Γράφει ο Αρχιμανδρίτης Ιγνάτιος Θ. Χατζηνικολάου
Με την ευκαιρία του καθιερωμένου ψυχοσάββατου, εφέτος Παρασκευή 1 εσπέρας και Σάββατο 2 Μαρτίου πρωί, και επειδή μας ερωτούν πολλοί γιατί γίνονται τα ψυχασάββατα, πότε κ.λπ., ήθελα με το γραφτό μου αυτό να αναφερθώ σ’ αυτό το θέμα, που ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί πρέπει να γνωρίζομε και να τηρούμε.
Να πούμε ότι υπάρχουν δύο ψυχοσάββατα τον χρόνον και οι ημερομηνίες τους εξαρτώνται από τον εορτασμό του Πάσχα. Η μία την παραμονή των Απόκρεω, Κυριακή της Κρίσεως και η άλλη την παραμονή της Πεντηκοστής.
Γιατί θεσπίστηκε;
Η Μητέρα Εκκλησία από αγάπη και ευσπλαχνία προς τους κεκοιμημένους μας θέσπισε το ψυχοσάββατο «υπέρ πάντων των απ’ αιώνος ευσεβώς τελευτησάντων χριστιανών» για τους παρακάτω τρεις λόγους, όπως αναφέρει το Τριώδιο (το εκκλησιαστικό βιβλίο): Τελούμε το πρώτο ψυχοσάββατο την παραμονή της Κυριακής της Κρίσεως (Απόκρεω): 1. «Επειδή δε πολλοί κατά καιρούς απέθανον άωρα ή εις ξενιτίαν ή εις θάλασσαν… από λοιμική ασθένεια, σε πολέμους, σε παγετούς, σε σεισμούς και θεομηνίες… και δεν φρόντισε κανείς να τους τιμήσει με τις ανάλογες Ακολουθίες και τα Μνημόσυνα… 2. Επίσης «επειδή αύριον ποιούμεν την ανάμνηση της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού και επειδή οι κεκοιμημένοι δεν έλαβαν την τελική κρίση και αντάμειψη, η Εκκλησία τους μνημονεύει για να εύρουν έλεος» 3. Επειδή η μνήμη όλων των τεθνεώτων μας θυμίζει και τον δικό μας θάνατο και μας διεγείρει προς μετάνοια…
Κατά το δεύτερον Ψυχοσάβατο η Εκκλησία μας μνημονεύει «πάντων των από Αδάμ ευσεβώς κοιμηθέντων» ώστε να γίνουν άξιοι κληρονομίας της Ουρανίου βασιλείας…
Τι χρειάζεται να προσφέρουμε;
Στα Ψυχοσάββατα ετοιμάζουμε κόλλυβα και τα δίπτυχά μας (συγχωροχάρτια) και τα πηγαίνουμε στην Εκκλησία «για να διαβαστούν», είτε κατά τον εσπερινό της Παρασκευής, είτε στην Θεία Λειτουργία του Σαββάτου. Και στις δύο περιπτώσεις διαβάζεται η ίδια ακολουθία. Εκεί «δεόμεθα υπέρ μακαρίας μνήμης και αιωνίου αναπαύσεως πάντων των απ’ αιώνος κεκοιμημένων ορθοδόξων χριστιανών, βασιλέων, πατριαρχών, αρχιερέων, ιερέων, ιερομονάχων, μοναχών, γονέων, προγονέων, πάππων, διδασκάλων, αναδόχων ημών εν τη πίστει…» για να μπορέσουν κατά την ώρα της κρίσεων να δώσουν αγαθήν απολογία και καταταχθούν μετά των δικαίων και αγίων εν τόπω φωτεινώ άξιοι κληρονόμοι της Ουράνιας Βασιλείας» (Τριώδιον). Επίσης αυτήν την ημέρα οι πιστοί κάνουν τρισάγιο στους τάφους των προσφιλών τους, μοιράζουν τα διαβασμένα κόλλυβα και κάνουν πράξεις ελεημοσύνης για τους κεκοιμημένους («ψυχικό»). Προσφέρουμε κόλλυβα, διότι αυτά συμβολίοζυν την Ανάσταση των νεκρών με πρότυπο την Ανάσταση του Κυρίου μας (Συμεών Θεσσαλονίκης). Ας το προσέξουμε αυτό και ας προσφέρουμε μόνο κόλλυβα και όχι πίτες, κουλουράκια, γλυκίσματα.
Η αξία – σημασία του ψυχοσάββατου
«Το ψυχοσάββατο είναι το μνημείο του αγνώστου στρτιώτη της Ορθοδοξίας» όπως λέει και ο αξιοσέβαστος π. Ανανίας Κουστένης. Είναι κοινή εορτή της θριαμβευούσης και στρατευομένης Εκκλησίας. Είναι ιερή ημέρα.
«Το Ψυχοσάββατο μας θυμίζει την διάσταση της αιώνιας ζωής που φωτίζει και την επίγεια. Το Ψυχοσάββατο μας θυμίζει την υποχρέωση να θυμόμαστε τους νεκρούς μας και να προσευχόμαστε γι’ αυτούς» (Ι. Χρυσόστομος)