Η επίθεση με drones στο ρωσικών συμφερόντων δεξαμενόπλοιο μεταξύ Κρήτης και Μάλτας ανοίγει τον «Ασκό του Αιόλου» για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας – Ποιος θα πληρώσει το κόστος σε περίπτωση διαρροής στα ελληνικά ύδατα; Αποκαλυπτικό άρθρο της CIA της ναυσιπλοΐας Lloyd’s List Intelligence.
Ο πόλεμος της Ουκρανίας έπαψε πλέον να περιορίζεται στη γεωγραφική ζώνη της Μαύρης Θάλασσας. Το χτύπημα στο δεξαμενόπλοιο «Qendil», που σημειώθηκε ανοιχτά της Μεσογείου, περισσότερα από 2.000 μίλια μακριά από τα πεδία των μαχών, σηματοδοτεί μια δραματική κλιμάκωση που φέρνει την κρίση κυριολεκτικά στην «πόρτα» της Νότιας Ευρώπης. Η αποκάλυψη της Lloyd’s List Intelligence, της πλέον αξιόπιστης πλατφόρμας ναυτιλιακών δεδομένων παγκοσμίως, περιγράφει ένα σκηνικό πολέμου που απειλεί όχι μόνο την εμπορική ναυτιλία αλλά και τα παράκτια κράτη, όπως η Ελλάδα, με τον κίνδυνο ανυπολόγιστων περιβαλλοντικών καταστροφών.
Το χρονικό της επίθεσης και η στροφή προς την Αίγυπτο
Σύμφωνα με τα δεδομένα της Lloyd’s List Intelligence —η οποία λειτουργεί ως το «Google και η CIA» της ναυτιλίας, ιχνηλατώντας σε πραγματικό χρόνο πάνω από 600.000 πλοία— το περιστατικό σημειώθηκε το βράδυ της 18ης Δεκεμβρίου. Το «Qendil», ένα πλοίο Aframax ναυπηγήσεως του 2006 και χωρητικότητας 115.338 τόνων (dwt), έπλεε δυτικά στη Μεσόγειο, μεταξύ Μάλτας και Κρήτης.
Λίγο πριν τα μεσάνυχτα (23:00 GMT), το σύστημα AIS του πλοίου κατέγραψε μια απότομη αναστροφή πορείας (U-turn). Το πλοίο άλλαξε κατεύθυνση προς τα ανατολικά, δηλώνοντας ως νέο προορισμό το Πορτ Σάιντ της Αιγύπτου. Πηγές ασφαλείας ανέφεραν στη Lloyd’s List ότι εναντίον του πλοίου εξαπολύθηκε drone τύπου «hexacopter» από κοντινή απόσταση, γεγονός που υποδηλώνει ότι η επίθεση πραγματοποιήθηκε είτε από άλλο πλοίο, είτε από ακτή γειτονικής χώρας.
Το «Qendil» δεν είναι τυχαίος στόχος: Συγκαταλέγεται στον λεγόμενο «σκιώδη στόλο» (shadow fleet) της Ρωσίας και υπόκειται σε κυρώσεις τόσο από την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και από το Ηνωμένο Βασίλειο.
Από τις κυρώσεις στα εκρηκτικά: Η αλλαγή στρατηγικής
Η ανάλυση της Lloyd’s List υπό τον τίτλο «Burn, Sea Baby, burn» θέτει το ζήτημα στην πραγματική του διάσταση: «Το να προσθέτεις ονόματα πλοίων σε λίστες κυρώσεων είναι ένα πράγμα. Το να ανατινάζεις δεξαμενόπλοια στη Μεσόγειο είναι κάτι εντελώς διαφορετικό».
Παρόλο που η ΕΕ, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν επιβάλει αυστηρές κυρώσεις σε σχεδόν 600 πλοία που εξυπηρετούν τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου, η Ουκρανία φαίνεται να επιλέγει πλέον πιο δραστικά μέτρα. Το χτύπημα στο «Qendil» χαρακτηρίζεται ως το πιο εντυπωσιακό καταστροφικό επίτευγμα της Ουκρανίας εναντίον εμπορικού πλοίου μέχρι σήμερα, εκτός της άμεσης ζώνης συγκρούσεων.
Αν και νομικά υπάρχουν επιχειρήματα που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την επίθεση ως πράξη άμυνας ενός θύματος πολέμου, η ηθική διάσταση παραμένει προβληματική. Τα πληρώματα των εμπορικών πλοίων είναι εξ ορισμού άμαχοι, ενώ το γεγονός ότι ένα πλοίο βρίσκεται σε «μαύρη λίστα» δεν νομιμοποιεί τη βίαιη βύθισή του.
Ο εφιάλτης του «παράκτιου κράτους»: Ποιος πληρώνει τη ζημιά;
Η πιο ανησυχητική πτυχή της υπόθεσης, ιδιαίτερα για χώρες με εκτεταμένη ακτογραμμή και τουριστική οικονομία όπως η Ελλάδα, είναι η περιβαλλοντική και οικονομική ασφάλεια. Το «Qendil» είναι μεγέθους αντίστοιχου με το «Prestige», το πλοίο που προκάλεσε τεράστια οικολογική καταστροφή στην Ισπανία. Ευτυχώς, κατά τη στιγμή της επίθεσης, το πλοίο ήταν κενό φορτίου (in ballast), αποτρέποντας ένα σενάριο μαζικής ρύπανσης, αν και ακόμα και τα καύσιμα του πλοίου (bunkers) αποτελούν σοβαρή απειλή.
Ωστόσο, το θεσμικό κενό είναι τεράστιο. Πολλά πλοία του ρωσικού σκιώδους στόλου είναι ουσιαστικά ανασφάλιστα. Το International Group των ασφαλιστικών οργανισμών (P&I Clubs) δεν τα καλύπτει, ενώ τα Διεθνή Κεφάλαια Αποζημίωσης για Ρύπανση από Πετρέλαιο (IOPC Funds) δεν καταβάλλουν αποζημιώσεις για περιστατικά που προκύπτουν από εχθροπραξίες (acts of war).
Το αποτέλεσμα; Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η ανάλυση: «Ο λογαριασμός θα καταλήξει στο παράκτιο κράτος, το οποίο θα κληθεί να πληρώσει για έναν τεράστιο καθαρισμό». Για την Ελλάδα, η πιθανότητα ενός χτυπήματος σε έμφορτο τάνκερ του σκιώδους στόλου κοντά στις ακτές της Κρήτης ή της Πελοποννήσου συνιστά έναν οικονομικό και οικολογικό εφιάλτη.
Οι συνέπειες για τη ναυτιλία
Η επίθεση αναμένεται να προκαλέσει αναταραχή στην ασφαλιστική αγορά. Ήδη, επιθέσεις στη Μαύρη Θάλασσα οδήγησαν σε αύξηση των ασφαλίστρων κατά του κινδύνου πολέμου (war risk premiums) κατά 250%. Η επέκταση του κινδύνου στη Μεσόγειο θεωρείται δεδομένο ότι θα αυξήσει το κόστος ασφάλισης, επηρεάζοντας πλοιοκτήτες που μέχρι τώρα θεωρούσαν ότι δεν επηρεάζονται από τις εχθροπραξίες Ρωσίας-Ουκρανίας.
Όσο η σύγκρουση κλιμακώνεται και τα γεωγραφικά της όρια διευρύνονται, η Μεσόγειος παύει να είναι μια ασφαλής λίμνη, μετατρεπόμενη σε εν δυνάμει πεδίο αντιπαράθεσης με απρόβλεπτες συνέπειες.
Ακολουθεί μεταφρασμένο ολόκληρο το αποκαλυπτικό άρθρο της Lloyd’s List Intelligence
1ο απόσπασμα (ειδησεογραφικό άρθρο):
«Σύμφωνα με τα δεδομένα εντοπισμού πλοίων της Lloyd’s List Intelligence, το κατασκευής 2006 και χωρητικότητας 115.338 τόνων (dwt) Qendil, έπλεε με δυτική πορεία στη Μεσόγειο, μεταξύ Μάλτας και Κρήτης, έως τις 23:00 (ώρα GMT) της 18ης Δεκεμβρίου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του AIS (Σύστημα Αυτόματης Αναγνώρισης), το πλοίο πραγματοποίησε αναστροφή (U-turn) λίγο πριν τα μεσάνυχτα και στράφηκε προς τα ανατολικά, αλλάζοντας τον προορισμό του για το Πορτ Σάιντ της Αιγύπτου.
Ο λόγος της αναστροφής παραμένει άγνωστος.
Πηγή ασφαλείας ανέφερε στη Lloyd’s List ότι ένας τύπος drone-εξακοπτέρου εκτοξεύθηκε από κοντινή απόσταση, είτε από άλλο πλοίο είτε από γειτονική χώρα.
Το Qendil υπόκειται σε κυρώσεις από την ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο και εντάσσεται στον ρωσικό “σκιώδη στόλο”*.»
Σε αναλυτικό άρθρο με τίτλο:
Burn, Sea Baby, burn – Οι κυρώσεις είναι ένα πράγμα. Η ανατίναξη δεξαμενόπλοιων είναι κάτι άλλο
αναφέρονται τα εξής:
ΤΟ ΝΑ ΠΡΟΣΘΕΤΕΙΣ τα ονόματα περισσότερων πλοίων σε μια συνεχώς αυξανόμενη λίστα σκαφών στα οποία πρέπει να απαγορευτεί η είσοδος σε λιμάνια και η παροχή ναυτιλιακών υπηρεσιών, είναι ένα πράγμα. Το να ανατινάζεις δεξαμενόπλοια στη Μεσόγειο είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Οι λεπτομέρειες για την επίθεση στο Qendil (IMO: 9310525) εξακολουθούσαν να καταφθάνουν την ώρα που γραφόταν το παρόν. Όμως το περιστατικό, που έλαβε χώρα περισσότερα από 2.000 μίλια μακριά από το θέατρο του πολέμου, κατατάσσεται ως το μέχρι στιγμής πιο θεαματικό καταστροφικό επίτευγμα της Ουκρανίας με στόχο την εμπορική ναυτιλία.
Το διακύβευμα έχει ανέβει για τα καλά, σε μια τροπή των γεγονότων που η ναυτιλία δεν ζήτησε, αλλά υφίσταται ούτως ή άλλως.
Ιδωμένο από την οπτική μιας χώρας που για σχεδόν τέσσερα χρόνια δέχεται μια βάναυση, απρόκλητη και παράνομη εισβολή, το κίνητρο είναι κατανοητό.
Η ΕΕ, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν επιβάλει κυρώσεις σε πλοία που εξυπηρετούν τις ρωσικές εξαγωγές αργού πετρελαίου και προϊόντων για σχεδόν όσο διάστημα διαρκεί αυτός ο φρικτός πόλεμος.
Ο τελευταίος γύρος κυρώσεων αποκαλύφθηκε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, με τις Βρυξέλλες να προσθέτουν άλλα 41 ονόματα στον κατάλογο του σκιώδους στόλου*, ανεβάζοντας το σύνολο σε σχεδόν 600.
Συνθλιβόμενοι ανάμεσα στις αντικρουόμενες επιταγές της υπονόμευσης της πολεμικής οικονομίας του Πούτιν και της αποφυγής εκτόξευσης της τιμής του πετρελαίου στα ύψη, οι όροι έχουν δημιουργήσει έναν τεράστιο πονοκέφαλο συμμόρφωσης για τους πλοιοκτήτες και τους ναυτασφαλιστές.
Οι καλοπροαίρετοι αξιωματούχοι που κάθονται πίσω από τα γραφεία στο κτίριο Berlaymont αναμφίβολα θα αλληλοσυγχαίρονται για την έμπρακτη, αν και ρεαλιστική, αλληλεγγύη τους προς αυτούς που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, ακόμη και αν τα κράτη μέλη δεν μπορούν να συμφωνήσουν για την κατάσχεση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Συγχωρέστε, ωστόσο, τις οικογένειες που ζαρώνουν στα καταφύγια καθώς βρέχει βόμβες στη Ζαπορίζια ή το Ντνίπρο, με τις διακοπές ρεύματος να τις αφήνουν ανίκανες να ανάψουν τη θέρμανση στη μέση ενός χειμώνα της ανατολικής Ευρώπης, που ο ενθουσιασμός τους είναι συγκρατημένος.
Οτιδήποτε μεταφέρει τη μάχη στον εχθρό θα είναι καλό για το ηθικό. Η στοχοποίηση του Qendil έρχεται αφού ουκρανικά drones έχουν εξουδετερώσει ορισμένα πλοία του σκιώδους στόλου στη Μαύρη Θάλασσα τις τελευταίες εβδομάδες.
Η ευθύνη για πολλαπλές εκρήξεις που φαίνεται να προκλήθηκαν από μαγνητικές νάρκες (limpet mines) σε δεξαμενόπλοια που συμμετείχαν στο ρωσικό εμπόριο πετρελαίου — και, ας τονιστεί, απολύτως νόμιμα — δεν έχει αναληφθεί επισήμως.
Αλλά για να παραθέσουμε τη διάσημη φόρμουλα του Σέρλοκ Χολμς που έχει βοηθήσει γενιές αναγνωστών αστυνομικής λογοτεχνίας να βρουν τον ένοχο («whodunnit»), η κυβέρνηση Ζελένσκι ξεχωρίζει καθώς διαθέτει τα μέσα, το κίνητρο και την ευκαιρία.
Οι επιθέσεις στην εμπορική ναυτιλία αποτελούν υπό κανονικές συνθήκες έγκλημα πολέμου. Όμως ορισμένοι νομικοί υποστηρίζουν ότι, ως θύμα ενός εγκλήματος πολέμου μεγάλης κλίμακας η ίδια, η Ουκρανία μπορεί να έχει ένα βάσιμο νομικό επιχείρημα.»
Δυστυχώς, το ηθικό επιχείρημα δεν ευσταθεί. Κατ’ αρχάς, αυτές οι ενέργειες θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των ναυτικών της εμπορικής ναυτιλίας, οι οποίοι εξ ορισμού είναι άμαχοι.
Η εθνικότητα του πληρώματος του Qendil δεν είχε γίνει γνωστή την ώρα σύνταξης του άρθρου. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία, καθώς είναι άνευ αντικειμένου.
Ούτε έχει σημασία το ότι το πλοίο υπόκειται σε κυρώσεις. Το γεγονός ότι ένα πλοίο βρίσκεται σε “μαύρη λίστα” δεν αποτελεί δικαιολογία για τη βίαιη βύθισή του.
Το Qendil φέρεται να φέρει σημαία Ομάν, χώρας που δεν είναι εμπόλεμο μέρος, αν και αναμένουμε επιβεβαίωση επ’ αυτού. Εάν όντως ισχύει, η κυβέρνηση του Ομάν μπορεί κάλλιστα να προσφύγει στο διεθνές δίκαιο.
Οι ολέθριες περιβαλλοντικές συνέπειες των πετρελαιοκηλίδων από δεξαμενόπλοια τύπου aframax είναι ιστορικά καταγεγραμμένες. Με χωρητικότητα 115.000 dwt, το Qendil ανήκει στην ίδια κατηγορία μεγέθους με το Prestige.
Ευτυχώς, το πλοίο ταξίδευε κενό φορτίου (με έρμα), αποτρέποντας έτσι το ενδεχόμενο επανάληψης ενός τέτοιου σεναρίου. Ακόμη κι έτσι, όμως, οι διαρροές καυσίμων ναυτιλίας (bunkers) μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολες στην αντιμετώπισή τους.
Αναμφίβολα, οι επικεφαλής των στρατιωτικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών πληροφοριών που χαράσσουν τη στρατηγική της Ουκρανίας θα έχουν επίγνωση αυτού του παράγοντα. Αλλά στον πόλεμο, τα πράγματα μπορούν να πάνε στραβά και όντως πηγαίνουν, και μερικές φορές επαληθεύεται το χειρότερο σενάριο.
Πολλά δεξαμενόπλοια του σκιώδους στόλου είναι ανασφάλιστα. Το International Group (των P&I Clubs) δεν μπορεί να τα καλύψει και τα Διεθνή Κεφάλαια Αποζημίωσης για Ρύπανση από Πετρέλαιο (IOPC Funds), ως θέμα πολιτικής, δεν καταβάλλουν αποζημιώσεις για διαρροές που προκύπτουν ως αποτέλεσμα εχθροπραξιών.
Συνεπώς, ο λογαριασμός θα κατέληγε στο παράκτιο κράτος, το οποίο κάθε άλλο παρά θετικά θα αντιμετώπιζε την υποχρέωση να επωμιστεί το κόστος ενός τεράστιου καθαρισμού.
Ποιες είναι, όμως, οι άμεσες επιπτώσεις για τη ναυτιλία και τις ναυτασφαλίσεις; Εδώ προσφέρεται μια πιο ψύχραιμη —ορισμένοι θα έλεγαν κυνική— προσέγγιση.
Η εμπειρία από πολυάριθμες παλαιότερες συγκρούσεις μάς διδάσκει ότι τα υψηλά επίπεδα κινδύνου συνεπάγονται υψηλές αποδόσεις για τους πλοιοκτήτες που είναι πρόθυμοι να θέσουν σε κίνδυνο τις ζωές άλλων ανθρώπων. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά.
Ο εμπορικός κίνδυνος πολέμου (war risk) αποτελεί παραδοσιακά “χρυσωρυχείο” για τις ασφαλιστικές. Τα ασφάλιστρα τιμολογούνται με τρόπο ώστε να είναι κερδοφόρα, πράγμα που σημαίνει ότι οι ασφαλιστές επωφελούνται από τον αυξημένο πολεμικό κίνδυνο. Η απάντηση βρίσκεται, ουσιαστικά, στην ίδια την ονομασία του κινδύνου.
Οι επιθέσεις στα πλοία Kairos (IMO: 9236004) και Virat τις τελευταίες εβδομάδες οδήγησαν σε εκτίναξη του κόστους κάλυψης κινδύνου πολέμου στη Μαύρη Θάλασσα κατά 250%. Η αξιολόγηση των συνεπειών του περιστατικού στο Qendil θα αναστατώσει το τελευταίο Σαββατοκύριακο πριν από τα Χριστούγεννα για τους ναυτασφαλιστές, αλλά το συμπέρασμα φαντάζει προφανές, ειδικά δεδομένης της δέσμευσης του Πούτιν για αντίποινα.
Η επίθεση παραμένει, προς το παρόν, ένα μεμονωμένο περιστατικό. Εάν όμως αυξηθεί η αντίληψη του κινδύνου για τη Μεσόγειο, ο αντίκτυπος θα γίνει αισθητός από πολλούς πλοιοκτήτες που μέχρι πρότινος παρέμεναν ανεπηρέαστοι από τις εχθροπραξίες Ουκρανίας-Ρωσίας.
Το ξέρουμε…
Το να βλέπετε αυτά τα μηνύματα μπορεί να είναι κουραστικό. Και να είστε σίγουροί ότι ούτε κι εμείς βρίσκουμε κάποια ευχαρίστηση από το να τα γράφουμε... Όμως αυτό το μήνυμα δεν αφορά εμάς. Αφορά κάτι πολύ πιο σημαντικό: την επιβίωση της ανεξάρτητης, μαχητικής δημοσιογραφίας στην Kρήτη.
Η στήριξη σας είναι σημαντική γιατί μας επιτρέπει να:
- - Κάνουμε ρεπορτάζ χωρίς φόβο και εξαρτήσεις. Κανείς δεν μας υπαγορεύει τι να πούμε ή τι να αποσιωπήσουμε.
- - Κρατάμε τη δημοσιογραφία μας προσβάσιμη σε όλους, ακόμη και σε αυτούς που δεν έχουν την ικανότητα να πληρώσουν. Χωρίς paywall, χωρίς προνόμια μόνο για όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα.
Η απλή αλήθεια είναι ότι τα έσοδα διαρκώς συρρικνώνονται. Αν πιστεύετε ότι μια πραγματικά ελεύθερη ενημέρωση είναι ζωτικής σημασίας για τη δημοκρατία και τον έλεγχο της εξουσίας, τότε δώστε μας τη δύναμη να συνεχίσουμε.
Σας ευχαριστούμε θερμά.
