Για τον Martin Wolf, έναν εκ των κεντρικών αρθρογράφων των Financial Times, δεν υπάρχουν ερωτηματικά: «Κάποιες φορές το να είναι κάνεις το σωστό, είναι σοφό. Αυτή είναι η περίπτωση της Ελλάδας. Πράττοντας το ορθό, η απομείωση του χρέους θα είναι προς όφελος της Ελλάδας και της υπόλοιπης Ευρωζώνης. Θα δημιουργούσε δυσκολίες, αλλά αυτές θα ήταν μικρότερες από αυτές που θα δημιουργούσε αν πετούσαν την Ελλάδα στους λύκους».
Από το εισαγωγικό του επιχείρημα είναι φανερό πως ο Wolf τάσσεται υπέρ της διαγραφής μέρους του ελληνικού χρέους, καίτοι γνωρίζει πως η άποψή του, όπως και άλλων αναλυτών, δεν θα εισακουστεί. Γράφει επ’ αυτού: «Δυστυχώς, ίσως είναι αδύνατον να επιτευχθεί μια τέτοια συμφωνία. Γι’ αυτό και είναι σφάλμα η άποψη ότι η κρίση της ευρωζώνης έχει λήξει. Η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ δεν προκάλεσε καμία έκπληξη. Εν μέσω της «ανάκαμψης», η ανεργία ανέρχεται στο 26% του εργατικού δυναμικού και η ανεργία των νέων ξεπερνά το 50%. Το ΑΕΠ είναι 26% μικρότερο σε σύγκριση με το ζενίθ προ της κρίσης. Μάλιστα στην προκειμένη περίπτωση, το ΑΕΠ δεν αποτυπώνει σωστά την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ήταν μείον 15% του ΑΕΠ στο γ΄ τρίμηνο του 2008 αλλά έχει γίνει πλεονασματικό από το β΄ εξάμηνο του 2013. Που σημαίνει ότι η μείωση των δαπανών των Ελλήνων σε αγαθά και υπηρεσίες στην πραγματικότητα είναι τουλάχιστον 40%.
Με τέτοια μεγέθη καταστροφής, ήταν αναμενόμενο να απορρίψουν οι ψηφοφόροι την προηγούμενη κυβέρνηση και τις πολιτικές που εφάρμοζε -έστω και με μισή καρδιά- με την υπαγόρευση των πιστωτών. Οπως έχει πει ο νέος πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, η Ευρώπη ιδρύθηκε πάνω στις αρχές της Δημοκρατίας. Ο λαός της Ελλάδας μίλησε. Και αν μη τι άλλο, οι δυνάμεις πρέπει να ακούσουν».
Αυθαίρετες ανοησίες
Κατά τον Wolf η απόρριψη του βασικού ελληνικού αιτήματος θα προκαλέσει μια σειρά από ηθικοπλαστικές έως και ανόητες δικαιολογίες. «Απ’ όσα ακούμε όμως εμείς, φαίνεται ότι τα αιτήματα για νέα συμφωνία πάνω στο χρέος και την λιτότητα, θα απορριφθούν σχεδόν αβλεπί. Την αντίδραση αυτή θα προκαλέσουν μια σειρά από αυθαίρετες και αδικαιολόγητες ανοησίες. Ειδικότερα, υπάρχουν δύο ηθικοπλαστικές προτάσεις που μπαίνουν εμπόδιο σε μια λογική απάντηση στις ελληνικές απαιτήσεις.
Η πρώτη άποψη είναι ότι οι Έλληνες δανείστηκαν τα λεφτά, οπότε έχουν την υποχρέωση να τα ξεπληρώσουν, όσο κι αν τους κοστίσει. Με αυτή την συμπεριφορά είναι που συντηρούνται οι φυλακές των πιστωτών. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι οι πιστωτές έχουν την ηθική υποχρέωση να δανείζουν με σωφροσύνη. Αν δεν μπορούν να κάνουν ενδελεχή έρευνα σε αυτούς που δανείζουν, τους αξίζει ό,τι πάθουν. Στην περίπτωση της Ελλάδας, ειδικά η κλίμακα των εξωτερικών ελλειμμάτων ήταν προφανής. Το ίδιο και η διοίκηση του ελληνικού κράτους».
Και συνεχίζει ο Wolf: «Η δεύτερη άποψη είναι ότι, από τότε που ξέσπασε η κρίση, η υπόλοιπη ευρωζώνη υπήρξε εξαιρετικά γενναιόδωρη προς την Ελλάδα. Κι αυτό είναι λάθος. Τα δάνεια, πράγματι, που προμήθευσε η ευρωζώνη και το ΔΝΤ ανήλθαν στο ογκώδες ποσό των €226,7 δισ. (περίπου 125% του ΑΕΠ) το οποίο αντιστοιχεί στα δύο τρίτα σχεδόν του συνολικού δημοσίου χρέους, που ανέρχεται στο 175% του ΑΕΠ.
Τα κεφάλαια όμως κατά συντριπτική πλειοψηφία δεν χρησιμοποιήθηκαν για να βοηθήσουν τους Έλληνες, αλλά για να γλιτώσουν το «κούρεμα» στα επισφαλή δάνεια προς την ελληνική κυβέρνηση και τις ελληνικές τράπεζες. Μόνο το 11% των δανείων χρησιμοποιήθηκε άμεσα για την χρηματοδότηση κυβερνητικών δραστηριοτήτων. Ένα 16% επιπλέον δόθηκε στην πληρωμή τόκων. Τα υπόλοιπα πήγαν σε κεφαλαιακές συναλλαγές ποικίλων ειδών: Το χρήμα έμπαινε και μετά έφευγε ξανά. Αν ήταν πιο τίμια η στρατηγική, θα δινόταν απευθείας διάσωση στις τράπεζες. Αλλά αυτό θα προκαλούσε πολλές αμηχανίες».
Τι λένε οι Έλληνες
Ο Wolf επαναφέρει στην κουβέντα τη μεγάλη πλάνη των δημοσιονομικών πλεονασμάτων, όπως έχει τεθεί κυρίως από τη Γερμανία. «Οπως τονίζουν και οι Ελληνες, η ανακούφιση από το δανειακό βάρος είναι συνήθης. Η Γερμανία, με τις κατά συρροή στάσεις πληρωμών σε εγχώριο και εξωτερικό δανεισμό κατά τον 20ο αιώνα, έχει ευνοηθεί πολλάκις από αυτήν. Οποιος δεν μπορεί να πληρώσει, δεν μπορεί να πληρώσει. Η σκέψη να παράγουν οι Έλληνες μεγάλα δημοσιονομικά πλεονάσματα επί μια γενεά, για να ξεπληρώσουν τα χρήματα που χρησιμοποίησαν οι πιστώτριες κυβερνήσεις για να σώσουν τις ιδιωτικές τράπεζες από τις ανοησίες τους, είναι μεγάλη πλάνη.
Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; Η επιλογή θα γίνει ανάμεσα στο σωστό, το βολικό, και το επικίνδυνο. Ο Reza Moghadam, πρώην επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ, έγραψε πρόσφατα στους FT: «Η Ευρώπη πρέπει να προσφέρει μια ουσιώδη ανακούφιση -μειώνοντας το ελληνικό χρέος στο ήμισυ και την απαιτούμενη δημοσιονομική προσαρμογή επίσης στο ήμισυ- με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις. Αυτό, προσθέτει, θα παράγει ένα βιώσιμο χρέος κάτω από 110% του ΑΕΠ, που συμφώνησαν οι υπουργοί της ευρωζώνης το 2012. Αυτές όμως οι μειώσεις δεν πρέπει να γίνουν δίχως όρους.
Η καλύτερη προσέγγιση περιγράφεται στον μηχανισμό για τις «βαριά χρεωμένες φτωχές χώρες» που ενεργοποίησαν το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα το 1996. Σύμφωνα με αυτήν, η δανειακή ελάφρυνση δίδεται μόνο εφόσον η χώρα αντεπεξέλθει σε συγκεκριμένα κριτήρια μεταρρυθμίσεων. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα ωφελούσε την Ελλάδα, που χρειάζεται πολιτικό και οικονομικό εκσυγχρονισμό».
Σφυρίζουν αδιάφορα
Η αντίδραση των εταίρων, κατά τον Wolf, είναι σχεδόν βέβαιη: «Η πολιτικά βολική προσέγγιση είναι να συνεχιστεί το «αδιάφορο σφύριγμα». Χωρίς αμφιβολία, υπάρχουν τρόποι για να αναβληθεί ακόμη περισσότερο η ημέρα της αλήθειας. Υπάρχουν επίσης τρόποι να χαμηλώσει η τρέχουσα αξία των τόκων και των δόσεων αποπληρωμής χωρίς να μειωθεί η ονομαστική αξία.
Οι τρόποι αυτοί θα επιτρέψουν στην ευρωζώνη να αποφύγει την αντιμετώπιση της ηθικής υποχρέωσης να μελετήσει την δανειακή ανακούφιση και άλλων κρατών σε κρίση, ειδικά στην Ιρλανδία. Δεν θα αποφέρουν όμως το τίμιο και ανοιχτό αποτέλεσμα που είναι απαραίτητο.
Η επικίνδυνη προσέγγιση είναι να ωθηθεί η Ελλάδα προς την χρεοκοπία. Θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια κατάσταση κατά την οποία η ΕΚΤ δεν θα έχει πλέον την δυνατότητα να λειτουργεί ως κεντρική τράπεζα για την Ελλάδα. Τότε θα υποχρεωνόταν σε έξοδο. Το αποτέλεσμα για την Ελλάδα θα ήταν σίγουρα καταστροφικό βραχυπρόθεσμα». Καταλήγοντας ο Wolf σημειώνει: «Προσωπικώς θεωρώ ότι επιπλέον θα ανατρέψει οποιαδήποτε κίνηση προς τον εκσυγχρονισμό για μια γενεά. Αλλά δεν θα γίνει ζημιά μόνο στην Ελλάδα. Θα δείξει ότι η νομισματική ενοποίηση στην ευρωζώνη είναι αναστρέψιμος, μια απλή σύνδεση σε σκληρή συναλλαγματική ισοτιμία. Θα γίνει, δηλαδή, το χειρότερο: Ακαμψία στις συναλλαγματικές συνδέσεις, χωρίς την αξιοπιστία της νομισματικής ενοποίησης. Σε κάθε μελλοντική κρίση, θα υπάρχει πάντα ο παράγοντας της «εξόδου» και το αποτέλεσμα θα είναι χρόνια αστάθεια.
Η δημιουργία της ευρωζώνης ήταν η Νο2 χειρότερη ιδέα που είχαν ποτέ τα μέλη της. Η διάλυσή της είναι η Νο1. Ομως εκεί θα οδηγήσει πιθανότατα, ο εξοστρακισμός της Ελλάδας. Η ορθή μέθοδος είναι να αναγνωριστεί η ανάγκη δανειακής ελάφρυνσης, υπό την προϋπόθεση της επίτευξης επαληθεύσιμων μεταρρυθμίσεων. Οι πολιτικάντηδες θα απορρίψουν την ιδέα. Οι πολιτικοί θα την αδράξουν. Σύντομα θα μάθουμε σε ποιο είδος ανήκει ο καθένας».