Η ημέρα της Ασούρα τιμάται από Σιίτες Μουσουλμάνους ως ημέρα πένθους για το μαρτύριο του Χουσείν ιμπν Αλί, εγγονού του Προφήτη Μωάμεθ. Εκατοντάδες μετανάστες από την Ασία συμμετέχουν στο σκληρό αυτό θρησκευτικό έθιμο.
Αρχικά προσεύχονται και στη συνέχεια συγκεντρώνονται για να παρακολουθήσουν την τελετή. Θρηνούν κλαίγοντας και κτυπώντας το στήθος τους προετοιμάζουν το άλογο του Προφήτη για τον επιτάφιο του. Αυτομαστίγωμα με λεπίδες που προκαλεί αιμορραγία ολοκληρώνει την τελετή.
Οι εικόνες που βλέπουμε ανά καιρούς από την Ελλάδα, και ειδικά από τον Πειραιά, πλαισιώνουν φασιστικού τύπου ιστοσελίδες που μιλούν για τους απολίτιστους και βάρβαρους μουσουλμάνους που απειλούν τη χριστιανική Ευρώπη.
Δείτε φωτογραφίες:
Το μόνο πρόβλημα είναι ότι το αυτομαστίγωμα δεν είναι μουσουλμανικό φαινόμενο και μάλιστα το ίδιο έθιμο και ακόμα πιο βίαιο το τηρούν και πολλοί Χριστιανικοί λαοί, από το Μεξικό και τις Φιλιππίνες μέχρι τη γειτονική Ιταλία.
Στο Μεξικό, στην περιοχή Τάξκο πιστοί περπατούν δίχως μπλούζες και κουβαλούν ένα ξύλινο σταυρό που ζυγίζει πάνω από 50 κιλά. Στα χέρια τους έχουν μαστίγια με μεταλικά καρφιά. Σε συγκεκριμένα σημεία, παραδίδουν τον σταυρό, γονατίζουν και κτυπάνε το μαστίγιο στις πλάτες τους. Αυτό πραγματοποιείται και στις δύο πλευρές της πλάτες και συμβαίνει κάθε μέρα για όλη τη Μεγαλη Εβδομάδα, ανοίγοντας μάλιστα τις πληγές την προηγούμενη νύχτα.
Δείτε σχετικό βίντεο:
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=iwSThrwx93Y”]
Εκτός από το Μεξικό δημόσια αυτομαστίγωση την Μεγάλη Παρασκευή γίνεται στο Ρίο ντε Τζανέιρο, στο Ελ Σαλβαδόρ, σε περιοχές της Βόρειας Ισπανίας και της Ν. Ιταλίας.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=7sKqMzJJNc4″]
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=7R4QLwrU6IM”]
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=fgoB-lielgA”]
Σε περιοχές της Βόρειας Ισπανίας και της Ν. Ιταλίας
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=2vcF2aoidFY”]
Mέχρι και το Ντητρόιτ των ΗΠΑ.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=38FX5c0euRI”]
Ακόμα πιο φρικαλέες είναι οι εικόνες από τις Φιλιππίνες που καρφώνουν θρησκόληπτους σε σταυρούς.
Μιμούνται απλά τον άγιο Δομίνικο, τον άγιο Φραγκίσκο της Aσίζης, τον άγιο Θωμά Ακινάτη και την αγία Αικατερίνη που υποβάλλονταν εκούσια στο μαρτύριο της σταύρωσης.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=p5NnXbebeQ8″]
Στην Κένυα πάντως ο λευκός παπάς των Καθολικών δίνει ένα μαστίγωμα σε κάθε πιστό, κάθε μέρα.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=zfhDtpEWv-M”]
Στην Ελλάδα, μπορεί να μην έχουμε αυτομαστίγωμα, αλλά έχουμε τα προσκυνήματα στην Παναγιά της Τήνου.
[youtube url=”https://www.youtube.com/watch?v=zAZMFciwFgE”]
Η διαχρονικότητα του φαινομένου στο θρησκευτικό του πλαίσιο θα μπορούσε να γίνει καλύτερα κατανοητή μέσω συγκεκριμένων παραδειγμάτων, που αντλούνται από τη θρησκευτική ζωή του παρελθόντος και του παρόντος. Διάφορες προχριστιανικές θρησκείες, όπως η λατρεία (cultus) της Ίσιδας στην Αίγυπτο και η λατρεία του Διόνυσου στην Ελλάδα, περιλάμβαναν στο λατρευτικό τους σύστημα το μαστίγωμα. Στην αρχαία Ρώμη, κατά τη διάρκεια της αρχαίας γιορτής των Λουπερκαλίων στις 15 Φεβρουαρίου μαστίγωναν τις γυναίκες για να εξασφαλίσουν τη γονιμότητα.
Επίσης, στις 24 Μαρτίου γιορταζόταν η Ημέρα του Αίματος, βασισμένη στο μύθο του Άττη και της Κυβέλης. Ήδη από τις 15 Μαρτίου, κάτω από τον οξύ ήχο των αυλών που ακούγονταν σε ολόκληρη την πόλη, οι άνθρωποι άρχιζαν να χτυπούν τα στήθη τους ολοφυρόμενοι. Ακολουθούσε έναν εννεαήμερο μετάνοιας και εξιλασμού, που συνοδευόταν από ένα τριήμερο πένθους. Κατά την 24η Μαρτίου, με τα νεύρα τεντωμένα στο έπακρο από όλες αυτές τις ώρες θρήνων και κραυγών, στέρησης και κακουχίας, ομοιώματα και πιστοί της Κυβέλης στροβιλίζονταν φρενιασμένα κάτω από τους ήχους ξύλινων σαλπίγγων, κροτάλων και κυμβάλων. Μέσα στη μέθη του χορού, έπεφταν σε καταληψία, αυτομαστιγώνονταν, κακοποιούσαν με μαχαιριές τα μπράτσα και τους ώμους τους, για να ραντίσουν με το αίμα τους το ιερό πεύκο και τους βωμούς. Σε αυτή την κατάσταση φρενίτιδας παρατηρείτο το ακραίο, αλλά συνηθισμένο φαινόμενο του αυτοευνουχισμού των ανδρών.
Στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται ένα παρόμοιο φαινόμενο στους Σιΐτες Μουσουλμάνους του Ιράν, την επέτειο του θανάτου του πρώτου ιμάμη Αλ Χουσεΐν, ημέρα μεγάλου θρησκευτικού πένθους. Παντού στα αστικά κέντρα οι πιστοί συγκεντρώνονται σε τεράστιες λιτανείες, όπου ψέλνουν, χορεύουν, κτυπούν το στήθος τους, αυτομαστιγώνονται με αλυσίδες και τέμνουν με σπαθιά ή κοφτερά εργαλεία τα μέτωπα, τους ώμους και τα μπράτσα τους. Σε αυτή την κατάσταση ομαδικής υστερίας και παραληρήματος κάποιοι ρίχνονται κάτω από κάρα που τους συνθλίβουν. Ορισμένοι ποδοπατιούνται και άλλοι πεθαίνουν από τις τελετουργικές συμπλοκές ανάμεσα στις διάφορες ομάδες που σταδιακά εξελίσσονται σε πραγματικές μάχες.
Ένα ανάλογο παράδειγμα έρχεται από το Τενεσή των Η.Π.Α. και τα μέλη μιας χριστιανικής αίρεσης. Αφού εισέλθουν σε υστερική κατάσταση με μυστικιστικούς ύμνους και κτυπήματα των χεριών, περνούν από χέρι σε χέρι δηλητηριώδη φίδια, που πολύ συχνά τους δαγκώνουν θανάσιμα. Σε μια ασιατική φυλή των Μπάλι απαντάται ο ιερός χορός του σπαθιού, κατά τη διάρκεια του οποίου οι πιστοί χορεύουν σε ιδιαίτερα έντονους ρυθμούς. Συνήθως η ένταση και ο ρυθμός τους οδηγεί σε κατάσταση φρενίτιδας, με αποτέλεσμα να στρέφουν τα σπαθιά ενάντια στον εαυτό τους.
Η αυτοτιμωρία στον Χριστιανισμό
Οι ρίζες του θρησκευτικού αυτοβασανισμού στον χριστιανισμό είναι δυνατόν να ανιχνευθούν κατά τον μεσαίωνα, οπότε και καλλιεργείται η άποψη ότι το σώμα είναι κάτι μιαρό και αμαρτωλό, που πρέπει να εξαγνιστεί. Η σάρκα και οι επιθυμίες της, ειδικότερα οι σεξουαλικές, αντιμετωπίζονται ως κάτι περιφρονητέο, που πρέπει να υποταχθεί στη βούληση του πνεύματος. Μέσα από μια τέτοια σύγκρουση δημιουργείται ένα ενοχικό σύμπλεγμα, καθώς το σώμα αφ’ εαυτού δεν είναι δυνατόν να εγκαταλείψει την ορμέμφυτη φύση του. Τα αισθήματα ενοχής πιέζουν για πράξεις εξιλέωσης και αν η πηγή της ενοχής είναι το σώμα, η εξιλέωση έρχεται μέσω της αυτοταπείνωσης, του εξευτελισμού και της κακοποίησης.
Είναι ιδιαίτερα γνωστές οι περιπτώσεις πολλών αγίων του χριστιανισμού οι οποίοι τρέφονταν μόνο με ψωμί και νερό και κυκλοφορούσαν με το ίδιο ένδυμα που τους άφηνε απροστάτευτους στα έντονα καιρικά φαινόμενα χειμώνα καλοκαίρι, όπως και η περίπτωση αυτοευνουχισμού του Ωριγένη. Ο άγιος Δομίνικος, ο άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης, ο άγιος Θωμάς Ακινάτης, η αγία Αικατερίνη υποβάλλονταν εκούσια στο μαρτύριο της σταύρωσης. Ο αυτοβασανισμός ως πρακτική επίτευξης του εξαγνισμού στη χριστιανική πίστη, οδήγησε τελικά στη δημιουργία ενός ολόκληρου κινήματος. Συγκεκριμένα, το 1260 στην Περούτζια δημιουργήθηκε το κίνημα των «Αυτομαστιγούμενων», από άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας και κοινωνικής τάξης, που εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα σε όλη την Ιταλία. Τεράστιες λιτανείες περιφέρονταν στην πόλη και τα πλήθη αυτομαστιγνώνονταν στην πλάτη μέχρι να αιμορραγήσουν. Την ίδια στιγμή ικέτευαν τον Θεό και την Παρθένο να συγχωρήσουν τις αμαρτίες τους. Αυξήθηκαν τόσο σε αριθμό, ώστε ακόμη και η επίσημη εκκλησιαστική αρχή ένιωσε να απειλείται, με αποτέλεσμα να καταδικάσει το κίνημα. Η καταδίκη δεν είχε κανένα αντίκτυπο, καθώς οι Μαστιγούμενοι εξακολούθησαν να αυξάνουν σε αριθμό. Με την εξάπλωση της πανούκλας το 1350 το κίνημα πολλαπλασιάστηκε με τέτοιο ρυθμό, ώστε εξαπλώθηκε στη Γερμανία, τη Φλάνδρα και τη Σουηδία. Ενδεικτικά αναφέρεται το πεντάστιχο που έψελναν τη στιγμή της αυτομαστίγωσης:
Ας χτυπήσουμε τα κουφάρια μας δυνατά
Ας δοξάσουμε το Θεό και ας μαστιγωθούμε περισσότερο
Και εν ονόματι της Λατρείας του Μαρτυρίου Του
Ας χτυπήσουμε την άθλια σάρκα μας ξανά
Ας χτυπήσουμε το φιληδονο κορμί μας.
Οι «Μαστιγούμενοι» εξαφανίστηκαν τον 14ο αι., για να εμφανιστούν και πάλι στη Ρωσία του 18ου αι. Την ίδια εποχή εμφανίστηκε –επίσης στη Ρωσία– η αίρεση «Λευκά Περιστέρια», η οποία κήρυσσε την πρακτική του ευνουχισμού. Από το 1840-1858 αυτοευνουχίστηκαν με τη θέλησή τους 2.500 άνδρες, παρόλες τις αλλεπάληλες απαγορεύσεις. Σε πολλές περιπτώσεις τον αυτοευνουχισμό ακολούθησαν και γυναίκες, οι οποίες χρησιμοποιούσαν ως τρόπο ακρωτηριασμού την εκτομή του μαστού.
Η πρακτική των αυτοτιμωρίας, ωστόσο, δεν είναι προνόμιο της μεσαιωνικής αντίληψης. Ακόμη και σήμερα η πρακτική της δημόσιας αυτομαστίγωσης εξακολουθεί να υπάρχει και στην εποχή μας. Κατά τη διάρκεια του καθολικού Πάσχα και συγκεκριμένα της Μ. Παρασκευής σε πολλές καθολικές κοινωνίες είναι συνηθισμένη η πρακτική της δημόσιας αυτομαστίγωσης.
Οσοι συμμετέχουν σε τέτοιου είδους τελετές, δηλώνουν ότι με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζουν άφεση αμαρτιών, είτε για τον εαυτό τους είτε για τα συγγενικά τους πρόσωπα.
Ασκητισμός και αυτοβασανισμός
Από τους πρωτοχριστιανικούς ήδη χρόνους, μικρές χριστιανικές κοινότητες προσπάθησαν να βιώσουν τα ιδανικά τους με τρόπο ακραίο και απόλυτα αφιερωμένο. Εγκατέλειψαν τις επίγειες απολαύσεις και εισήλθαν σε μοναστήρια. Υπακούοντας κατά λέξη τις γραφές έστρεψαν την πλάτη τους στις οικογένειές τους και, ως εξωτερικό οδηγό της νέας ζωής τους, χρησιμοποίησαν όρκους φτώχειας, τιμωρίας και υπακοής. Ως σημάδι της περιφρόνησής τους και της συναισθηματικής ενοχής τους, κτυπούσαν τα σώματά τους με σκοινιά και διάφορα άλλα μαστίγια, όπως το φραγγέλιο, μέχρι να τρέξει αίμα. Σε μια προσπάθεια να επιτευχθεί η πνευματική αγνότητα τιμωρούσαν τον εαυτό τους και τους άλλους.
Οι μονές που αγκάλιασαν τέτοιες αυστηρές πειθαρχίες έγιναν ζωντανά μνημεία του δόγματος της περιφρόνησης του κόσμου (contemptus mundi). Το σημαντικότερο, όμως είναι ότι βαθμιαία έγιναν κέντρα μαθητείας στα οποία εξελίχθηκε το υποκρυπτόμενο ήθος της δυτικής επιστήμης και του δυτικού ορθολογισμού. Ο Μαξ Βέμπερ Max Weber στο έργο του The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism (η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού) υπονοεί ότι το ήθος του χριστιανικού ασκητισμού υπέστη κάποιο μυστήριο μετασχηματισμό, συνεπεία του οποίου μετουσιώθηκε από ανορθολογιστικό αυτοβασανισμό σε «συστηματική μέθοδο λογικής συμπεριφοράς», στόχος της οποίας ήταν να ελευθερώσει όλους εκείνους που την ακολουθούσαν από τη δύναμη των παράλογων παρορμήσεων. Η άποψή του αποτυγχάνει να εξηγήσει πώς μια μορφή ασκητισμού, ουσιαστικά καταστρεπτική και μη ορθολογιστική, μετατράπηκε σε μια μορφή ορθολογισμού, η οποία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό ακόμη και την πολιτική σκέψη. Τούτο το ερώτημα μπορεί να απαντηθεί μόνο αν αναγνωρίσουμε ότι η φυσική χριστιανική ηθική που ο Weber αποκαλεί «παράλογο αυτοβασανισμό», και η διανοητική τάση που καλλιεργήθηκε από τα μεγάλα μοναστικά τάγματα της Δύσης είχε την ίδια λογική και τελικά ακολούθησε το ίδιο ψυχολογικό πρότυπο.
Όταν οι χριστιανοί αυτομαστιγώνονταν, το έκαναν προκειμένου να πετύχουν την αγνότητα. Ο αντικειμενικός στόχος της τιμωρίας ήταν η αγνότητα. Η φαντασίωση την οποία βίωναν οι ασκητές του χριστιανισμού και οι ζηλωτές του ισλαμικού κόσμου ήταν ότι προκαλώντας πόνο και πληγές στα σώματά τους, ίσως κατόρθωναν να καταστρέψουν την ακάθαρτη ουσία από την οποία ήταν φτιαγμένοι, έστω κι αν αυτό ήταν τελικά, η έσχατη περιφρόνηση προς την πράξη της ανθρώπινης δημιουργίας εκ μέρους του Θεού που αναζητούσαν εναγωνίως. Η μοναστική εξιδανίκευση της λογικής είχε μια παρόμοια προέλευση. Μια από τις παραδοσιακές θρησκευτικές λειτουργίες της λογικής, από τον Αυγουστίνο και έπειτα, ήταν να τιμωρείται η λαγνεία και, εγκαθιδρύοντας μια κατάσταση ορθολογικής αγνότητας στην ψυχή, να έρχεται ο χριστιανός πλησιέστερα στον Θεό. Η διανοητική πειθαρχία έγινε το αντίστοιχο της φυσικής πειθαρχίας και προσπάθησε να αποβάλλει τη βρωμιά του σώματος καταστέλλοντας τις συγκινήσεις, τις ορέξεις και τις παράλογες παρορμήσεις. Ο σκοπός ενός τέτοιου ορθολογιστικού ασκητισμού λειτούργησε ως «καταστροφή της αυθόρμητης και στιγμιαίας απόλαυσης». Σε αυτή τη νέα μορφή θρησκευτικού ορθολογισμού η εμπειρική αλήθεια απορρίφθηκε χάριν της υπερβατικότητας και η αγνότητα έγινε κριτήριο της γνώσης και της πνευματικής επίτευξης.
Από όλες αυτές τις απόψεις που προαναφέρθηκαν είναι φανερό ότι η εξάπλωση του ορθολογισμού που επέβαλε ο ασκητισμός στις μεγάλες μονές της μεσαιωνικής Ευρώπης, ενισχύθηκε στη συγκεκριμένη μορφή του πολιτικοκοινωνικού κινήματος του Πουριτανισμού, που υιοθετήθηκε από τους Διαμαρτυρόμενους μετά τη Μεταρρύθμιση. Τo αυστηρότερο είδος χριστιανού, που διακατεχόταν από τον ψυχαναγκασμό της υπακοής κυριολεκτικά στο γράμμα του θρησκευτικού νόμου, πρακτική που πάνω απ’ όλα ενθαρρυνόταν από το πνεύμα της Μεταρρύθμισης, ακόμη και η πρακτική της άρνησης και τιμωρίας του εαυτού στα μεγάλα μοναστήρια της Ευρώπης δεν ήταν αρκετή. Η επιβολή αυτής της πρακτικής σε κοσμικό, πολιτικό επίπεδο ήταν και είναι ακόμη και σήμερα μια από τις βασικότερες επιδιώξεις των Πουριτανών με ανάλογα αποτελέσματα στην παιδεία και την επιστημονική γνώση.
