Του Στέλιου Κούλογλου | Γραμμένη το 1988, «H κατασκευή της συναίνεσης» (Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media) ήταν μια πρωτοποριακή ανάλυση των Χέρμαν και Τσόμσκι για την χωρίς αντιστάσεις κοινωνική αποδοχή των μέτρων της αμερικανικής κυβέρνησης και το ρόλο των ΜΜΕ. Το 2013, με την Ελλάδα να συνεχίζει να παίζει τον ρόλο του πειραματόζωου για τις εξελίξεις στην ευρωζώνη, η κατασκευή της συναίνεσης έχει αντικατασταθεί από κάτι πιο προχωρημένο: την τεχνητή κατασκευή της αισιοδοξίας.
Μετά από 5 χρόνια ύφεσης και 3 χρόνια μνημόνια, έχει δημιουργηθεί στη χώρα και στους ανθρώπους της μια ακαταμάχητη ανάγκη για επιτυχίες και καλά νέα, ό,τι και να ‘ναι αυτά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ευρωπαϊκό Κύπελλο που την Κυριακή κέρδισε ο Ολυμπιακός στο μπάσκετ: είναι ίσως η πρώτη φορά που η επιτυχία ενός συλλόγου γιορτάστηκε από οπαδούς και αντίπαλων ομάδων. Επιτέλους, κάτι καλό είχε επιτύχει μια ελληνική ομάδα, έστω και… κόκκινη!
Την ανάγκη αισιοδοξίας έχει αξιοποιήσει στο έπακρο το επικοινωνιακό επιτελείο της κυβέρνησης. Είναι αυτό το success story που επανέλαβε και στην Κίνα ο πρωθυπουργός, για τη στήριξη του οποίου χρησιμοποιείται και το παραμικρό διαθέσιμο στοιχείο. Η άνοδος στο Χρηματιστήριο δυο εβδομάδες πριν, παρότι είχε πολύ συγκεκριμένες, πρόσκαιρες αιτίες. Η αύξηση του αριθμού των τουριστών που θα επισκεφτούν την Ελλάδα το καλοκαίρι, παρότι δεν αντανακλά καθόλου μια άνθηση της τουριστικής βιομηχανίας στην Ελλάδα. Τα καλά λόγια του ΔΝΤ, ακόμα και οι συμβουλές των οίκων αξιολόγησης να αγοράσουν οι επενδυτές ελληνικά ομόλογα. Το γεγονός ότι οι ίδιοι οίκοι αξιολόγησης είναι σύμβουλοι για τις ελληνικές αποκρατικοποιήσεις και πληρώνονται αδρά γι’ αυτό ελάχιστοι το γνωρίζουν και σπάνια αναφέρεται…
Είναι γεγονός ότι ο ρόλος του βαρέος προπαγανδιστικού πυροβολικού είναι καθοριστικός για τη διάχυση της αισιοδοξίας. Οι εφημερίδες που δίνουν τον τόνο συμφωνούσαν την περασμένη Κυριακή στους τίτλους τους ότι «μεγάλοι διεθνείς επενδυτές έρχονται πλέον στην Ελλάδα», εξηγώντας μάλιστα και τα αίτια της στροφής, έστω και αν στα σχετικά άρθρα χρειαζόταν μικροσκόπιο για να βρει κανείς συγκεκριμένα ονόματα εταιρειών που θα επενδύσουν στο «ελληνικό θαύμα». Και πώς άλλωστε να βρεθούν στοιχεία, όταν μεγάλες, διεθνείς εταιρείες συνεχίζουν να αποχωρούν, ενώ δεν έχουν αντιμετωπιστεί (από τη βραδυπορούσα Δικαιοσύνη έως το φορολογικό καθεστώς που αλλάζει ανά τρίμηνο) οι μόνιμοι παράγοντες που αποτρέπουν ξένες επενδύσεις;
Καμιά σημασία δεν έχουν όλα αυτά, όπως δεν έχει σημασία ο αριθμός των ανέργων που αυξάνεται με εφιαλτικούς ρυθμούς, η παύση πληρωμών του Δημοσίου (ακόμα και τα προγράμματα ΕΣΠΑ έχουν σταματήσει να εκταμιεύουν, ώστε να εμφανιστεί πλεόνασμα) ή η ασφυξία στην αγορά. Η κυβέρνηση έχει επιτύχει να κατασκευάσει ένα σενάριο αισιοδοξίας και να στήσει πάνω σε αυτό μια μίνιμουμ κοινωνική και πολιτική συναίνεση: η χώρα σώθηκε από τη χρεοκοπία, χρειάζεται υπομονή καθώς, μετά τις γερμανικές εκλογές, το χρέος θα κουρευτεί και ίσως γίνει βιώσιμο, οι επενδυτές επιστρέφουν και κάπου γύρω στο 2014 θα επιστρέψει και η Ελλάδα στις αγορές κ.λπ. κ.λπ.
Στην πραγματικότητα το μέλλον είναι γκρίζο, και από την άποψη των διεθνών και ιδίως ευρωπαικών εξελίξεων. Η ευρωζώνη έχει μπει σε ύφεση πράγμα που επιδρά και στην ελληνική οικονομία. Τίποτα δεν δείχνει μετά τις γερμανικές εκλογές η πολιτική της Γερμανίας θα αλλάξει ριζικά, με την υιόθετηση κενσιανών μέτρων ανάπτυξης. Αν γίνει κούρεμα του ελληνικου χρέους, θα συνδιαστεί με πολύ σκληρά μέτρα, όπως έγινε και με το προηγούμενο. Ομως ο κόσμος θέλει να αισιοδοξεί. Οποιαδήποτε ομάδα πάει να χαλάσει το όνειρο, όπως π.χ. οι εκπαιδευτικοί, πρέπει -ανεξάρτητα από το αν τα αιτήματά της είναι δίκαια ή άδικα- να αντιμετωπίζεται με σκληρά μέτρα, όπως η επιστράτευση. Όλα κι όλα, μην καταστρέφετε την αισιοδοξία.
Το γεγονός ότι η αξιωματική αντιπολίτευση δεν έχει καταφέρει να διατυπώσει το δικό της ιστορικό αφήγημα, αν εξαιρέσουμε τον σχηματισμό κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΚΚΕ-ΑΝΤΑΡΣΥΑ που προτείνει η «Αριστερή Πτέρυγα» του ΣΥΡΙΖΑ και αποτελεί πράγματι μια… φανταστική ιδέα, ενισχύει την κυβέρνηση. Με ποια πολιτική θα αντιμετωπιστούν οι απαιτήσεις των δανειστών; Ποια θα είναι τα βήματα για την παραγωγική αναδιάρθρωση της χώρας που χρειάζονται ανεξάρτητα από τα μνημόνια; Τι πρέπει να κρατήσουμε από τις κοινωνικές υπηρεσίες που καταρρέουν χωρίς να επαναληφθούν οι σπατάλες του παρελθόντος; Πόσος και ποιός δημόσιος τομέας χρειάζεται;
Ο ΣΥΡΙΖΑ καλείται σήμερα να προωθήσει μέτρα κοινωνικής δικαιοσύνης και να προασπίσει το κοινωνικό κράτος απο την πλήρη κατάρρευση. Μετά το πέρασμα της σοσιαλδημοκρατίας στο στρατόπεδο του νεοφιλελευθερισμού, καλείται δηλαδή να επιτελέσει σήμερα καθήκοντα αριστερού, σοσιαλδημοκρατικού κόμματος. Αντί όμως για την διατύπωση μιας πρότασης ρεαλιστικής αισιοδοξίας, στην Κουμουνδούρου αναρωτιούνται για το φύλο των αγγέλων. Εδώ οφείλεται και η ισορροπία στις δημοσκοπήσεις με τη ΝΔ, παρά την κοινωνική κατάρρευση. Η κοινωνική ανασφάλεια και ο φόβος για το χειρότερο ισχυροποιήθηκαν μετά τις πρόσφατες εξελίξεις στην Κύπρο και παίζουν και αυτά τον ρόλο τους στην κοινωνική παράλυση που όλοι διαπιστώνουν.
Το χθεσινό βατερλό της ΟΛΜΕ, ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ και δεν συμμαζεύεται είναι εδώ χαρακτηριστικό. Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί εκλεπτυσμένες μεθόδους ψυχολογίας της μάζας και συγχρόνως στήνει παγίδες στις διάφορες συνδικαλιστικές ηγεσίες παλιάς κοπής, όπως τα επαχθή μέτρα εναντίον των εκπαιδευτικών που ανακοίνωσε λίγες μέρες πριν τις Πανελλαδικές εξετάσεις. Έχει υπολογίσει (αν δεν σπρώχνει κιόλας τα πράγματα) ότι η αντίδραση της ΟΛΜΕ θα μοιάζει με την αντίδραση του σκύλου του Παβλόφ: μέτρα εσείς, απεργία εμείς.
Χωρίς να έχει γίνει καμιά εκτίμηση για αυτό που θα πρέπει να συνοδεύει τον σχεδιασμό κάθε απεργίας: πρόβλεψη δηλαδή των κινήσεων του αντιπάλου, επεξεργασία εναλλακτικών σχεδίων σε περίπτωση μερικής ή ολικής αδιαλλαξίας, ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης κλπ. Όσα δηλαδή θα έπρεπε να κάνει μια ηγεσία ριζοσπαστική αλλά σύγχρονη, όπως αυτές που λείπουν από την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα ήταν η απόλυτη ξεφτίλα των ανύπαρκτων διαδηλωτών στο «συλλαλητήριο» των ΓΣΕΕ- ΑΔΕΔΥ την Πέμπτη. Στην χώρα όπου ο ΚΑΝΕΝΑΣ έρχεται πρώτος στις δημοσκοπήσεις για πρωθυπουργός, παρουσιάστηκε και ο ΚΑΝΕΝΑΣ διαδηλωτής.
Μετά από όλα αυτά, καταλαβαίνει κανείς γιατί η κυβερνητική προπαγάνδα πιάνει τόπο. Η ελληνική κοινωνία μοιάζει σαν έναν βαριά άρρωστο άνθρωπο, ακινητοποιημένο στο κρεβάτι, πάνω από τον οποίο σκύβει κάποιος με ένα χαμόγελο και δυο αισιόδοξα λογάκια. «Για πρώτη φορά, εδώ και δυόμισι χρόνια, τα ελληνικά spreads υποχώρησαν σε επίπεδα που είχαμε να τα δούμε από τον Απρίλιο του 2010, πριν μπούμε στο μνημόνιο» δήλωνε τη Δευτέρα ο κ. Σαμαράς μιλώντας στον ΣΕΒ,ξεχνώντας να αναφέρει ότι ήταν αυτά τα απαγορευτικά επιτόκια του Απριλίου του 2010 που οδήγησαν τη χώρα στο μνημόνιο. «Μια αίσθηση, επομένως, αισιοδοξίας αρχίζει να διαχέεται».
Δείτε το ντοκιμαντέρ Η κατασκευή της συναίνεσης