Του Γιώργου Λυκοκάπη
Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2019, με το οποίο ουσιαστικά εξισώνεται η ναζιστική Γερμανία με τη Σοβιετική Ένωση όσον αφορά την ευθύνη για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επαναφέρει στο προσκήνιο αυτή τη συζήτηση και στην πραγματικότητα δικαιώνει τη σχετικά εκστρατεία, στην οποία έχουν τα τελευταία χρόνια επιδοθεί πολιτικές δυνάμεις κυρίως από χώρες της ανατολικής Ευρώπης.
Στην Ελλάδα, μάλιστα, έλαβε χώρα και ανταλλαγή πυρών μεταξύ του συγγραφέα Απόστολου Δοξιάδη και του ευρωβουλευτή της ΝΔ Στέλιου Κυμπουρόπουλου. Ο Δοξιάδης κατηγόρησε τους Έλληνες ευρωβουλευτές που εκτός από δύο καταψήφισαν ή ψήφισαν λευκό, γεγονός που υποχρέωσε τον Κυμπουρόπουλο να απαντήσει, χαρακτηρίζοντας τον κατήγορο ανιστόρητο.
Για να φωτίσουμε αυτή τη συζήτηση για την Ιστορία, ας πάμε τρία χρόνια πίσω. Τον Αύγουστο του 2016 απεβίωσε ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους ιστορικούς της Γερμανίας, ο Ερνστ Νόλτε, ο θεωρούμενος “πρύτανης” της αναθεωρητικής σχολής, στην οποία στηρίζεται η ακροδεξιά ανάγνωση της Ιστορίας. Το πλούσιο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει μελέτες για τον φασισμό και ευρύτερα για την περίοδο του Μεσοπολέμου.
Το 1987 ο γερμανικός Τύπος δημοσίευσε ένα άρθρο του που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Συγκρίνεται με τον σάλο που είχε προκαλέσει στη Γαλλία ο Ροζέ Γκαροντύ με το βιβλίο του “Θεμελιώδεις μύθοι της ισραηλινής πολιτικής”. Ο Νόλτε δεν περιορίστηκε στην ταύτιση του ναζισμού με τον κομμουνισμό. Υποστήριξε πως ο εθνικοσοσιαλισμός ήταν μία αντίδραση στην “υπαρξιακή απειλή” της επανάστασης των μπολσεβίκων στη Ρωσία. Κατά τον Γερμανό ιστορικό δεν θα υπήρχε το Άουσβιτς, αν δεν είχαν προηγηθεί τα σταλινικά γκουλάγκ.
Εκείνη την περίοδο, στη Γερμανία ξεκίνησε η “μάχη των ιστορικών” με αφορμή το αιρετικό κείμενο του Νόλτε. Γερμανοί ιστορικοί και φιλόσοφοι, όπως ο Χάμπερμας, με μία σειρά δημοσιεύσεων αντέκρουσαν τις θέσεις του. Τον κατηγόρησαν ότι υποβάθμιζε τη φρίκη του Ολοκαυτώματος και ότι σχετικοποιούσε τα ναζιστικά εγκλήματα, συγκρίνοντάς τα π.χ. με τον λιμό που προκάλεσε ο Στάλιν στην Ουκρανία.
Η ακροδεξιά ανάγνωση της Ιστορίας
Πολλά κόμματα της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς εμπνεύστηκαν από τη θεωρία του Νόλτε. Οι αρχηγοί τους συγκρίνουν την εξόντωση των Εβραίων με τα θύματα των σταλινικών εκκαθαρίσεων, ή ακόμα και με τους νεκρούς που προκάλεσε ο βομβαρδισμός της Δρέσδης από την αεροπορία των Συμμάχων. Σύμφωνα με αυτούς δόθηκε υπερβολική δημοσιότητα στο Ολοκαύτωμα, καθώς όλες οι πλευρές ήταν υπεύθυνες για εγκλήματα πολέμου κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Άουσβιτς και το Νταχάου ήταν «μία λεπτομέρεια της ιστορίας», όπως είχε δηλώσει σε συνέντευξη του ο Ζαν Μαρίν Λεπέν.
Μπορεί εύκολα να αμφισβητηθεί η θέση του Νόλτε ότι ο ναζισμός ήταν ένα είδος άμυνας στην “κομμουνιστική απειλή”. Οι παραστρατιωτικές οργάνωσεις των freicorps είχαν καταστείλει με επιτυχία την αριστερή εξέγερση των “Σπαρτακιστών” στη Γερμανία τον Ιανουάριο του 1919, σχεδόν ταυτόχρονα με την ανατροπή της κομμουνιστικής επανάστασης στην Ουγγαρία από τα στρατεύματα του ναυάρχου Μίκλος Χόρτι.
Ακόμα και όταν το φασιστικό κόμμα έμοιαζε έτοιμο να κατακτήσει την εξουσία το 1922, ο Μπενίτο Μουσολίνι έλεγε εμφατικά «η Ιταλία δεν αντιμετωπίζει κομμουνιστικό κίνδυνο». Όταν ο Χίτλερ έγινε καγκελάριος τον Ιανουάριο του 1933, στη σταλινική Ρωσία κυριαρχούσε το δόγμα “του σοσιαλισμού σε μία χώρα”, όχι η εξαγωγή της επανάστασης στις υπόλοιπες χώρες. Η ήττα της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η οικονομική κρίση του 1929 ήταν οι κυριότερες αιτίες της ανόδου του ναζισμού στη Γερμανία. Σύμφωνα με την αντισημιτική προπαγάνδα της εποχής, γι’ αυτά τα γεγονότα ήταν υπεύθυνοι οι Εβραίοι.
Μπορεί, λοιπόν, ο ναζισμός να εξισωθεί με τον κομμουνισμό; Η εξίσωση είναι μία θεωρία που έχει συζητηθεί διεθνώς και στην Ελλάδα πριν έναν περίπου χρόνο. Μπορεί να εξισωθεί μία ιδεολογία υπεύθυνη για το σφαγείο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με ένα καθεστώς που ήταν βασικός σύμμαχος των δημοκρατικών κυβερνήσεων της Μεγάλης Βρετανίας και των ΗΠΑ σ’ αυτό τον πόλεμο και το οποίο συνέβαλε καθοριστικά στην ήττα του Άξονα;
Δεν είναι αθώες του αίματος
Πριν το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, με το οποίο Ναζί και Σοβιετικοί είχαν μοιράσει την Πολωνία και τη Βαλτική, δεν είχε προηγηθεί η επαίσχυντη Συμφωνία του Μονάχου; Δεν είχαν οι Βρετανοί και οι Γάλλοι την Τσεχοσλοβακία στο έλεος των Ναζί; Άραγε η Μάργκαρετ Θάτσερ που ακόμα και μετά την πτώση του Τείχους διαφωνούσε με την ενοποίηση της Γερμανίας, μπορεί να κατηγορηθεί σαν συνοδοιπόρος του ‘Εριχ Χόνεκερ;
Κανείς δεν αμφισβητεί τα εγκλήματα του σταλινισμού. Εκατομμύρια άνθρωποι εκτελέστηκαν, εξορίστηκαν και διώχτηκαν από τα κομμουνιστικά καθεστώτα. Είναι, όμως, όλες οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες που πριν δύο περίπου χρόνια συμμετείχαν στο συνέδριο για τα θύματα του κομμουνισμού, αθώες του αίματος; Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες είχαν μαζικά φασιστικά κινήματα στο πρόσφατο ιστορικό τους παρελθόν τους, καθώς και αυταρχικά στρατιωτικά καθεστώτα που είχαν συμμαχήσει με τον Άξονα. Από το αιμοσταγές καθεστώς των Ουστάσι στην Κροατία, το κόμμα “Σταυρωτά Βέλη” στην Ουγγαρία, τον στρατάρχη Αντονέσκου και το δολοφονικό κίνημα της “Σιδηράς Φρουράς” στη Ρουμανία μέχρι τους οπαδούς του Στεπάν Μπαντέρα στην Ουκρανία.
Όλοι αυτοί ήταν οι βασικοί σύμμαχοι των Ναζί στην εκστρατεία τους στο Ανατολικό Μέτωπο. Χιλιάδες οπαδοί τους συμμετείχαν με ενθουσιασμό στις αιματηρές εκκαθαρίσεις αλλόφυλων πληθυσμών στο εσωτερικό των χωρών τους. Η ιστορία έχει καταγράψει ότι όλοι αυτοί ήταν υπεύθυνοι για τη μαζική εξόντωση Τσιγγάνων, Σλάβων (Ρώσων και Σέρβων) και φυσικά Εβραίων. Είναι οι εθνότητες που ο Αδόλφος Χίτλερ περιέγραφε στο βιβλίο του “Ο Αγών μου” σαν υπανθρώπους.
Αξίζει να σταθούμε ειδικότερα στην περίπτωση της Ρουμανίας. Το κομμουνιστικό κόμμα είχε σε όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου περιθωριακή δραστηριότητα. Επομένως, είναι αδύνατον να ισχυριστούμε πως η “Σιδηρά Φρουρά” απέκτησε τη μαζικότητά της, λόγω της “υπαρξιακής απειλής” του κομμουνισμού. Ήταν ο ακραίος αντισημιτισμός της που έκανε δημοφιλή την οργάνωση, η οποία έφτασε γίνει ένα από τα μεγαλύτερα φασιστικά κόμματα στην Ευρώπη.
Οι “ήρωες” του ναζισμού
Ο εξτρεμισμός των οπαδών της προκάλεσε την αντίδραση του δικτάτορα Αντονέσκου, ο οποίος στις αρχές του 1940 διέλυσε μία εξέγερση που είχε υποκινήσει η ηγεσία της “Σιδηράς Φρουράς”. Ο Αντονέσκου παρέμεινε στενός σύμμαχος του Χίτλερ για να εκτελεστεί ως εγκληματίας πολέμου μετά τον πόλεμο. Μετά την πτώση του κομμουνισμού οι συνεργάτες των Ναζί τιμούνται ως ήρωες σε μία σειρά από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Αγάλματα των Waffen SS κοσμούν πλατείες χωρών της Βαλτικής. Ο Αντονέσκου θεωρείται “εθνικός ήρωας” στη Ρουμανία. Τα ρουμανικά ΜΜΕ μιλούν για “πρώην αρχηγό κράτους”, χωρίς καμία αναφορά στο δοσιλογικό του παρελθόν.
Ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της ανεξάρτητης Κροατίας Φράνιο Τούτζμαν ήταν πρώην κομμουνιστής στρατηγός, ο οποίος κατέληξε αρνητής του Ολοκαυτώματος. Στη δεκαετία του 1990 είχε φτάσει στο σημείο να στήσει μνημεία υπέρ των αιμοσταγών Κροατών Ουστάσι, η δολοφονική μανία των οποίων είχε σοκάρει μέχρι και τους Ιταλούς φασίστες. Οι σφαγές των Εβραίων και άλλων μειονοτήτων για ορισμένα μετακομμουνιστικά καθεστώτα αποτέλεσε μία “λεπτομέρεια της ιστορίας”!
Αυτό ισχύει για τη φιλοδυτική κυβέρνηση της Ουκρανίας, η οποία με μία απόφασή της το 2014 άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Όχι μόνο ανακήρυξε “ήρωα του έθνους” τον Ουκρανό ναζιστή ηγέτη Στεπάν Μπαντέρα, αλλά και συμμάχησε με νεοναζιστικά κόμματα. Οι στρατιές του Μπαντέρα ήταν υπεύθυνες για μαζικές σφαγές Ρώσων, Εβραίων ακόμα και Πολωνών κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε μία χώρα με πολυάριθμο ρωσικό πληθυσμό ήταν θέμα χρόνου η έναρξη των συγκρούσεων. Ακολούθησε η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και η de facto διχοτόμηση της χώρας, σε μία κρίση που θύμισε τις ημέρες του Ψυχρού Πολέμου.
Ο Μαρκ Μαζάουερ, ένας από τους σημαντικότερους νεότερους ιστορικούς, είχε δηλώσει σε συνέντευξη του σε ανύποπτο χρόνο: «Το Γ’ Ράϊχ και η ΕΣΣΔ είχαν πολλές σημαντικές διαφορές. Η εξίσωση ναζισμού και κομμουνισμού ξεκίνησε στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Ήταν και συνεχίζει να αποτελεί ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα, το οποίο αποκρύβει περισσότερα από όσα αποκαλύπτει». Ο διαπρεπής ιστορικός έδωσε την καλύτερη απάντηση στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες προσπαθούν να αναθεωρήσουν την ιστορία με αμφιλεγόμενα συνέδρια, προκειμένου να καλλιεργήσουν αντιρωσικό κλίμα σ’ όλη την Ευρώπη, στο πλαίσιο του προωθούμενου νέου Ψυχρού Πολέμου.