O Ευκλείδης Τσακαλώτος συνηθίζει να μιλάει για την «ταξική μεροληψία» της κυβέρνησης. Το είπε στην ομιλία του την περασμένη εβδομάδα στη Μυτιλήνη και το επανέλαβε προχθές στη Βουλή, στη συνεδρίαση για τον προϋπολογισμό του 2019.
Μάλιστα στη Βουλή ήταν περισσότερο αναλυτικός. Εξήγησε ότι η ταξική μεροληψία γέρνει την πλάστιγγα υπέρ των εργαζομένων, των ανέργων, των αυτοαπασχολουμένων, αλλά μίλησε και για τη μεσαία τάξη, που θέλει να δημιουργήσει χωρίς να έχει… μπάρμπα στην Κορώνη.
Ευρύς ο… ορισμός του υπουργού Οικονομικών, τόσο ευρύς ώστε να χωράει πολλά εκατομμύρια Έλληνες.
Το ερώτημα όμως που παραμένει – και μάλιστα αναμένεται να καταστεί κυρίαρχο ενόψει όχι μόνο των επικείμενων βουλευτικών εκλογών, αλλά και κατά την προσπάθεια για ανάκαμψη της χώρας που θα πρέπει να γίνει το επόμενο διάστημα – είναι αν όντως η ακολουθούμενη πολιτική ευνοεί τους οικονομικά ασθενέστερους αυτής της χώρας.
Οι προθέσεις μπορεί να είναι καλές, αλλά σε θέματα οικονομικής πολιτικής το αποτέλεσμα είναι τελικώς αυτό που μετράει.
Περί φτωχών ο λόγος
Η κυβέρνηση και ο υπουργός Οικονομικών έχουν πολύ συγκεκριμένα επιχειρήματα για να υποστηρίξουν τα περί «ταξικής μεροληψίας». Μάλιστα, ο Τσακαλώτος φρόντισε να ενισχύσει αυτή την επιχειρηματολογία με οικονομικά στοιχεία.
Μιλώντας την Τρίτη στη Βουλή υποστήριξε ότι ο συνδυασμός της μη περικοπής των συντάξεων αλλά και της εφαρμογής του πακέτου με τα θετικά μέτρα 910 εκατ. ευρώ του 2019 θα ευνοήσει τα φτωχότερα στρώματα. Ιδού και τα στοιχεία της τεκμηρίωσης (σ.σ.: τα οποία μάλιστα έχουν συμπεριληφθεί και στο πακέτο των στοιχείων που έστειλε η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να ανάψει το πράσινο φως της μη περικοπής των συντάξεων).
1. Το εισόδημα των φτωχότερων πολιτών της χώρας (σ.σ.: ο πληθυσμός χωρίζεται σε δεκατημόρια με βάση το εισόδημα και ως φτωχότεροι θεωρούνται αυτοί που κατατάσσονται στο πρώτο δεκατημόριο από πάνω προς τα κάτω) θα ενισχυθεί το 2019 κατά 7,69%.
2. Γι’ αυτούς που κατατάσσονται στο δεύτερο δεκατημόριο το εισόδημα θα αυξηθεί κατά 3,3%.
3. Για το τρίτο δεκατημόριο, είπε ο υπουργός στη Βουλή, η αύξηση φτάνει στο 2,2%, ενώ για κανένα τμήμα του πληθυσμού δεν επέρχεται μείωση του εισοδήματος.
Στο ερώτημα πώς προκύπτει η οικονομική ενίσχυση των φτωχότερων εισοδηματικών στρωμάτων, αλλά και για ποιο λόγο διαπιστώνεται αυτή η αντίστροφη προοδευτικότητα (σ.σ.: όσο πιο μεγάλο το εισόδημα τόσο μικρότερο ή ακόμη και μηδενικό το οικονομικό όφελος) η απάντηση είναι προφανής.
Η μη περικοπή των συντάξεων δεν μπαίνει στη… ζυγαριά, καθώς το αποτέλεσμά της είναι του τύπου «και μη χειρότερα». Όσον αφορά τα θετικά μέτρα, τα περισσότερα συνδέονται με αυστηρά περιουσιακά ή εισοδηματικά κριτήρια. Συγκεκριμένα:
1. Από τα 910 εκατ. ευρώ, τα 400 αφορούν το επίδομα στέγασης, το οποίο θα χορηγηθεί με πολύ αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια. Αν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες, όποιος εμφανίζει στη φορολογική του δήλωση εισόδημα το οποίο θα ξεπερνά τα 7.000 – 21.000 ευρώ (ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση) δεν θα παίρνει κανένα επίδομα.
2. Ποσό της τάξεως των 265 εκατομμυρίων ευρώ αφορά τις μειώσεις του ΕΝΦΙΑ, οι οποίες όμως θα είναι και αυτές «ταξικές», καθώς το κριτήριο θα είναι η ατομική περιουσία του καθενός.
Οι έχοντες περιουσία έως 60.000 ευρώ θα έχουν τη μέγιστη έκπτωση του 30%, ενώ όσοι ξεπερνούν τα 150.000 ευρώ (σ.σ.: ενδεχομένως τα όρια να είναι λίγο διαφοροποιημένα τις επόμενες ημέρες, όταν θα αποκαλυφθούν με το νομοσχέδιο) σε όρους περιουσίας δεν θα δικαιούνται καμία ελάφρυνση.
Ο αντίλογος
Είναι προφανές ότι στην επιχειρηματολογία υπεράσπισης της «ταξικά μεροληπτικής» πολιτικής της κυβέρνησης υπέρ των αδυνάμων μπορεί κάλλιστα να διατυπωθεί και ο αντίλογος.
● Πρώτον, ποιος είπε ότι το εισόδημα των φτωχότερων θα παραμείνει προστατευμένο μόνο και μόνο επειδή ενεργοποιούνται τα συγκεκριμένα μέτρα;
● Δεύτερον, ποιος λέει ότι οι οικονομικά ασθενέστεροι είναι και αυτοί που εμφανίζονται ως τέτοιοι στις φορολογικές δηλώσεις;
● Τρίτον, ποιος μπορεί να εξάγει το συμπέρασμα για τις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού της χώρας «μετρώντας» μόνο το δηλωθέν εισόδημα και όχι τις πραγματικές ανάγκες του νοικοκυριού;
● Τέταρτον, ποιος θα μιλήσει για μεροληπτική ταξική πολιτική στον συνταξιούχο που εισπράττει 200 ή και 300 ευρώ λιγότερα από τον διπλανό του στο καφενείο μόνο και μόνο επειδή είχε την ατυχία να συνταξιοδοτηθεί μερικές ημέρες μετά την ενεργοποίηση του νόμου Κατρούγκαλου;
Και στα τέσσερα αυτά ερωτήματα, οι απαντήσεις είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνουν πειστικές. Ιδού γιατί…
Η σύνθεση των φόρων
1. Για να βγουν τα υπερπλεονάσματα, χρειάστηκε να επέλθει μια θεμελιώδης ανατροπή όχι μόνο στο ύψος των επιβαλλόμενων φόρων, αλλά και στη «σύνθεση». Οι έμμεσοι φόροι έχουν καταρρίψει κάθε προηγούμενο ρεκόρ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ η έμμεση φορολογία στην Ελλάδα είναι η βαρύτερη συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη χώρα στην ευρωζώνη.
Μόλις τη Δευτέρα ανακοινώθηκαν τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού για το δεκάμηνο. Και φάνηκε ότι από τα 38 δισ. ευρώ φόρων που έχουν εισπραχθεί στο διάστημα Ιανουαρίου – Οκτωβρίου τα 22,6 δισ. ευρώ έχουν προέλθει από την έμμεση φορολογία. Δηλαδή, στα 10 ευρώ φόρων, τα 6 έχουν καταλήξει να προέρχονται από την έμμεση φορολογία.
Και όλα αυτά γιατί; Διότι οι δανειστές παραδοσιακά υποτιμούσαν την απόδοση των φορολογικών μέτρων που επιβάλλονταν όλα αυτά τα χρόνια.
● Κάπως έτσι αυξήθηκε ο ΦΠΑ.
● Κάπως έτσι έγινε μετάταξη εκατοντάδων υπηρεσιών και προϊόντων από τον χαμηλό συντελεστή στον κανονικό.
● Κάπως έτσι επιβλήθηκε ειδικός φόρος στον καφέ, στο τηλέφωνο, στο ηλεκτρονικό τσιγάρο κ.λπ.
● Κάπως έτσι εκτοξεύτηκε ο λογαριασμός του σούπερ μάρκετ με αποτέλεσμα και η κάλυψη των βασικών αναγκών να γίνεται κάθε μήνα «εφιάλτης» για εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά. Το λέει και η οικονομική βιβλιογραφία ότι η έμμεση φορολογία χτυπάει περισσότερο τους φτωχούς (τους πραγματικά φτωχούς), καθώς τους ζητάει το ίδιο ποσό φόρου ανά προϊόν ή ανά υπηρεσία χωρίς να λαμβάνει υπόψη το αν διαθέτουν τη δυνατότητα να το αγοράσουν.
Η μείωση της κατανάλωσης δεν είναι πάντοτε η απάντηση, διότι ειδικά ο τελευταίος κύκλος αυξήσεων στην έμμεση φορολογία άγγιξε και προϊόντα «ανελαστικής ζήτησης».
Η δημοσίευση των προϋπολογισμών των χωρών – μελών της ευρωζώνης έδωσε τη δυνατότητα συγκρίσεων όχι μόνο με βάση τα στοιχεία προηγούμενων ετών, αλλά και με βάση τις προβλέψεις τόσο για το κλείσιμο της φετινής χρονιάς όσο και για την εξέλιξη των φορολογικών εσόδων κατά τη διάρκεια του 2019.
Αυτά τα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα θα είναι και για το 2018 και για το 2019 η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία των έμμεσων φόρων ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη. Σε καμία άλλη χώρα δεν επιτυγχάνεται ποσοστό της τάξεως του 17% και αυτή η επίδοση μόνο «ταξική και μεροληπτική υπέρ των φτωχών» δεν είναι.
Ο παράγων συντάξεις
2. Αναμφισβήτητα η διασφάλιση του εισοδήματος των συνταξιούχων και η αποφυγή των περικοπών είναι θετική εξέλιξη για τα 1,3 εκατομμύρια νοικοκυριά που στηρίζονται στο εισόδημα του συνταξιούχου. Ωστόσο το γεγονός ότι αποφεύχθηκαν τα χειρότερα δεν σημαίνει ότι για τα συγκεκριμένα νοικοκυριά έρχονται τα καλύτερα.
Η νέα περικοπή και η κατάργηση από το 2020 του ΕΚΑΣ συνιστούν περικοπή εισοδήματος. Το 2019 θα λείψουν από σχεδόν 300.000 νοικοκυριά περίπου 200 ευρώ σε ετήσια βάση, ενώ από το 2020 θα χαθούν επιπλέον 155 ευρώ. Και αυτό συνιστά μείωση.
Έμμεσο ψαλίδισμα, όμως, περιμένει και όλους τους συνταξιούχους. Η διάταξη που προβλέπει ότι δεν θα δοθεί καμία ονομαστική αύξηση μέχρι και το 2022 δεν καταργήθηκε και θα εφαρμοστεί κανονικά. Αυτό σημαίνει ότι η αγοραστική δύναμη χρόνο με τον χρόνο θα γίνεται μικρότερη εξαιτίας του πληθωρισμού.
Σε πολύ χειρότερη θέση θα βρεθούν οι συνταξιούχοι που σήμερα αποφεύγουν την κατάργηση της λεγόμενης προσωπικής διαφοράς. Όλοι αυτοί δεν θα δουν αύξηση ακόμη και για τα επόμενα 15-20 χρόνια. Πολύ απλά διότι το δικό τους εισόδημα θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα μέχρι η λεγόμενη προσωπική διαφορά να εκλείψει.
Πώς θα γίνει αυτό; Προσωπική διαφορά είναι το επιπλέον κομμάτι της σύνταξης που παίρνουν οι παλαιοί συνταξιούχοι και δεν παίρνουν οι καινούργιοι, των οποίων οι συντάξεις υπολογίζονται με βάση τον νόμο Κατρούγκαλου.
Και αν οι τελευταίοι μπορούν μετά το 2022 να προσβλέπουν σε κάποιες αυξήσεις για να αντισταθμίσουν τις απώλειες που θα επιφέρει στο εισόδημά τους ο πληθωρισμός, οι παλαιοί συνταξιούχοι δεν μπορούν να περιμένουν απολύτως τίποτα.
Προφανώς οι νέοι συνταξιούχοι είναι οι πιο αδικημένοι, καθώς εισπράττουν πολύ χαμηλότερη σύνταξη σε σχέση με έναν που παραιτήθηκε από την… ενεργό δράση πριν από τον Μάιο του 2016 μόνο και μόνο επειδή έχασε μια προθεσμία. Και ας έχει τα ίδια χρόνια ασφάλισης ή τις ίδιες συντάξιμες αποδοχές.
Κοινώς, εδώ δεν υπάρχει κάποια ταξική πολιτική. Υπάρχει μια άδικη πολιτική, καθώς μέλη της ίδιας τάξης είναι οι δύο συνταξιούχοι (παλαιός και νέος).
Ο φοροφυγάς τα παίρνει όλα!
3. Η κυβέρνηση εφαρμόζει την ταξική πολιτική της στηριζόμενη στο περιεχόμενο των φορολογικών δηλώσεων. Καμία ουσιαστική προσπάθεια δεν έγινε αυτά τα χρόνια να προσεγγίσει την πραγματική αγοραστική δύναμη του κάθε νοικοκυριού, αλλά και τα «μαύρα εισοδήματα».
Μάλιστα, η ίδια πρακτική θα επαναληφθεί και τώρα. Το επίδομα στέγασης θα δοθεί σε όσους δηλώνουν χαμηλά εισοδήματα και όχι σε όσους έχουν χαμηλά εισοδήματα. Ο φορολογούμενος με τα… μαύρα 10.000 ευρώ τον χρόνο είναι πλουσιότερος από αυτόν που δηλώνει 10.000 ευρώ στη φορολογική του δήλωση.
Ο φορολογούμενος με τα μαύρα είναι όμως αυτός που θα πάρει όλα τα επιδόματα, υφιστάμενα και καινούργια. Συνιστά αυτή ταξική μεροληπτική πολιτική υπέρ των πραγματικά αδυνάμων;
Συμπέρασμα: Υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος να διανυθεί για να φτάσουμε να μιλάμε με όρους αξιοπιστίας για «ταξική μεροληψία» ή, έστω, για πραγματική ανακούφιση των βαριά τραυματισμένων από την κρίση κοινωνικών στρωμάτων. Κι ο δρόμος αυτός πάει πολύ πιο μακριά από τον ορίζοντα της επόμενης και, ενδεχομένως, της μεθεπόμενης κυβέρνησης…