«Πώς η Ελλάδα θα μπορούσε να μηνύσει τη Γερμανία για τα 296 δισεκατομμύρια ευρώ που της χρωστάει», είναι ο τίτλος δημοσιεύματος του γερμανικού περιοδικού Spiegel, το οποίο αναφέρεται στις γερμανικές αποζημιώσεις του Β’ Παγκοσμίου Πόλεμου που οφείλει η Γερμανία στην Ελλάδα.
«Μετά από δυόμισι χρόνια, η ελληνική κοινοβουλευτική επιτροπή, υπέβαλε μια έκθεση στην οποίατεκμηριώνονται νομικά οι οφειλές της Γερμανίας προς την Ελλάδα», σχολιάζει το γερμανικό δημοσίευμα. «Είναι η πρώτη φορά που τα μέλη του ελληνικού Κοινοβουλίου συντάσσουν έκθεση για τις γερμανικές αποζημιώσεις, σε μια προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να διεκδικήσει τα δικαιώματα της χώρας της», προσθέτει το Spiegel.
Το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων έρχεται και πάλι στην επικαιρότητα μετά το πόρισμα της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής, την πρόσφατη δήλωση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα για τη συνθήκη τουΛονδίνου του 1953 και τη διαγραφή τότε του γερμανικού χρέους αλλά και την επικείμενη επίσκεψήτου στο μαρτυρικό χωριό Κομμένο της Άρτας. Σημειώνεται ότι στις 5 Σεπτέμβρη το ζήτημα της διεκδίκησης των αποζημιώσεων θα τεθεί στην Ολομέλεια της Βουλής.
Ολόκληρο το δημοσίευμα του Spiegel:
Η λανθάνουσα ελληνική εκστρατεία για την διεκδίκηση γερμανικών αποζημιώσεων από τη Γερμανία για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχει πλέον νέα ώθηση. Μετά από 2,5 χρόνια στα σκαριά μια αρκετά καθυστερημένη έκθεση από την Ελληνική Βουλή επικυρώνει τον ισχυρισμό ότι η Γερμανία οφείλει στην Ελλάδα δισεκατομμύρια ευρώ. Οι βουλευτές της διακομματικής επιτροπής που συνέταξαν την έκθεση καλούν τώρα την κυβέρνηση «να κυνηγήσει δυναμικά» τις «δίκαιες απαιτήσεις» της Ελλάδας.
Αυτή είναι η πρώτη φορά που οι Έλληνες βουλευτές λαμβάνουν μια επίσημη θέση και ποσοτικοποιούν το θέμα των γερμανικών αποζημιώσεων.
Η έκθεση των 77 σελίδων – την οποία είδε το Spiegel – χωρίζει τις ελληνικές διεκδικήσεις σε τέσσερις κατηγορίες: πολεμικές αποζημιώσεις για υλικές ζημιές και κατασχέσεις, αποζημιώσεις των θυμάτων και των οικογενειών τους, αποπληρωμή του αναγκαστικού (κατοχικού) δανείου και ο επαναπατρισμός των εκατοντάδων αρχαιολογικών καλλιτεχνημάτων που απομάκρυναν οι δυνάμεις κατοχής.
Το πόσο των επανορθώσεων ανέρχεται σε 269 δισεκατομμύρια ευρώ, ένα ποσό που βασίζεται σε προηγούμενη έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους της Ελλάδας. Το ποσό αυτό δεν συμπεριλαμβάνει τις ιδιωτικές απαιτήσεις που προκύπτουν από την απώλεια ανθρώπινων ζωών.Αυτές οι απαιτήσεις ανέρχονται σε πάνω από 107 δισ. ευρώ χωρίς τους τόκους. Η Γερμανία θα πρέπει επίσης να πληρώσει στην Ελλάδα πολεμικές επανορθώσεις ύψους 9.189 δισεκατομμυρίων ευρώ για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η έκθεση αναφέρει ότι η καταβολή των αποζημιώσεων αποτελεί μια «νομική και ηθική αναγκαιότητα» και προσθέτει ότι η αποπληρωμή τους θα είναι «η καλύτερη βάση για μια εγκάρδια και ανέφελη σχέση μεταξύ του γερμανικού και του ελληνικού λαού».
Πρώτο βήμα: Η ρηματική διακοίνωση
Η έκθεση περιγράφει επίσης ένα χάρτη της πορείας των διπλωματικών διαπραγματεύσεων κι «εφόσον χρειαστεί» των ένδικων μέσων που μπορεί να χρησιμοποιήσει η Αθήνα για να επιδιώξει την καταβολή των πολεμικών αποζημιώσεων. Αν και δεν περιγράφεται στην έκθεση αλλά σε μια αδημοσίευτη νομική προσθήκη, σύμφωνα με πληροφορίες του Spiegel, το πρώτο βήμα για την Αθήνα να είναι να απευθύνει μια ρηματική διακοίνωση – μια ανυπόγραφη διπλωματική επικοινωνία – στο Βερολίνο ζητώντας την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τη διευθέτηση του ζητήματος των αποζημιώσεων.
Αν η διπλωματία αποτύχει, η Ελλάδα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ένδικα μέσα που περιλαμβάνουν την προσφυγή στο Δικαστήριο που προβλέπεται από τηΣυμφωνία του Λονδίνου το 1953 για το γερμανικό εξωτερικό χρέος και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Ακόμα και τα ελληνικά δικαστήρια θα μπορούσαν να διεκδικήσουν την επιστροφή του αναγκαστικού δανείου, παρά το δόγμα της κρατικής ασυλίας. Το δόγμα θα μπορούσε να παρακαμφθεί, σύμφωνα με την έκθεση, με τον ισχυρισμό ότι το δάνειο δεν ήταν μια πράξη της κυβέρνησης (acta jure imperii), αλλά μια εμπορική του δραστηριότητα του κράτους (acta jure gestionis).
Η έκθεση εγκρίθηκε από την πλειοψηφία των 21 βουλευτών της επιτροπής στις 27 Ιουλίου και υποβλήθηκε στο Κοινοβούλιο, τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την κυβέρνηση. Η ψηφοφορία στην Ολομέλεια αναμένεται στις 5 Σεπτεμβρίου.
Ο Τσίπρας θα πρέπει να λάβει θέση
Ούτε η έκθεση, ούτε η ψηφοφορία στην ολομέλεια του Σεπτεμβρίου είναι δεσμευτικές για την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα. Παρ’ όλα αυτά, βουλευτές είπαν στο Spiegel ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να ενεργήσει με βάση την έκθεση. Η αποτυχία να το πράξει θα έχει πολιτικό κόστος για τον Τσίπρα, του οποίου το αριστερό κόμμα (ΣΥΡΙΖΑ) βρίσκεται πίσω από τους συντηρητικούς στις δημοσκοπήσεις. Η διεκδίκηση πολεμικών αποζημιώσεων από την Γερμανία ήταν βασική υπόσχεση του Τσίπρα, ο οποίος το ανέδειξε σε «ηθικό ζήτημα».
Η κοινοβουλευτική επιτροπή για τη διερεύνηση του θέματος συγκροτήθηκε τον Μάρτιο του 2014 κυρίως χάρη στις πιέσεις του Μανώλη Γλέζου, συμβόλου της Ελληνικής Αντίστασης, ο οποίος είναι και ο πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών. Αλλά το έργο της επιτροπής διακόπηκε δύο φορές από τις πρόωρες εκλογές. Η επιτροπή αναβίωσε το Νοέμβριο του 2015, δύο μήνες αφού ο Τσίπρας κέρδισε τη δεύτερη εκλογική μάχη.
Σύμφωνα με πληροφορίες του Spiegel, οι βουλευτές της επιτροπής έλαβαν εντολή από την κυβέρνηση να διερευνήσουν το θέμα με πλήρη ελευθερία. Αλλά επίσης κατάλαβαν ότι η κυβέρνηση δεν επιθυμεί να ανοίξει το θέμα με το Βερολίνο πριν η νέα συμφωνία διάσωσης και η θέση της Ελλάδας στην ευρωζώνη καταστούν ασφαλείς. Λέγεται ότι ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς αρνήθηκε να εμφανιστεί ενώπιον της επιτροπής προκειμένου να αποφύγει να λάβει θέση που θα μπορούσε να δηλητηριάσει τις σχέσεις της χώρας με τη Γερμανία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς αρνήθηκε να εμφανιστεί ενώπιον της επιτροπής, προκειμένου να αποφύγουν τη λήψη θέσεων που θα μπορούσαν να δηλητηριάζουν τις σχέσεις με τη Γερμανία.
Η απειλή κατάσχεσης γερμανικής ιδιοκτησίας
Παρά την κριτική σε διαδοχικές κυβερνήσεις ότι δεν ενέργησαν πάνω στο θέμα, η έκθεση υποστηρίζει ότι η Ελλάδα «ποτέ δεν παραιτήθηκε» από τις διεκδικήσεις της που θεωρούνται έγκυρες, τεκμηριωμένες και νομικά διεκδικήσιμες και δεν υπόκεινται σε καμιά παραγραφή.«Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δεν έχουν καμία προθεσμία παραγραφής. Η Δικαιοσύνη πρέπει να αποδοθεί» λέει στο Spiegel οΤριαντάφυλλος Μυταφίδης, πρόεδρος της επιτροπής και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.
Η έκθεση θέτει επίσης το ζήτημα των ιδιωτικών απαιτήσεων αποζημίωσης από τα θύματα. Η κυβέρνηση σχεδιάζει να καταργήσει το δικαστικό τέλος για τις πράξεις αναγνωριστικής απόφασης. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Spiegel, η Αθήνα θα μπορούσε να πιέσει το Βερολίνο απειλώντας να εκτελέσει τρεις υπάρχουσες αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις υπέρ θυμάτων (σε Δίστομο, Αίγιο και Ρέθυμνο) που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κατασχέσεις γερμανικής περιουσίας στην Ελλάδα.
Οι βουλευτές ζητούν επίσης από την κυβέρνηση να καταθέσει σύνοψη ως υποστήριξη του αιτήματος για τη διεξαγωγή συζήτησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Για το θέμα θα αποφασίσει στις 8 Σεπτεμβρίου η Επιτροπή Αιτήσεων του Ευρωκοινοβουλίου.
Η έκθεση προτείνει επίσης έναν μακρύ κατάλογο δράσεων που η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει, όπως το σχηματισμό μιας αντιπροσωπείας βουλευτών που θα ενημερώσει τους ομολόγους τους στη Γερμανία και σε άλλες χώρες και θα εγείρει το ζήτημα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρώπης και τον ΟΗΕ, την αναβίωση του Γραφείου Εγκλημάτων Πολέμου που θα αναλάμβανε τη νομική έρευνα και δράση για λογαριασμό των θυμάτων πολέμου και την δίωξη των εγκληματιών πολέμου που είναι ακόμη ζωντανοί – ακόμη και ερήμην – και την περίληψη των θεμάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής, της ελληνικής Αντίστασης και των γερμανικών χρεών στο πρόγραμμα των σπουδών όλων των σχολικών βαθμίδων.
«Οι καθυστερήσεις δεν θα είναι πλέον ανεκτές»
Για τον Αριστομένη Συγγελάκη, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Γερμανικών Οφειλών και της Ένωσης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος Βιάννου, η ύπαρξη και μόνο της έκθεσης είναι εξαιρετικά σημαντική.
«Τώρα πια η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει επιτέλους να αναλάβει τις ευθύνες της απέναντι στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας αλλά και απέναντι στον ελληνικό λαό στο σύνολό του» τονίζει. «Δεν θα ανεχτούμε πια καθυστερήσεις, δεν θα συγχωρέσουμε τυχόν νέο εμπαιγμό» καταλήγει.