει τη φθορά της δημόσιας εκπαίδευσης μέσα από τα εγκαταλελειμμένα σχολεία της υπαίθρου – Στήριξη από τοπικούς φορείς της Κρήτης

Την Πέμπτη 27 Νοεμβρίου, στο Καφέ Κήπος των Χανίων, θα παρουσιαστεί το φωτογραφικό λεύκωμα του Νίκου Μπασιά με τίτλο «Αναμνήσεις στη σκόνη», αποτέλεσμα δεκατριών ετών καταγραφής εγκαταλελειμμένων σχολικών κτηρίων στην ελληνική επαρχία, στην Κρήτη και σε περιοχές της Τουρκίας.

Το λεύκωμα περιλαμβάνει φωτογραφίες από παλιά δημοτικά σχολεία που έχουν παύσει να λειτουργούν και βρίσκονται σήμερα σε κατάσταση εγκατάλειψης. Η εργασία του φωτογράφου επικεντρώνεται στη σχέση του χώρου με τη συλλογική μνήμη και το ζήτημα της εξαφάνισης κοινοτικών δομών εκπαίδευσης.

Μια δεκατριάχρονη φωτογραφική διαδρομή

Ο φωτογράφος Νίκος Μπασιάς αναφέρει πως η ανάγκη για τη δημιουργία του λευκώματος προέκυψε μέσα από τη μακροχρόνια ενασχόλησή του με το θέμα:

«Μετά από 13 χρόνια φωτογράφισης, ένιωσα την ανάγκη να συγκεντρώσω τις εικόνες και τις ιστορίες τους σε μια ενιαία αφήγηση. Για μένα η αίσθηση ενός βιβλίου είναι ανεπανάληπτη. Ικανοποιεί σχεδόν όλες τις αισθήσεις. Εκτός από την όραση ικανοποιεί την αφή, την ακοή από το ξεφύλλισμα των σελίδων, την όσφρηση από το καινούργιο ή παλιό χαρτί.»

Η θεματολογία του λευκώματος που έχει έκταση 124 σελίδων εκτείνεται από την κρητική ενδοχώρα έως την ηπειρωτική Ελλάδα και τη γειτονική Τουρκία.

Εγκατάλειψη και μνήμη: Η οπτική καταγραφή

Οι περισσότερες από τις τοποθεσίες που απαθανατίζονται βρίσκονται σε προχωρημένη φάση φθοράς, όμως η πρόθεση του φωτογράφου δεν είναι η αισθητικοποίηση της παρακμής, αλλά η ανάδειξη του νοήματος που απομένει στους κενούς χώρους.

«Παρά τη φαινομενική εγκατάλειψη, ο φωτογραφικός φακός του φέρνει στην επιφάνεια μνήμες και συναισθήματα, ήχους και μυρωδιές θαμμένες κάτω από την πατίνα του χρόνου.»

Το φωτογραφικό βλέμμα του Μπασιά δεν καταγράφει απλώς το αρχιτεκτονικό περίγραμμα ενός σχολείου. Ανιχνεύει την ανθρώπινη παρουσία που πέρασε από αυτό: μαθητές, δασκάλους, κοινότητες. Το εγχείρημα του έχει χαρακτήρα κοινωνικής ανθρωπολογίας, ενεργοποιώντας τη συλλογική μνήμη.

Όπως σημειώνει ο ίδιος:

«Ένα λεύκωμα – πρόσκληση να δούμε τα παλιά αυτά σχολεία με άλλα μάτια: Να δούμε τα χρώματα πίσω από φθαρμένους τοίχους. Να αφουγκραστούμε τις φωνές μέσα στις άδειες αίθουσες. Να ανακαλύψουμε την κίνηση στις έρημες αυλές. Να νιώσουμε τη θαλπωρή κάτω από τις γκρεμισμένες σκεπές των κτηρίων. Να αισθανθούμε τη χαρά στη θέα των σκουριασμένων παιχνιδιών.»

Το έργο προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο αντίληψης της φθοράς και της ερήμωσης – όχι ως τέλος, αλλά ως αρχή διαλόγου με το παρελθόν.

Στήριξη από την τοπική αυτοδιοίκηση της Κρήτης

Το λεύκωμα «Αναμνήσεις στη σκόνη» εκδόθηκε με την υποστήριξη της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων, του Δήμου Καντάνου–Σελίνου και του Δήμου Πλατανιά, όπως σημειώνει ο δημιουργός:

«Είχα την τιμή και τη χαρά –και θέλω να τους ευχαριστήσω θερμά– να τύχω της υποστήριξης της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων, του Δήμου Καντάνου-Σελίνου και του Δήμου Πλατανιά για την έκδοση του λευκώματος ‘Αναμνήσεις στη Σκόνη’ που συνοδεύει τις εκθέσεις.»

Την έκδοση χαιρετίζουν με κείμενά τους:

• ο περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης,

• ο αντιπεριφερειάρχης Χανίων Νίκος Καλογερής,

• ο δήμαρχος Πλατανιά Γιάννης Μαλανδράκης,

• η διευθύντρια Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων Χρύσα Τερεζάκη,

• η διευθύντρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης Ευαγγελία Κανταρτζή,

• ο φωτογράφος και εκδότης Δημήτρης Ταλιάνης,

• ο δημοσιογράφος και διευθυντής της εφημερίδας “Αγώνας της Κρήτης” Γιάννης Αγγελάκης,

• και ο υπ. διδάκτωρ Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Δημοσθένης Κορδός.

Η στήριξη από θεσμούς υπογραμμίζει τη σημασία του εγχειρήματος όχι μόνο ως καλλιτεχνική πρωτοβουλία, αλλά και ως παρέμβαση στο δημόσιο διάλογο για την εκπαίδευση και την κοινωνική συνοχή.

Η μνήμη ως πεδίο διαλόγου

Η παρουσίαση του λευκώματος στα Χανιά έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία η ελληνική περιφέρεια συνεχίζει να χάνει υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό. Η επιλογή των σχολείων ως θεματικός άξονας εγείρει ερωτήματα για τη σχέση της πολιτείας με τις τοπικές κοινότητες, αλλά και για τον ρόλο της τέχνης στην ανάδειξη ζητημάτων που συχνά μένουν εκτός δημόσιας προβολής.

Η καταγραφή των παλιών σχολικών κτηρίων μετατρέπεται σε τεκμηρίωση μιας εποχής και των όρων υπό τους οποίους η δημόσια εκπαίδευση συνδέθηκε με την ανάπτυξη και την κοινωνική ζωή της υπαίθρου.

Το φωτογραφικό έργο του Νίκου Μπασιά, όπως αποτυπώνεται στο λεύκωμα «Αναμνήσεις στη σκόνη», λειτουργεί ταυτόχρονα ως τεκμήριο και ως ερέθισμα για προβληματισμό. Αντιμετωπίζοντας τα σχολεία όχι ως αρχιτεκτονικά κελύφη αλλά ως σημεία συλλογικής αναφοράς, το έργο φωτίζει τις αλλαγές στην ελληνική ύπαιθρο και την αξία της μνήμης ως εργαλείου διαλόγου.

Η παρουσίαση του λευκώματος στα Χανιά προσφέρει έναυσμα για συζήτηση γύρω από την εγκατάλειψη της περιφέρειας, τη σημασία της δημόσιας εκπαίδευσης και τη δύναμη της οπτικής τεκμηρίωσης ως μορφή κοινωνικής καταγραφής.