«Το είκοσι ένα, έχουμε ως την ώρα την ιστορία του; Φοβάμαι πως όχι, την μυθολογία του; Φοβάμαι πως ναι».
Κωστής Παλαμάς
Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος ΑΠΕ-ΜΠΕ
Πότε ξεκίνησε η επανάσταση; Πολέμησαν όλοι «υπέρ πίστεως και πατρίδος»; Ποιος ήταν ο ρόλος της εκκλησίας; Ήταν ο αγώνας εθνοαπελευθερωτικός; Μην είστε σίγουροι. Η επίσημη ιστορία είναι ένα κατασκεύασμα μύθων και το μεγαλειώδες 1821 δεν μπορούσε να ξεφύγει από αυτό. Ιδού κάποιες αλήθειες που δεν μάθαμε ποτέ στο σχολείο.
Η ελληνική επανάσταση ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 1821 και συνεπώς αυτή έπρεπε να είναι η επέτειος εορτασμού ή έστω στις 21 Μαρτίου ημέρα έναρξης του αγώνα από το Κίσνοβιο της Μολδαβίας με επικεφαλής τον Αλέξη Υψηλάντη. Μαζί του περίπου 4000 Αλβανοί, Σέρβοι, Βούλγαροι, και Βλάχοι. Λίγο μετά συγκρότησε και τον Ιερό Λόχο αποτελούμενο κυρίως από Έλληνες φοιτητές. Ο Υψηλάντης υπολόγισε σε τριπλό ξέσπασμα της επανάστασης Σεμορία, Κων/πολη και Μολδοβλαχία, όμως τα σχέδιά του δεν ευοδώθηκαν.
Στην Κων/πολη η Ελληνική αφρόκρεμα δεν έκανε απολύτως τίποτα. Έτσι ο Υψηλάντης έμεινε μόνος και αβοήθητος με φυσικό επακόλουθο να ηττηθεί. Το 1838 καθιερώθηκε με Βασιλικό Διάταγμα του Όθωνα ο εορτασμός του απελευθερωτικού αγώνα την 25η Μαρτίου για να συμπίπτει με την εορτή του Ευαγγελισμού και να συνδεθεί έτσι η εκκλησία με αυτόν.
Ο ρόλος της Εκκλησίας
Η εκκλησία έκανε επίπονες προσπάθειες να συνδέσει το όνομα της με την επανάσταση. Όμως υπάρχουν κάποια μελανά σημεία σ’ αυτή τη σύνδεση.
1) Ο αφορισμός του Υψηλάντη: Ο οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της οικουμενικής συνόδου αφόρισαν στις 23 Μαρτίου τον Υψηλάντη, φιλικούς, αγωνιστές και επανάσταση προκειμένου, όπως λέγεται να κρατηθούν οι «Ισορροπίες» με την υψηλή πύλη.
2) Ποιος σήκωσε το λάβαρο; Υποστηρίζεται ότι η επανάσταση ξεκίνησε από την Αγία Λαύρα με την ύψωση του λάβαρου από τον Π. Π. Γερμανό (κοσμικό όνομα Γεώργιος Γκοζιάς). Οι ερευνητές και ιστορικοί της εποχής (Τρικούπης, Φιλήμων, Φωτιάδης) λένε ότι δεν το σήκωσε αυτός, αφού δεν το αναφέρει ούτε ο ίδιος στα απομνημονεύματά του, αλλά ο Παναγιωτάκης Παναγιωτάκης Καρατζάς. Άλλωστε ο Γερμανός δεν ήταν καν στην Λαύρα.
3) Ο μύθος του κρυφού σχολειού: Έχει σήμερα καταστεί, ύστερα από μαρτυρίες πλήθος ιστορικών ότι αποτελεί ένα απίστευτο μυθολογικό κατασκεύασμα (Βλαχογιάννης, Γεδεών, Καμπούρογλου, Λ. Πολίτης, Φίνλεϊ, Φιλήμων, Αγγέλου, Ζαχαριάδου) όλα τα υποτιθέμενα σήμερα κρυφά σχολεία δεν ήταν παρά κοινά σχολεία που λειτουργούσαν σχεδόν αποκλειστικά κοντά σε Εκκλησίες και μοναστήρια. Το μόνο μέλημα του Σουλτάνου και των Τούρκων ήταν ο Ραγιάς να δουλεύει στο κτήμα και να του φέρνει τους φόρους. Και σ’ αυτό τον εξυπηρετούσαν αφάνταστα πρόκριτοι και αρχιερείς. Όλα τα άλλα είναι για λαϊκή κατανάλωση.
Α. Αγιορείτικη προδοσία: Μελανό σημείο που απουσιάζει από την επίσημη ιστορία και σχολικά βιβλία είναι ο σπουδαίος αγώνας του Εμμανουήλ Παπά, έμπορος και πατέρας 11 παιδιών παράτησε τα πάντα και κήρυξε την επανάσταση στην Μακεδονία. Κλείνεται στο Αγ. Όρος και περιμένει όπλα, τρόφιμα και χρήματα. Για να ανταπεξέλθει στην πίεση των Τούρκων βοήθεια δεν ήθελε ποτέ, ήρθε όμως η επαίσχυντη προδοσία των μοναχών όλων των μονών πλην της μονής Εσφιγμένου. Θέλοντας να γλιτώσουν το τομάρι τους τα βρήκαν με τους τούρκους και υπέδειξαν υπεύθυνους τον Ε. Παπά, τον μοναχό Ν. Ιβηρίτη και τον ηγούμενο Ευθύμιο.
Β) Φωτεινή εξαίρεση αποτελεί ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας, ο μοναδικός δεσπότης που πολέμησε και θυσιάστηκε για τον αγώνα. Μοίρασε όλη την περιουσία του στους φτωχούς, ευλόγησε την επανάσταση στα Σάλωνα και μαζί με τον Πανουργιά ηγήθηκε τοπικής προσπάθειας.
Στις πολεμικές συγκρούσεις δεν πήραν μέρος μόνο Έλληνες. Από τα 4.000.000 ελλήνων μόνο τα δυο ζούσαν στην Ελλάδα. Κι αν αφαιρέσουμε την πληθώρα των προκρίτων, προεστών, κοτζαμπάσηδων, προσκυνημένων και πολιτικάντιδων μένει μια ισχνή μειοψηφία ελλήνων πολεμιστών. Και οι «συντροφικές κουμπουριές» έδιναν και έπαιρναν. Ο Καραϊσκάκης το σύμβολο της λεβεντιάς και του πατριωτισμού σκοτώθηκε από Έλληνα κατόπιν συνομωσίας Μαυροκορδάτου, Τσόρτς και Κοχράν. Ο Ρήγας Φεραίος αφού εισέπραξε όλο το ανάθεμα της εκκλησίας και των συντηρητικών Ελλήνων καταδόθηκε από τον καθ’ υπερβολήν αποκαλούμενο έλληνα Δημ. Οικονόμου. Ο Κολοκοτρώνης πολέμησε όσο λίγοι. Πρώτα του αφαίρεσαν τον τίτλο του Αρχιστρατήγου, σκότωσαν τον γυιο του πάνω στον εμφύλιο και μετά τον πόλεμο τον έσυραν κι αυτόν σε δίκη παρωδία όπου τρία ανθρωποειδή – δικαστές τον καταδίκασαν σε θάνατο.
Παρότι δεν αναφέρεται επισήμως δίπλα στους Έλληνες πολέμησαν αρκετοί Μολδαβοί, Βλάχοι, Σέρβοι, Αλβανοί, Βούλγαροι, Μαυροβούνιοι. Τι κοινό είχαν; Χαμηλή κοινωνική θέση και ηλικία κυρίως 18-30 ετών.
Ήρωες ναι, Άγιοι όχι…: Οι αγωνιστές δεν ήταν άγιοι και θεόμορφοι ήρωες όπως παρουσιάζονται στα σχολικά βιβλία. Είχαν ελαττώματα και αδυναμίες, έκαναν και σφάλματα. Οι βρισιές έδιναν και έπαιρναν χωρίς αυτό να αναφέρεται ως κακό. Μερικά αντιπροσωπευτικά παραδείγματα: «Σκατόβλαχος» ο Κολοκοτρώνης για τον Κανέλο Δεληγιάννη, «αλητήριος» ο Παπαφλέσσας για τον Π.Π. Γερμανό. Επίσης οι πολεμιστές προέβησαν και σε ακρότητες όπως η σφαγή οκτώ περίπου χιλιάδων Τούρκων στην Τριπολιτσά.
Επιπλέον οι έριδες, τα συμφέροντα, οι ανταγωνισμοί, οι θέσεις, τα οφίτσια, οι εμφύλιοι, ανάγκασαν πολλούς να κάνουν λάθη όπως η σύλληψη και η δολοφονία αργότερα του Οδυσσέα Ανδρούτσου από τον Γιάννη Γκούρα. Όλα αυτά θα αποσιωπούνται στο όνομα της ηθικής και της σεμνοτυφίας.
Ταξικός αγώνας
Προεπαναστατικά οι Έλληνες ήταν χωρισμένοι σε δυο στρατόπεδα: από τη μια οι έχοντες προνόμια, εξουσία και οικονομική επιφάνεια, προεστοί, πρόκριτοι, δημογέροντες κ.ά. από την άλλη πλευρά τα κατώτερα λαϊκά στρώματα που καταπιέζονταν από τον Τούρκο κατακτητή, αλλά και από Έλληνες φοροεισπράκτορες. Λογικό, λοιπόν οι της πρώτης κατηγορίας να μην θέλουν την επανάσταση που θα άλλαζε το κοινωνικό – οικονομικό τους status, ενώ της δεύτερης να την θέλουν δικαίως, καθώς ήταν ευκαιρία να απαλλαγούν από τους καταπιεστές ανεξαρτήτως εθνικότητας και να ανέλθουν οικονομικά.
Οι Έλληνες τότε τσακώνονται και σκοτώνονταν για το παραμικρό: φατρίες, διπλές κυβερνήσεις, προσκυνήματα, αφορισμοί, συνομωσίες, δολοφονίες, έθεσαν σε μεγάλο κίνδυνο την επιτυχία του αγώνα. Ο Κωλέτης ένας από τους πολιτικάντηδες το είπε καθαρά. «Το έθνος πρέπει να εκπροσωπείται από ευγενείς, όχι να κυβερνάται από βαρκάρηδες, βαρελάδες, και σιδεράδες».
Επαναστατικό παρασκήνιο
1) Το θέμα της αλλαγής της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο έλαβε ευρωπαϊκές διαστάσεις. Η Γαλλία ήθελε να Αθήνα, ενώ έπαιζε δυνατά και η Κόρινθος.
2) Ενδιαφέρον είναι ο κρυπτογραφικός κώδικας της φιλικής εταιρείας «δυστυχείς» οι αρχιερείς, «ξύλινοι» οι Αμερικανοί, «συμπέθεροι οι Αλβανοί», «πενθερός» ο Αλή Πασάς, «τραγουδιστής» το κανόνι.
3) Οι προύχοντες προεπαναστατικά όριζαν σε σύνολο 4 εκατ. στρεμμάτων το 1,5 δεν ξεχώριζαν καθόλου από τους Τούρκους πασάδες και αξιωματούχους. Επίσης μάζευαν τους φόρους και τους έδιναν στους Τούρκους. Γιατί να ελευθερώσουν την πατρίδα λοιπόν; Άλλοι καίγονταν.
Ο εξαίρετος μονάρχης που μας επέβαλαν, ο Όθωνας, φτάνει στο Ναύπλιο στις 25 Ιανουαρίου 1853 σε ηλικία 17 ετών, βαρήκοος, ψευδός, δειλός, φοβισμένος. Μαζί του φέρνει όλη την βαυαρομαφία. Χάιντεκ, Μάουερ, Αρμάνσμπεργκ, μάγειρες, γιατρούς, κηπουρούς, πόρνες, ρουφιάνους. Οι δέκα και πλέον χιλιάδες αγωνιστές στο περιθώριο κα στην πείνα, ενώ η ακρίδα της Βαυαρίας γλεντά και ξοδεύει.
Τέλος, ο Μακρυγιάννης δίνει άλλη μια φορά το στίγμα «στην Ελλάδα ηύραν αλώνι για να αλωνίσουν οι αντιβασιλείς». Με το κίνημα της 3ης Σεπτέμβρη 1843 ο Όθωνας αναγκάζεται να δώσει σύνταγμα. Ο Όθωνας τελικά μας απάλλαξε από την παρουσία του το 1862, βρήκε όμως καλύτερους. Η δυναστεία των Γκλίζμπουργκ – Ντεγκρέτσια πλησίαζε.