Η Ιστορία έχει την τάση να παίζει σκληρά παιχνίδια με τη μνήμη της ανθρωπότητας. Όμως, αυτό που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες στη Μέση Ανατολή ξεπερνά τα όρια της ιστορικής λήθης και αγγίζει τα όρια της απόλυτης ηθικής αντιστροφής. Το κράτος του Ισραήλ, η ύπαρξη του οποίου νομιμοποιήθηκε ηθικά μέσα από τις στάχτες του Ολοκαυτώματος, σήμερα κατηγορείται ότι αποξηλώνει συστηματικά το νομικό οικοδόμημα που χτίστηκε για να αποτρέψει την επανάληψη τέτοιων εγκλημάτων. Μια τραγική ειρωνεία που δεν αφορά μόνο τη Γάζα, αλλά την ίδια την ψυχή του δυτικού πολιτισμού.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανθρωπότητα, συγκλονισμένη από τη βαρβαρότητα των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και τη συστηματική εξόντωση των Εβραίων, είπε «Ποτέ Ξανά». Αυτή η δέσμευση δεν ήταν ένα απλό σύνθημα. Μετουσιώθηκε σε νομικά κείμενα: στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (1948) και στις Συμβάσεις της Γενεύης (1949). Το Διεθνές Δίκαιο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, γεννήθηκε ουσιαστικά ως απάντηση στο Ολοκαύτωμα, με θεμέλιο λίθο την προστασία του αμάχου και την ποινικοποίηση της γενοκτονίας.

Είναι, λοιπόν, συγκλονιστικό να παρακολουθεί κανείς το έθνος-καταφύγιο των επιζώντων εκείνης της θηριωδίας να πρωταγωνιστεί σήμερα στην κατεδάφιση αυτών των κανόνων.

Η συστηματική αποδόμηση της Συνθήκης της Γενεύης

Η κριτική προς το Ισραήλ δεν εδράζεται σε αντισημιτικά αντανακλαστικά, όπως συχνά επιχειρείται να παρουσιαστεί, αλλά στην ψυχρή παρατήρηση των γεγονότων υπό το πρίσμα του Διεθνούς Δικαίου. Οι ενέργειες στη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Όχθη συνιστούν μια «εγκυκλοπαίδεια» παραβιάσεων του Ανθρωπιστικού Δικαίου.

Πρώτο και κυριότερο παράδειγμα, η αρχή της διάκρισης και της αναλογικότητας. Οι βομβαρδισμοί νοσοκομείων, σχολείων, προσφυγικών καταυλισμών και υποδομών του ΟΗΕ, με το επιχείρημα της παρουσίας στόχων της Χαμάς, έχουν οδηγήσει σε έναν ασύλληπτο αριθμό νεκρών αμάχων και παιδιών. Το Διεθνές Δίκαιο δεν δίνει λευκή επιταγή για την ισοπέδωση αστικών κέντρων, ακόμη και στο πλαίσιο της αυτοάμυνας.

Δεύτερον, η συλλογική τιμωρία. Ο πλήρης αποκλεισμός της Γάζας, η διακοπή παροχής νερού, ηλεκτρισμού και τροφίμων, καθώς και η παρεμπόδιση της ανθρωπιστικής βοήθειας, παραβιάζουν κατάφωρα το Άρθρο 33 της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης. Η πείνα χρησιμοποιείται ως πολεμικό εργαλείο (weaponization of hunger), μια πρακτική που παραπέμπει στις πιο σκοτεινές εποχές της ανθρώπινης ιστορίας.

Η κατοχή και η εργαλειοποίηση της απανθρωποποίησης

Πέρα από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, υπάρχει η διαρκής παρανομία των εποικισμών. Η μεταφορά πληθυσμού της κατοχικής δύναμης σε κατεχόμενα εδάφη (Δυτική Όχθη) απαγορεύεται ρητά από το άρθρο 49 της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης. Πρόκειται για ένα έγκλημα διαρκείας που αποστερεί από τους Παλαιστίνιους το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και τη γη τους, δημιουργώντας ένα καθεστώς απαρτχάιντ, όπως έχουν επισημάνει διεθνείς οργανώσεις (Amnesty International, Human Rights Watch) αλλά και Ισραηλινοί ακτιβιστές (B’Tselem).

Ακόμη πιο ανησυχητική, ωστόσο, είναι η ρητορική. Όταν ανώτατοι Ισραηλινοί αξιωματούχοι αναφέρονται στους Παλαιστίνιους ως «ανθρώπινα ζώα», αναβιώνουν τον μηχανισμό της απανθρωποποίησης (dehumanization). Είναι ο ίδιος ψυχολογικός μηχανισμός που χρησιμοποίησαν οι ναζί για να δικαιολογήσουν την εξόντωση των «Untermenschen» (υπανθρώπων). Το ότι αυτή η ρητορική εκφέρεται σήμερα από εκπροσώπους ενός λαού που υπήρξε το κατεξοχήν θύμα της, αποτελεί την απόλυτη ιστορική ύβρη.

Ο κίνδυνος για την παγκόσμια τάξη

Η στάση του Ισραήλ, και η ανοχή που επιδεικνύει μεγάλο μέρος της Δύσης, δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο: την αίσθηση ότι το Διεθνές Δίκαιο εφαρμόζεται a la carte. Ότι υπάρχουν «καλά» και «κακά» θύματα, ότι οι κανόνες ισχύουν για τους αδύναμους αλλά όχι για τους ισχυρούς συμμάχους.

Αν η κληρονομιά του Ολοκαυτώματος ήταν η δημιουργία ενός νομικού πολιτισμού που προστατεύει τον άνθρωπο από την κρατική αυθαιρεσία και τη βία, τότε η σημερινή συμπεριφορά του κράτους του Ισραήλ απειλεί να ακυρώσει αυτή την κληρονομιά.

Το «Ποτέ Ξανά» δεν μπορεί να σημαίνει «Ποτέ Ξανά για εμάς». Πρέπει να σημαίνει «Ποτέ Ξανά για κανέναν». Σε διαφορετική περίπτωση, δεν μιλάμε για Δίκαιο, αλλά για το δίκαιο του ισχυρού. Και σε έναν τέτοιο κόσμο, η ανθρωπότητα έχει ήδη χάσει, επιστρέφοντας στο σκοτάδι από το οποίο ορκίστηκε να βγει το 1945.