Γράφει ο Eυτύχης Πρωτοπαπαδάκης
Γεωπόνος, Ειδικός Εσπεριδοειδών
Η λεμονιά Λαπήθου είναι μια Κυπριακή ποικιλία μεγάλου εμπορικού ενδιαφέροντος. Τα λεμόνια της είναι εξαιρετικής ποιότητας και το πιο σημαντικό για την εμπορία τους είναι ότι κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου, τότε που η ζήτηση είναι μεγάλη, οι καρποί της είναι μεγαλύτεροι και από την Ελληνική ποικιλία «Μαγληνή» καλύπτοντας άριστα τις απαιτήσεις της αγοράς κατά την περίοδο αυτή.
Η Λαπηθιώτικη λεμονιά είναι χυμώδης και ο αριθμός των σπόρων είναι ελάχιστος. Επίσης, δείχνει σημαντική ανθεκτικότητα στην κορυφοξήρα.
Τα δέντρα της λεμονιάς Λαπήθου έχουν ζωηρή ανάπτυξη, είναι πλαγιόκλαδα έως ορθόκλαδα, χωρίς αγκάθια και είναι πολύ παραγωγικά.
Στην αρχή η Λαπηθιώτικη λεμονιά θεωρήθηκε ως παραλλαγή της Lisbon, αλλά με μοριακές έρευνες που έγιναν στην Κύπρο αργότερα πιστοποιήθηκε ότι η λεμονιά Λαπήθου παρουσιάζει γενετική παραλλακτικότητα από τη Lisbon. H ποικιλία αυτή καλλιεργείτο για εκατοντάδες χρόνια στην επαρχία Κερύνειας και αποτελούσε πηγή πλούτου για την περιοχή αυτή πριν την εισβολή των Τούρκων το 1974.
Ολη η επαρχία της Κερύνειας και ιδιαίτερα η ζώνη Καραβάς – Λαπήθου που απέχει 12 χλμ από την Κερύνεια,ήταν γεμάτη από περιβόλια αυτής της ποικιλίας. Η εμπειρία των Κύπριων λεμονοπαραγωγών καθιστούσε τα λεμόνια τους ανταγωνιστικά, επειδή ήταν καλύτερης ποιότητας και χαμηλότερου κόστους. Στην κωμόπολη Λαπήθου διοργανωνόταν πριν την Τουρκική εισβολή εορτασμοί προς τιμήν της λεμονιάς. Τώρα μόνο οι θύμησες έχουν μείνει από το λεμονόδασος αυτό. Τα περιβόλια της Λαπηθιώτικης λεμονιάς έχουν καταστραφεί γιατί οι Τούρκοι έποικοι που ήλθαν από την Ανατολία δεν ήξεραν να την καλλιεργούν.
Σήμερα, η ποικιλία αυτή καλλιεργείται μόνο στη Νότιο Κύπρο.
Οι λεμονιές Λαπήθου, εκτός από τα αγρονομικά χαρακτηριστικά που περιγράψαμε παραπάνω, μας άφησαν και ιστορικές μαρτυρίες για το δράμα και τις φωνές απελπισίας πολλών κατοίκων της περιοχής εκείνης που άφησαν την ψυχή τους στο λεμονόδασος, εκείνο το Σάββατο του 1974 κυνηγημένοι από τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές. Ένα ποιηματάκι του Κύπριου ποιητή Κώστα Μόντη καταγράφει το δράμα της Λαπηθιώτικης λεμονιάς από την Τουρκική εισβολή:
Ποια μοίρα το σημάδεψε το φετινό άνθισμα σας,
ποια μοίρα μαύρη των πικρών χρονιών
που νάν’ οι σάρκες άγουρων παιδιών το λίπασμά σας
κ’ αίμα ο χυμός των λεμονιών.
Η καλλιέργεια της Λαπηθιώτικης λεμονιάς μπορεί να επεκταθεί και στην Ελλάδα για να βοηθήσουμε στη μείωση των εισαγόμενων λεμονιών. Πρέπει να αναφερθεί ότι η Ελλάδα εισάγει σημαντικές ποσότητες λεμονιών τους καλοκαιρινούς μήνες. Για παράδειγμα την περίοδο 2011/ 12 η Ελλάδα εισήγαγε 31.384 τόνους λεμόνια, κυρίως από την Αργεντινή (15.770 τόνοι), την Τουρκία (5.903 τόνοι) και την Ιταλία (4.354 τόνοι). Η Τουρκία κάνει μεγάλες φυτεύσεις της Λαπηθιώτικης λεμονιάς που την ονομάζει Kibris.