Πρόκειται για θέμα το οποίο επιβαρύνει τις ελληνογερμανικές σχέσεις εδώ και δεκαετίες: Οι οφειλές της γερμανικής Βέρμαχτ στην Ελλάδα. Εκτός τού ότι σφαγιάστηκε άμαχος πληθυσμός τότε, το 1942 η ελληνική κεντρική τράπεζα υποχρεώθηκε να δώσει αναγκαστικό δάνειο ύψους 476 εκατ. προπολεμικών μάρκων στους ναζί. Τα χρήματα αυτά δεν επεστράφησαν ποτέ.
Ο νέος Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας απαιτεί τώρα ακριβώς αυτή την επιστροφή, ώστε να ξεπεράσει τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα του. Ένα εμπιστευτικό έγγραφο του Ελληνικού Ελεγκτικού Συνεδρίου, το οποίο διέρρευσε στον Τύπο, κάνει λόγο για έντεκα δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των τόκων.
Η γερμανική κυβέρνηση δεν βλέπει όμως τον λόγο να πληρώσει. Θεωρεί ότι οι οφειλές αυτές εμπίπτουν στις κλασικές απαιτήσεις αποζημιώσεων, επειδή πρόκειται για “αποζημίωση οικονομικού ή υλικού τύπου”, οι οποίες διεκδικούνται “από μια ηττημένη χώρα ως αποζημίωση”, απαντούσε σε σχετική επερώτηση του κόμματος της Αριστεράς στο γερμανικό κοινοβούλιο ήδη πέρυσι.
Είναι η επανένωση συνθήκη ειρήνης;
Έτσι, οι ελληνικές απαιτήσεις αποσβέστηκαν (κατά τη γερμανική κυβέρνηση) με τη σύμβαση για τις αποζημιώσεις του 1960. Στο έγγραφο αυτό, η Γερμανία υποχρεώθηκε να πληρώσει 115 εκατ. μεταπολεμικά μάρκα. Η γερμανική κυβέρνηση επιχειρηματολογεί επιπλέον, ότι τότε δημιουργήθηκε “ένα ευρύ πλέγμα κανόνων για τις επανορθώσεις”, σύμφωνα με το οποίο μετά το τέλος του πολέμου η Γερμανία έδωσε και στην Ελλάδα κατασχεμένες μηχανές και προϊόντα.
Η συνθήκη του Λονδίνου του 1953 επιφυλασσόταν όμως για καταβολές αποζημιώσεων μετά τη σύναψη συνθήκης ειρήνης. Μια τέτοια συνθήκη ειρήνης δεν υπάρχει μέχρι σήμερα από τυπική άποψη. Η γερμανική κυβέρνηση επιχειρηματολογεί εντούτοις ότι η συνθήκη “Δύο συν τέσσερις”, η οποία υπεγράφη το 1990 μεταξύ Δ. και Α. Γερμανίας αφενός και των άλλοτε συμμάχων αφετέρου, ισοδυναμεί λόγω των πολιτικών και νομικών διατυπώσεων με συνθήκη ειρήνης. Η συνθήκη “Δύο συν τέσσερις” δεν προβλέπει αποζημιώσεις, λέει η γερμανική κυβέρνηση. Σε αυτό συνηγορεί και ο τίτλος: “Τελικές ρυθμίσεις αναφορικά με τη Γερμανία”.
Επιπλέον, τα τότε κράτη – μέλη του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, συνυπέγραψαν την εν λόγω συνθήκη “Δύο συν τέσσερις”. Οι Ελληνες αντιτείνουν, ότι απλώς “λαμβάνουν υπόψη” τη συνθήκη αυτή. Και αυτό είναι ορθό, στη γερμανική όμως μετάφραση αναφέρεται ότι η εν λόγω συνθήκη ελήφθη υπόψη “με μεγάλη ικανοποίηση” και “χαιρετίστηκε ειλικρινά”.
Οι Έλληνες επιμένουν ότι η επιστροφή του αναγκαστικού δανείου συμφωνήθηκε με τη ναζιστική Γερμανία. Επομένως τίθεται το ερώτημα αν μπορεί να θεωρηθεί ως κλασική αποζημίωση ή ως δάνειο ιδιωτικού δικαίου. Για να διευκρινισθεί αυτό νομικά, θα πρέπει η Ελλάδα να εναγάγει τη Γερμανία για επιστροφή του δανείου. Και αυτό θα μπορούσε να κοστίσει ακριβά στη Γερμανία: ιστορικοί υπολογίζουν το ύψος των γερμανικών οφειλών σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες σε 14 δισ. προπολεμικά μάρκα.
Για τις γερμανικές οφειλές έχουν γίνει ήδη πολλές δίκες, όπως λ.χ. των επιζώντων συγγενών της σφαγής του Διστόμου, οι απαιτήσεις, όμως, δεν αναγνωρίστηκαν από τα γερμανικά δικαστήρια το 2003, κάτι το οποίο επικύρωσε και το Συνταγματικό Δικαστήριο το 2006.
“Η στάση της Γερμανίας προκαλεί ντροπή”
Αντίθετα, τα ελληνικά δικαστήρια επιδίκασαν στα θύματα 29 εκατ. ευρώ. Η απόφαση όμως δεν μπορούσε να εκτελεστεί στη Γερμανία.
Το κόμμα της γερμανικής Αριστεράς είναι, αντίθετα, της γνώμης ότι η Γερμανία έχει ηθικό χρέος να πληρώσει το δάνειο. Βασίζεται σε έκθεση της νομικής υπηρεσίας του γερμανικού Κοινοβουλίου. Οι νομικοί του παρατήρησαν και αυτοί ότι η ελληνική απαίτηση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αποζημίωση για τις επανορθώσεις.
Και ο ιστορικός Χάγκεν Φλάισερ έχει την ίδια άποψη: “H στάση της γερμανικής κυβέρνησης δυστυχώς προκαλεί ντροπή” είπε στο πρώτο γερμανικό κανάλι. “Η ναζιστική κυβέρνηση είχε η ίδια υπολογίσει το ύψος της εκκρεμούσας οφειλής από το δάνειο. Η ναζιστική Γερμανία δεν θα μπορούσε φυσικά να υπολογίσει το μελλοντικό ύψος της”, τόνισε ο Φλάισερ. Δυστυχώς, οι Έλληνες δεν είχαν τη δυνατότητα να επιβάλουν το δίκιο τους απέναντι στους ανυποχώρητους Γερμανούς.