Οι ανισότητες στη στέγαση βαθαίνουν σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς οι τιμές ακινήτων, τα ενοίκια και το συνολικό κόστος κατοικίας συνεχίζουν να καλπάζουν. Τα νέα στοιχεία της Eurostat για το 2025 δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας: οι διαφορές μεταξύ κρατών–μελών είναι τεράστιες και γίνονται ακόμη μεγαλύτερες όταν συγκρίνει κανείς πόλεις, προάστια και αγροτικές περιοχές. Με απλά λόγια: άλλοι ψάχνουν για σπίτι και βρίσκουν παγκάκι, άλλοι βρίσκουν επενδυτικό προϊόν.

Ο αρμόδιος επίτροπος, Νταν Γιόργκενσεν, έσπευσε –ενόψει της παρουσίασης του ευρωπαϊκού σχεδίου για προσιτή κατοικία– να παραδεχθεί ότι «η κρίση έχει φτάσει σε σημείο όπου άνθρωποι με φυσιολογικές δουλειές και εισοδήματα δεν μπορούν πλέον να ζουν σε πολλές πόλεις». Ένα σχόλιο που, όσο κι αν ακούγεται δραματικό, περισσότερο θυμίζει υποσημείωση παρά πολιτική δέσμευση.

Το 2024, στην ΕΕ το 68% του πληθυσμού ζούσε σε ιδιόκτητη κατοικία και το 32% σε ενοίκιο. Ρουμανία, Σλοβακία, Ουγγαρία και Κροατία εμφανίζουν εντυπωσιακά υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης· στην άλλη άκρη του φάσματος, η Γερμανία αποτελεί τη μοναδική χώρα όπου η πλειοψηφία (53%) ζει σε ενοίκιο – μια υπενθύμιση ότι το ευρωπαϊκό «μοντέλο» δεν είναι ούτε ενιαίο ούτε και τόσο φωτεινό όσο παρουσιάζεται.

Η Ελλάδα, σταθερά κοντά στον μέσο όρο, μοιάζει παγιδευμένη ανάμεσα στο όνειρο της ιδιοκατοίκησης και τον εφιάλτη των τιμών.

Η μισή Ευρώπη ζει σε μονοκατοικίες και η άλλη μισή σε διαμερίσματα – μια ισορροπία καθαρά στα χαρτιά, αφού στις πόλεις τα διαμερίσματα κυριαρχούν (73%), ενώ στην ύπαιθρο επικρατούν οι μονοκατοικίες. Στο μέσο μέγεθος κατοικίας, η ΕΕ καταλήγει στα 1,7 δωμάτια ανά άτομο: από τα άνετα 2,2 της Μάλτας μέχρι τα στριμωγμένα 1,1 σε Σλοβακία και Ρουμανία.

Ένα στα έξι νοικοκυριά ζει σε υπερπλήρη κατοικία, με Ρουμανία, Λετονία και Βουλγαρία να κρατούν τα “σκήπτρα”. Κι ενώ μεγάλο μέρος ηλικιωμένων Ευρωπαίων παραμένει σε σπίτια μεγαλύτερα από τις ανάγκες τους, η Κύπρος, η Ιρλανδία και η Μάλτα εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά «υποκατοίκησης». Η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις – όχι επειδή οι κατοικίες της είναι μικρές, αλλά επειδή οι κάτοικοί της δυσκολεύονται να… τις διατηρήσουν.

Διακρίσεις: Η κρυφή παγίδα στην αγορά κατοικίας

Ένα 6% των Ευρωπαίων που αναζήτησαν στέγη τα τελευταία πέντε χρόνια δηλώνουν ότι αντιμετώπισαν διακρίσεις. Στην Ισπανία και τη Σλοβενία τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα υψηλά, ενώ Κροατία, Ουγγαρία, Ιταλία και Ρουμανία εμφανίζουν ελάχιστα περιστατικά – είτε επειδή είναι πραγματικά λίγα, είτε επειδή δεν καταγγέλλονται. Τα άτομα σε κίνδυνο φτώχειας έχουν διπλάσιο κίνδυνο να βιώσουν διακρίσεις. Η ισότητα δικαιωμάτων, φαίνεται, σταματάει στην πόρτα του σπιτιού.

Το βάρος του κόστους: Η Ελλάδα «πρωταθλήτρια»

Το κόστος θεωρείται υπερβολικό όταν ξεπερνά το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος. Το 2024, σχεδόν 1 στους 10 κατοίκους των πόλεων στην ΕΕ βρισκόταν σε αυτή τη θέση, και 1 στους 16 στις αγροτικές περιοχές. Στην Ελλάδα όμως το πρόβλημα ξεφεύγει από κάθε ευρωπαϊκό μέσο όρο: 29% στις πόλεις και 28% στην ύπαιθρο. Πρωτιά που δεν σηκώνει πανηγυρισμούς.

Συνολικά, τα νοικοκυριά της ΕΕ δαπανούν κατά μέσο όρο το 19% του εισοδήματός τους για στέγη, ενώ τα ελληνικά φτάνουν το 36% – μακράν το υψηλότερο στην Ευρώπη. Ακολουθούν Δανία, Σουηδία και Γερμανία, αλλά σε σαφώς πιο «λογικά» επίπεδα. Για τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, το βάρος αγγίζει το 37%, μετατρέποντας την κατοικία σε ακριβό προνόμιο.

Επενδύσεις και κατασκευές: Η Ευρώπη χτίζει, η Ελλάδα όχι

Το 2024, ο κατασκευαστικός τομέας αντιστοιχούσε στο 5,5% της οικονομικής δραστηριότητας της ΕΕ. Ρουμανία, Σλοβακία και Κροατία κινούνται στην κορυφή, ενώ η Ελλάδα καταγράφει το χαμηλότερο ποσοστό (2,2%). Η εικόνα στις επενδύσεις σε στέγη είναι παρόμοια: η Κύπρος πρωτοστατεί και η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις τελευταίες.

Η αγορά ακινήτων στην ΕΕ μπορεί να μοιάζει με τεχνικό ζήτημα, όμως πίσω από τους δείκτες κρύβονται πολιτικές επιλογές. Κι όσο αυτές παραμένουν δέσμιες της αγοράς, η κρίση στέγασης δεν είναι πρόβλημα στατιστικών – είναι πρόβλημα δημοκρατίας.

topontiki.gr