Η συγκεκριμένη συνέντευξη υλοποιήθηκε στα πλαίσια της πτυχιακής μου εργασίας με θέμα «Πολιτικές λιτότητας και ψυχική υγεία» και αφορούσε τα μέλη του Σωματείου Αλληλοβοήθειας Οφειλετών Ρεθύμνου. Ο Μιχάλης (ψευδώνυμο) ήταν τότε 40 ετών και άγαμος. Η συνέντευξη έγινε στις 10 Ιουνίου 2014. Στις 09 Νοεμβρίου 2017 διαλέξαμε κάποια αποσπάσματα από την συνέντευξή του, προσθέτωντας στο τέλος τα σχόλια μας. Διαλέξαμε επίσης μαζί τον τίτλο της συνέντευξης.
(Α= Ανδρέας Βάββος, συνεντευκτής, Μ= Μιχάλης, συνεντευξιαζόμενος)
Α01: Θέλω να σε ρωτήσω βασικά, για τον σύλλογο. Τι σ’ έκανε να συμμετάσχεις στον σύλλογο;
Μ01: Λοιπόν εδώ είναι μία ιδιαίτερη περίπτωση. Είχα πολλά χρέη, όλα μαζεμένα στο όνομά μου, με κυνηγούσαν οι τράπεζες, είχα πρόβλημα με την εφορία και ένιωθα κατά κάποιο τρόπο ότι φταίω εγώ. Σιγά-σιγά το είδα ότι δεν έφταιγα εγώ, ότι ήταν μια στημένη παγίδα, αλλά δεν μπορούσα να κάνω, δεν ήξερα τι να κάνω. Άκουσα για τα παιδιά που πηγαίνανε έξω από τα δικαστήρια. Δεν ήμουν από τους πρωτεργάτες. Το άκουσα, πήγα μία φορά, πήγα δεύτερη, άρχισα σιγά-σιγά και συναναστρεφόμουνα.
Α02: Και ας πούμε πρακτικά στα ζητήματα που είπες ας πούμε, τα οικονομικά σε βοήθησε ο σύλλογος;
Μ02: Δεν μπορώ να σου πω ότι με βοήθησε ως σύλλογος, στα πρακτικά. Ο σύλλογος με βοήθησε από την άποψη ότι άρχισα να κινούμαι, να ψάχνομαι. Τώρα στα οικονομικά δεν μπόρεσε να με βοηθήσει ο σύλλογος, γιατί οι επιχειρήσεις μου πάνε έτσι, οι φόροι πάνε έτσι.
Α03: Ήθελα επίσης να σε ρωτήσω, για το κομμάτι της αλληλοβοήθειας, που είναι και στα αρχικά του συλλόγου. Στο σύλλογο προσπαθείτε να το περάσετε;
Μ03: Προσπαθούμε να το περάσουμε σαν νοοτροπία. Τώρα πρακτικά δεν έχω κάτι να σου αποδείξω ότι έχουμε βοηθήσει κάτι, δεν έχουμε ουσιαστικά σώσει κανέναν. Οι πλειστηριασμοί που αποτρέπουμε ουσιαστικά μπορεί να είναι και εις βάρος των οφειλετών. Δεν το ξέρουμε ακόμα. Θα το δείξει η ιστορία.
Α04: Εκείνη την περίοδο που είπες ότι αντιμετώπιζες πολλά προβλήματα, πως την διαχειρίστηκες;
Μ04: Μπορεί να είχα πέσει και σε κατάθλιψη. Ήμουνα σαν απελπισμένος. Δεν ήξερα τι να κάνω. Καθόμουνα σπίτι μέσα εννοείται, έκλαιγα την μοίρα μου και οι φίλοι μου με βλέπανε και μου έλεγαν «βρες κάποιο τρόπο να βγεις από αυτή την κατάσταση». Η κοπέλα μου τα ίδια. Οι γονείς μου συζητάγανε μεταξύ τους ας πούμε και λέγανε «αγχωνόμαστε για τον Μιχάλη ας πούμε γιατί είναι πολύ αγχωμένος και πολύ στρεσαρισμένος και πιεσμένος». Ως προς τις υποχρεώσεις, ήμουν τυπικότατος και ξαφνικά με λένε και απατεώνα. Ε και μετά ήταν και θυμός, πολύς θυμός.
Α05: Ήθελα να σε ρωτήσω, όλο αυτό που περιέγραψες, πως επηρέασε την καθημερινότητα σου;
Μ05: Ναι. Καταρχάς είμαι με ένα άγχος «πως μπορώ να ανταπεξέλθω». Είμαι με ένα άγχος «αν με σταματήσει η αστυνομία θα με βάλει φυλακή για χρέη» και θα είμαι σε ένα κελί. Ναι με ενοχλεί αυτό, δεν το θέλω και το θεωρώ προσωπική επίθεση και όλο αυτό που συμβαίνει το έχω πάρει και πολύ προσωπικά, γιατί δεν το κάνανε έτσι γενικά και αόριστα. Το κάνανε σε εμένα, εγώ τα υφίσταμαι αυτά και είναι προσωπικά.
Α06: Για να κλείσουμε με μια θετική νότα, θέλω να μου πεις πως θα ήθελες να εξελιχθεί ο σύλλογος; Ποιο είναι το ιδανικό, για σένα, μέλλον του συλλόγου;
Μ06: Το ιδανικό; Να σου πω; Είμαστε παράσιτα. Δεν έπρεπε να υπάρχουμε. Δεν υφίσταται σε μία κοινωνία που δουλεύει κανονικά να υπάρχει τέτοιος σύλλογος. Το ιδανικό είναι να πετύχουμε τον σκοπό μας, να το διαλύσουμε, να γράψουμε στο πρακτικό τέλος αποστολής. Αποστολή εξετελέσθη. Να τα κλείσουμε και να πάμε σπίτια μας. Αυτό.
Μιχάλης: Από τοτε που εγινε η συνεντευξη, η ζωη μου εχει αλλαξει αρκετα. Οικονομικα ειμαι σε χειρότερη κατασταση, αλλα για καποιο λογο ακομα εχω ελπίδες για κατι καλυτερο αυριο, μεθαυριο, του χρονου. Ψυχολογικα παλι νομιζω ότι η κριση μας εχει μουδιασει όλους αλλα και ταυτοχρονα μας έχει κανει λιγο πιο αδιαφορους. Η αναγνωση του κειμενου μου εφερε ένα χαμογελο για το πώς ηταν η ζωη μου πριν τρια χρονια και που ειμαι τωρα. Μικρη διαφορα, αλλά πάλι είναι διαφορά ή απλα ξαναζωντανευουν μνημες. Ο συλλογος ακομα μου εμπνέει μια ελπιδα για την ανθρωπινη δυναμη και θεληση, ακομα και μετα τα τραγικα για τον συλλογο γεγονότα, με την παραβατικη συμπεριφορα μεμονωμένων μελών. Πιστευω ακραδαντα ότι προσφερει πολλα στην κοινωνία του Ρεθύμνου και χωρις αυτόν σήμερα θα ηταν αστεγοι χιλιαδες συμπολίτες μας. Επισης σήμερα συζηταω με ανθρωπους που χλευαζαν τη δραση του συλλογου παλαιότερα, νομιζοντας ότι είναι στο απυροβλητο της οικονομικης κρισης και σήμερα αναζητουν τροπους για να σωθουν.
Αντρέας: Σχολιάζοντας τον τίτλο της συνέντευξης, θα πρόσθετα πως αυτή η υπευθυνοποίηση των οφειλετών και η αντιμέτώπισή τους ως ‘ανεύθυνων’, ‘ανήθικων’, ‘εγκληματικών’ και ‘παραβατικών’ όντων δεν φαίνεται πως συντελείται μόνο στην νεοφιλελεύθερη εποχή, αλλά αντίθετα παρουσιάζεται, αν και με διαφορετική μορφή, σε πολλές ιστορικές εποχές και σε πολλές κοινωνίες (Hanna et al., 2015). Παραδείγματος χάριν, στην Αρχαία Ελλάδα οι ανθρώποι με χρέη αναγκαζόταν να καθίσουν στην αγορά και να τοποθετήσουν ένα καλάθι πάνω από το κεφάλι τους, ενώ στην Αρχαία Ρώμη το σώμα του αφερέγγυου οφειλέτη τοποθετούνταν για δημοπρασία στο εμπορικό κέντρο της πόλης (Graeber, 2011).
