Στην κρίση που έχουν προκαλέσει οι επιθετικές ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στην κλιμάκωση των ελληνοτουρκικών εντάσεων αναφέρεται το Foreign Policy, χαρακτηρίζοντας την Κρήτη «κόκκινη γραμμή» που δεν μπορεί να περάσει η Αγκυρα προκειμένου να διεξαγάγει έρευνες σε ύδατα νοτίως του νησιού.
Στο άρθρο με τίτλο «Πώς εξελίχθηκε η Ανατολική Μεσόγειος στο μάτι μιας γεωπολιτικής καταιγίδας;», ο Μάιλ Τάντσουμ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο ισπανικό Πανεπιστήμιο της Ναβάρα και συνεργάτης, μεταξύ άλλων, του Ερευνητικού Κέντρου Τρούμαν για την Προώθηση της Ειρήνης, αναφέρεται στο ιστορικό της κλιμάκωσης και την πρόσφατη σύγκρουση της τουρκικής φρεγάτας «Kemal Reis» με την ελληνική «Λήμνος» κοντά στο Καστελλόριζο, παραθέτοντας εκτιμήσεις για το πού θα οδηγηθεί η κατάσταση αυτή και πώς μπορεί να αρθεί το αδιέξοδο.
«Περισσότερο από ποτέ ο τελευταίος κύκλος κλιμάκωσης κινδυνεύει να εξελιχθεί σε μια πολυεθνική σύρραξη. Σε μια επίδειξη σθεναρής υποστήριξης προς την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας, η Γαλλία έστειλε πολεμικά πλοία στα διαφιλονικούμενα ύδατα και υποσχέθηκε να στείλει και άλλα. Η Αίγυπτος και το Ισραήλ, που διεξάγουν τακτικά κοινά στρατιωτικά γυμνάσια με την Ελλάδα, επίσης εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στην Αθήνα. Με τη Γαλλία και την Αίγυπτο ήδη σε ανοικτή σύγκρουση με την Τουρκία στη Λιβύη, παρατηρητές ανά την υφήλιο φοβούνται ότι τυχόν περαιτέρω κλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να πυροδοτήσει μια ευρω-μεσοανατολική θύελλα», σημειώνει.
Θρυαλλίδα των εξελίξεων η ανακάλυψη των κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο
Το άρθρο υπογραμμίζει ότι «επί δεκαετίες οι διαφωνίες για τα θαλάσσια σύνορα ήταν θέμα τοπικό», αλλά με τις ανακαλύψεις κοιτασμάτων φυσικού αερίου, την τελευταία πενταετία, η Ανατολική Μεσόγειος μετατράπηκε σε «στρατηγική αρένα», με την Ιταλία και τη Γαλλία να παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή την αλλαγή, που έφερε σε ακόμη μεγαλύτερη αντιπαλότητα την ήδη περίπλοκη σχέση της ΕΕ με την Τουρκία. Ως πυροκροτητής αυτών των εξελίξεων ήταν η ανακάλυψη τον Αύγουστο του 2015 του τεράστιου κοιτάσματος φυσικού αερίου Ζορ από την Eni σε αιγυπτιακή θαλάσσια ζώνη, με την ιταλική εταιρεία να προωθεί σχέδιο εκμετάλλευσης του κυπριακού, αιγυπτιακού και ισραηλινού φυσικού αερίου και την υγροποίησή του σε αιγυπτιακές εγκαταστάσεις -σε μια από τις οποίες είναι βασικός μέτοχος- και την πώλησή του στη συνέχεια στην Ευρώπη.
«Αν και είχε λογική από εμπορικής άποψης, υπήρχε ένα γεωπολιτικό ζήτημα (…) καθώς δεν άφηνε ρόλο στην Τουρκία και τις υποδομές των αγωγών της προς την Ευρώπη, ακυρώνοντας τα εν εξελίξει σχέδια της Αγκυρας για μετατροπή της σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο. Το 2018 ο γαλλικός ενεργειακός κολοσσός Total, τρίτος μεγαλύτερος στην ΕΕ ως προς τα έσοδα, κατάφερε άλλο ένα πλήγμα στην Τουρκία, συνεταιριζόμενος με την Eni στις επιχειρήσεις ανάπτυξης αερίου της ιταλικής εταιρείας στην Κύπρο, βάζοντας τη Γαλλία στη μέση του ενεργειακού ”έλους” της Ανατολικής Μεσογείου. Περίπου την ίδια περίοδο, η Κύπρος συμφώνησε να προμηθεύει τις αιγυπτιακές μονάδες LNG για εξαγωγές. Μετά την υπογραφή από την Κύπρο της σχετικής συμφωνίας, το Ισραήλ, που μελετούσε παλαιότερα το ενδεχόμενο κατασκευής υποθαλάσσιου αγωγού με την Τουρκία, ακολούθησε και συμφώνησε να πωλεί επίσης το δικό του αέριο στην Αίγυπτο.
Η Τουρκία εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της για τις εξελίξεις αυτές, επιδιδόμενη σε μια σειρά ασκήσεων ”διπλωματίας των κανονιοφόρων”, με την αποστολή με ναυτική συνοδεία ερευνητικών σκαφών και γεωτρύπανων σε κυπριακά ύδατα. Συνεχίζει δε να αρνείται να αναγνωρίσει τις κυπριακές θαλάσσιες ζώνες, που η Αγκυρα υποστηρίζει ότι χαράχθηκαν παράνομα εις βάρος της Τουρκίας. Και υποστηρίζει ότι έτσι υπερασπίζεται τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων (…)».
Το δημοσίευμα προσθέτει ότι με κάθε τουρκική κίνηση, το μέτωπο Αιγύπου-Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας κέρδιζε στρατιωτική υποστήριξη από τη Γαλλία, την Ιταλία και τις ΗΠΑ, που έχουν σημαντικές οικονομικές επενδύσεις στο αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, ενώ για την Αγκυρα η υποστήριξη των ΝΑΤΟϊκών εταίρων στους αντιπάλους της συνιστά προδοσία και πολιτική περιορισμού, που δεν μπορεί να ανεχθεί.
Πώς μπήκε η Λιβύη στο κάδρο της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο
Και συνεχίζει αναφερόμενο στη συμφωνία που υπέγραψε τον περασμένο Νοέμβριο η Τουρκία με την κυβέρνηση Σάρατζ στη Λιβύη, στην προσπάθεια να βγει από την περιφερειακή απομόνωση και να αποκτήσει μεγαλύτερα νομικά ερείσματα για να αμφισβητήσει τις θαλάσσιες ζώνες που όρισε η Ελλάδα με την Κύπρο και την Αίγυπτο, καθώς και στη στρατιωτική υποστήριξη που παρείχε στην κυβέρνηση Σάρατζ, διασώζοντάς την από τις δυνάμεις του υποστηριζόμενου από Γαλλία και Αίγυπτο στρατάρχη Χαφτάρ, συνδέοντας την αντιπαράθεση στην Ανατολική Μεσόγειο με τον εμφύλιο της Λιβύης.
«Η μεγάλη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη παρέχει τώρα στην Αγκυρα μια πλατφόρμα για να προκαλεί την Κύπρο, την Αίγυπτο και την Ελλάδα για τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο. Εκμεταλλευόμενη την πρόσφατα ενισχυμένη θέση της, η Τουρκία προσπάθησε να δώσει ώθηση στις διεκδικήσεις της εις βάρος της Ελλάδας στέλνοντας το ”Oruc Reis”, συνοδεία πέντε πολεμικών σκαφών, σε διαφιλονικούμενα ύδατα κοντά στο Καστελλόριζο».
Ο αρθρογράφος σημειώνει τις σφοδρές αντιδράσεις της Τουρκίας για τον λεγόμενο Χάρτη της Σεβίλλης για τις θαλάσσιες ζώνες, που ορίζονται με βάση τις ακτογραμμές κάθε κατοικημένου ελληνικού νησιού, και την άρνησή της να υπογράψει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). «Αντίθετα, βρήκε έναν εταίρο για να χαράξει τον δικό της χάρτη», με την κυβέρνηση Σάρατζ στη Λιβύη, που «αγνοεί στην πράξη όλα τα ελληνικά νησιά» και «αγνοεί την παρουσία της Κρήτης», που με πληθυσμό σχεδόν 650.000 «αναμφισβήτητα παράγει ΑΟΖ».
«Κόκκινη γραμμή» η Κρήτη για τις προκλήσεις της Τουρκίας
Το άρθρο υποστηρίζει ότι υπάρχουν ισχυρά κίνητρα για τις περισσότερες εμπλεκόμενες πλευρές στην περιοχή και την ΕΕ να αποτραπεί η κλιμάκωση και να βρεθεί διέξοδος: «Αν και στηρίζουν την Ελλάδα, ούτε την Αίγυπτο ούτε το Ισραήλ συμφέρει να συρθούν σε πόλεμο με την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ΕΕ εξέφρασε την αμέριστη υποστήριξη στα μέλη της, την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά είναι διχασμένη ως προς τον χειρισμό της κρίσης. Οι έξι χώρες της στη Μεσόγειο είναι μοιρασμένες. Η Ελλάδα, η Κύπρος και η Γαλλία υποστηρίζουν την ανάληψη ισχυρής δράσης έναντι της Τουρκίας, ενώ η Ιταλία, η Μάλτα και η Ισπανία -που έχουν σημαντικά εμπορικά συμφέροντα με την Τουρκία στην κεντρική και δυτική Μεσόγειο- το αποφεύγουν. Η Γερμανία, που έχει την προεδρία της ΕΕ από τον Ιούλιο, θα μπορούσε να δώσει τέλος στο αδιέξοδο.
Αν και το Βερολίνο συνήθως ενδίδει στο Παρίσι για την πολιτική στη Μεσόγειο, θέλει να κρατήσει όσο το δυνατόν πιο κοντά την Τουρκία στην ΕΕ. Ωστόσο, η Τουρκία παίζει κοντά στα άκρα. Αν το παρατραβήξει, η ΕΕ και οι ΗΠΑ θα γείρουν πλήρως προς την πλευρά της Ελλάδας. Η ΄΄κόκκινη΄΄ γραμμή που δεν μπορεί να περάσει η Τουρκία είναι η Κρήτη, τα νότια ύδατα της οποίας θεωρείται ότι περιέχουν σημαντικές ποσότητες πετρελαίου ή φυσικού αερίου. Αν και διεθνώς αναγνωρίζονται ως ελληνικά χωρικά ύδατα, ο χάρτης Αγκυρας-Τρίπολης παραχωρεί την περιοχή στη Λιβύη. Αν η Τουρκία στείλει ερευνητικό σκάφος κοντά στις νότιες ακτές της Κρήτης, τότε όλα είναι ανοικτά.
Μέχρι στιγμής, η Τουρκία δεν πέρασε αυτή τη γραμμή. Ισως η Αγκυρα να κρατά ως διαπραγματευτικό χαρτί τις έρευνες στα ύδατα της Κρήτης», σχολιάζει ο αρθρογράφος του Foreign Policy. Και καταλήγει: «Η όποια σοβαρή διαδικασία αποκλιμάκωσης μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας απαιτεί μια τρίτη πλευρά με επαρκή επιρροή για να ωθήσει την Αγκυρα και την Αθήνα σε σοβαρό διάλογο. Ετσι ίσως το πιο ελπιδοφόρο μήνυμα για την περιοχή είναι οι πρόσφατες εποικοδομητικές προσπάθειες των ΗΠΑ για εκεχειρία και ουδέτερη ζώνη στη Λιβύη. Η αποσύνδεση των διαφόρων περιφερειακών συρράξεων δημιουργεί ένα άνοιγμα για ρεαλιστικό διάλογο αναφορικά με τις μεσογειακές θαλάσσιες ζώνες. Υπάρχει ένα παράθυρο εξόδου. Αυτή η ευκαιρία θα απαιτήσει να δράσουν οι ΗΠΑ, ίσως σε συντονισμό με την ΕΕ, με διπλωματική ικανότητα και αφοσίωση».