Σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό νότο, σ’ αυτή τη θλιβερή ακτογραμμή της μεσογειακής Ευρώπης που είναι βαριά χτυπημένη από την οικονομική ύφεση και τη μακροχρόνια ανεργία, αρχίζει να διαμορφώνεται τα τελευταία χρόνια μια νέα “No Future” γενιά. Μετά τη γενιά των «baby boomers», αλλά και τη λεγόμενη «Γενιά Χ» -που αποθέωσε το life style και τον υπερκαταναλωτισμό- η σημερινή μεσογειακή «γενιά Υ», που είναι μεταξύ 20 και 30 ετών, ζει στον ευρωπαϊκό νότο μια αργή κάθοδο προς την κόλαση. Του Γιώργου Στάμκου
Μπορεί οι γονείς τους να εργάστηκαν σκληρά, για να τους εξασφαλίσουν την υλική ευημερία και την αίσθηση της ασφάλειας, υποφέροντας ταυτόχρονα από σωρεία ψυχοσωματικών προβλημάτων, ωστόσο η μεσογειακή «γενιά Υ», αν και απίστευτα εκπαιδευμένη κι εξοικειωμένη με τις νέες τεχνολογίες σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές, είναι απελπισμένη σχετικά με το παρόν και το μέλλον της. Βασική αιτία αυτής της απόγνωσης είναι η μακροχρόνια ανεργία, η οποία στην Ελλάδα και στην Ισπανία ξεπερνά το 60%, ενώ στην Ιταλία και στην Πορτογαλία αγγίζει το 50%, ανάμεσα στους νέους μεταξύ 18 ως 24 ετών.
Η μακροχρόνια ανεργία σε συνδυασμό με την έλλειψη προοπτικών απασχόλησης, καθώς οι οικονομίες του ευρωπαϊκού νότου βρίσκονται σε χειμερία νάρκη, καθώς και το δυσβάσταχτο δημόσιο χρέος, που μεταφέρεται στους ώμους των επόμενων γενιών, αποτελούν ιδανικές συνθήκες επώασης μιας, ίσως και δύο, χαμένων γενιών στη μεσογειακή Ευρώπη. Αυτές οι γενιές, απελπισμένες από τις δυσκολίες εξεύρεσης εργασίας, τις δυσκολίες να νοικιάσουν σπίτι ώστε να “απογαλακτιστούν” απ’ τους γονείς τους, την αχρηστία των πτυχίων τους, τις τεράστιες ανισότητες, την έλλειψη κοινωνικής κινητικότητας – τα κοινωνικά ασανσέρ είναι πλέον κολλημένα στο ισόγειο- , την ανασφάλεια, την προσωρινότητα της όποιας κακοπληρωμένης εργασίας τους, την απειλή της φτώχειας, και το φόβο του μέλλοντος, είναι γενιές απελπισμένων. Οι απελπισμένοι εύκολα μετατρέπονται σε “Αγανακτισμένους” και οι αγανακτισμένοι σε εξεγερμένους, εφόσον δεν έχουν τίποτε πλέον να χάσουν και απορρίπτουν τα πάντα.
Αγανακτούμε άρα υπάρχουμε
Τι χαρακτηρίζει άλλωστε μια χαμένη γενιά πέρα από την πλήρη έλλειψη εμπιστοσύνης προς το μέλλον; Μέσα στις στάχτες των καταστροφικών πολιτικών της υπερ-λιτότητας στον ευρωπαϊκό νότο δεν υπάρχει πλέον προοπτική, δεν υπάρχει ορίζοντας, δεν υπάρχει μέλλον. Πως αντιδρά ή θα αντιδράσει όμως αυτή η χαμένη γενιά; Ένα τμήμα των νέων του ευρωπαϊκού νότου είναι ήδη νεομετανάστες στον ευρωπαϊκό βορρά, κυρίως στη Γερμανία, στη Βρετανία και στις Σκανδιναβικές χώρες, ή σκέφτονται να μεταναστεύσουν τα επόμενα χρόνια. Όσοι παραμένουν στις χώρες τους είτε αποσύρονται στο μικρόκοσμό τους, στη δική τους “εσωτερική έρημο”, είτε συναθροίζονται συλλογικά για να εκφράσουν την οργή τους απέναντι σε μια κοινωνία στατική και μια οικονομία συντετριμμένη. Η Πουέρτα Ντελ Σολ στη Μαδρίτη και η Πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα, έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια σύμβολα της οργής και της κοινής δράσης των νέων, απέναντι σ’ ένα σύστημα που συνθλίβει το μέλλον τους. Δεν πρόκειται για απλά κινήματα διαμαρτυρίας, που στόχο έχουν μια ειρηνική διάθεση αλλαγής, αλλά πεδία εμφύτευσης σπόρων μιας μελλοντικής μαζικής εξέγερσης ή επανάστασης. Το αδιανόητο μπορεί να εισέλθει στο πραγματικό, αλλάζοντας καθοριστικά το ισοζύγιο ισχύος, όταν εκατομμύρια νέων ανθρώπων, γενιές ολόκληρες, δεν έχουν τίποτε πλέον να χάσουν.
Η σακατεμένη γενιά της Ελλάδας
Από τις σακατεμένες γενιές του ευρωπαϊκού νότου ξεχωρίζει η νέα γενιά “No future” της Ελλάδας, όπου σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία πάνω από έξι στους δέκα νέους δεν έχουν εργασία, αλλά ούτε και προοπτικές να βρουν κάτι στο άμεσο μέλλον. Η επιλογή της υπερ-λιτότητας είχε, βλέπετε, δραματικά καταστροφικές επιπτώσεις στην οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας, ιδίως στους νέους. Ακόμη κι αν κάποιος νέος στην Ελλάδα βρει εργασία, συνήθως αυτή θα είναι με βασικό μισθό, δηλαδή γύρω στα 400 ευρώ, διότι τα εκρηκτικά επίπεδα της ανεργίας δεν τον τοποθετεί σε θέση ισχύος ώστε να διαπραγματευτεί τις απολαβές του. Ωστόσο με 400 ευρώ μισθό μπορεί να θεωρείσαι “ανταγωνιστικός” αλλά σε καμία περίπτωση δε θεωρείσαι φερέγγυος. Μ’ έναν τέτοιο σούπερ “ανταγωνιστικό” μισθό ούτε οι τράπεζες ελπίζουν να πάρουν πίσω αυτά που σου δάνεισαν, ούτε και το κράτος να εισπράξει φόρους από εσένα. Οι φωστήρες της υπε-λιτότητας -Τρόικα και υποτελής συγκυβέρνηση- υποτιμήσαν το ζήτημα της φερεγγυότητας, που θυσιάστηκε στο βωμό της “ανταγωνιστικότητας”. Αν είσαι ένας εργαζόμενος-φτωχός μπορεί να θεωρείσαι ανταγωνιστικός, αλλά σε καμιά περίπτωση δε θεωρείσαι φερέγγυος. Είσαι καταδικασμένος στη φτώχεια, που είναι μια από τις βασικότερες μορφές στέρησης της ελευθερίας.
Παρατηρώ γύρω μου τελευταία πολλούς νέους ανθρώπους να ξεψυχούν πριν την ώρα τους σαν εξοφλημένες αποδείξεις ταμείου, μέσα στην ψυχρή, γεωμετρική, θανατερά άκαμπτη παραφροσύνη της Κρίσης, των Μνημονίων και της Τρόικας. Βλέπω όμως και κάποιους άλλους νέους ανθρώπους, που δεν επηρεάζονται από τις εξωτερικές συνθήκες, αντιστέκονται δημιουργικά με τον τρόπο τους, λάμπουν ολόκληροι και η λάμψη τους φωτίζει το δρόμο τους. Οι πρώτοι πρέπει να έχουν τη συμπάθεια μας, αλλά οι δεύτεροι το θαυμασμό μας. Ακόμη και στις πιο σκοτεινές εποχές ο καθένας μας μπορεί να γίνει ένας αυτόφωτος αστέρας, που θα γίνει παράδειγμα και για τους άλλους.
Το μέλλον της Ευρώπης παίζεται στον ευρωπαϊκό νότο
Η Ελλάδα αλλά και η Ευρώπη δεν πρέπει να αποδεχθεί τη δημιουργία μιας νέας γενιάς “No Future” ως κάτι το φυσιολογικό. Η ευρωπαϊκή ήπειρος είναι μια δημογραφικά γερασμένη ήπειρος, όπου επικρατεί η γεροντοκρατία σε βάρος των δημογραφικά αποδυναμωμένων νεότερων γενεών. Είναι μία ήπειρος που ευνοεί τους ηλικιωμένους εισοδηματίες σε βάρος των νέων επιχειρηματιών, η οποία φορολογεί δυσβάστακτα την εργασία ενώ αφήνει σχεδόν στο απυρόβλητο τις προσόδους και τις ακίνητες περιουσίες. Ευνοεί τη συντήρηση και τη στατικότητα, εις βάρος του ρίσκου, της καινοτομίας, της προόδου και της εξέλιξης. Με άλλα λόγια ευνοεί τις ανισότητες αντί να προσφέρει ίσες ευκαιρίες σε όλους. Αυτό όμως είναι αυτοκαταστροφικό και πρέπει να αλλάξει, αν θέλουμε η Ευρώπη να είναι ένας σημαντικός παίκτης, ένα παγκόσμιο θετικό παράδειγμα αναπτυγμένης και βιώσιμης οικονομίας, με μια ανοικτή, πλουραλιστική και αλληλέγγυα κοινωνία.
Το μέλλον της Ευρώπης δεν παίζεται στη Γερμανία, όπως λανθασμένα πιστεύουν οι περισσότεροι, αλλά στον ευρωπαϊκό νότο. Όταν θα αποκτήσουν οι σημερινές “χαμένες” γενιές των νέων της νότιας Ευρώπης και πάλι την ελπίδα και εμπιστοσύνη τους στο μέλλον, τότε θα υπάρχει μέλλον και για την ενωμένη Ευρώπη. Αν όμως βιώσουν μια μαζική απόρριψη τότε το ευρωπαϊκό πείραμα θα εκτροχιαστεί με καταστροφικές συνέπειες για όλους. Γι’ αυτό είναι πλέον καιρός για συλλογική δράση διαφορετικά θα υποστούμε όλοι μας τις συνέπειες της αδράνειας μας.
* Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com).