Της Ηρώς Παππά
Από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό στα Χανιά. Ο Ρώσος κοσμοναύτης αφηγείται ένα αληθινό σενάριο επιστημονικής φαντασίας και μοιράζεται μαζί μας λίγη από τη σοφία του σύμπαντος
Τις καλοκαιρινές νύχτες, ατενίζουμε τα άστρα σκεπτόμενοι τι μπορεί να υπάρχει εκεί έξω, πέρα από τα σύνορα του κόσμου που βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε… Αυτό που συχνά δεν φανταζόμαστε είναι την ακριβώς αντίθετη σκηνή: ότι δηλαδή ταυτόχρονα με εμάς, οι κοσμοναύτες από το διάστημα αγναντεύουν από το φινιστρίνι τους, κοιτώντας -όχι ψηλά αλλά προς τα κάτω- τη γη μέσα στο ίδιο έναστρο τοπίο.
Ο Ρώσος κοσμοναύτης Γιούρι Μαλέντσενκο αυτές τις μέρες είναι στην Κρήτη, πριν όμως από περίπου έναν μήνα βρισκόταν ακόμη στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό με την αποστολή No 47. Στο βιογραφικό του έχει 826 μέρες στο διάστημα, πολλές από τις οποίες βγήκε από το σκάφος του σε διαστημικό περίπατο ή καλύτερα… σε μία προγραμματισμένη βόλτα στο υπερπέραν.
Τι τον φέρνει στα Χανιά; Το πρόγραμμα αποκατάστασης που πρέπει να ακολουθήσει μετά την έκτη του αποστολή… Το σκηνικό που θα περιγράψουμε είναι κάπως ανορθόδοξο. Όλα ξεκίνησαν πριν ένα χρόνο, όταν ένας κοσμοναύτης βρισκόταν σε ένα κρητικό ταβερνάκι με τον δημοσιογράφο και εκπρόσωπο της φετινής αποστολής Θανάση Αυγερινό. Μέσω τηλεφώνου βρέθηκε σε ανοιχτή επικοινωνία τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και άρχισε να περιγράφει στους Ρώσους κοσμοναύτες την μαγευτική Κρήτη και τις υπέροχες ελληνικές γεύσεις που απολάμβανε (την ώρα που εκείνοι αντίστοιχα τρεφόταν με τις συνήθεις άνοστες κονσέρβες). Έτσι, γεννήθηκε η ιδέα να γίνει η Κρήτη τόπος όπου θα μπορούσαν οι κοσμοναύτες να έρχονται για την καθιερωμένη αποκατάστασή τους, λόγω και των ιδανικών βιοκλιματικών συνθηκών που επικρατούν στο ελληνικό νησί.
Ο 55χρονος Ρώσος κοσμοναύτης μίλησε στο ΝEWS247 και όσα περιέγραψε για όλους εμάς μοιάζουν περισσότερο με ταινία επιστημονικής φαντασίας. Προσπαθήσαμε να λύσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες από τις απορίες μας σχετικά με τη ζωή των κοσμοναυτών, με τα συναισθήματα που βιώνει κανείς ζώντας μέσα στην απεραντοσύνη του σύμπαντος, με τις εμπειρίες από έναν κόσμο που σε όλους εμάς μοιάζει άγνωστος. Πόσο κοντά είναι η ανθρωπότητα στο να μεταφερθεί σε έναν άλλο πλανήτη; Ο Γιούρι Μαλέτσενκο πιστεύει ότι αυτό είναι το μοναδικό βήμα που μπορεί να σώσει την ανθρώπινη ύπαρξη…
Τι είναι το πρόγραμμα αποκατάστασης ενός κοσμοναύτη;
Eπέστρεψα στη Γη στις 18 Ιουνίου. Αυτή είναι η δεύτερη φάση της αποκατάστασή μου. Η πρώτη γίνεται πάντα στα περίχωρα της Μόσχας στο Διαστημικό Κέντρο. Με την ειδική τεχνογνωσία και τη βοήθεια προσωπικού στην πρώτη φάση αποκαθίστανται οι βασικές λειτουργίες για να αρχίσουν οι κοσμοναύτες να ζουν φυσιολογικά. Η δεύτερη φάση της αποκατάστασης, την οποία και περνάω τώρα, γίνεται είτε σε κάποιο άλλο θέρετρο της Ρωσίας είτε του εξωτερικού και είναι η λεγομένη αποκατάσταση – ανάπαυση. Στην ουσία είναι ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει ασκήσεις, γυμναστική, SPA θεραπείες, φυσιοθεραπείες, μασάζ ή άλλες θεραπείες που ενισχύουν τη φυσική κατάσταση του οργανισμού των κοσμοναυτών, μετά την πολύ επίπονη διαδικασία του διαστημικού ταξιδιού για τον οργανισμό τους.
Τι το ιδιαίτερο έχει η Κρήτη; Πώς βοηθάει στην αποκατάσταση της υγεία σας;
Εκτός από όλα αυτά που περιέγραψα πολύ σημαντική είναι επίσης η καλή διατροφή, οι καλές βιοκλιματικές συνθήκες, το κολύμπι, ο ήλιος και προπαντός το ζεστό κλίμα συναναστροφής. Οι πολύ ζεστοί άνθρωποι που αγκαλιάζουν τους κοσμοναύτες στην Κρήτη είναι ένας από τους βασικούς λόγους που οι κοσμοναύτες έρχονται εδώ.
Η ιστορία έχει πλάκα… Όταν ο Αντόν Σκάπλεροφ, ένας από τους νεότερους κοσμοναύτες, ήταν ο πρώτος πέρσι που βρέθηκε στο νότο της Κρήτης σε μια περιοχή που όπως μου λένε λέγεται «Κερατόκαμπος», την ώρα που έτρωγε με την αποστολή βρέθηκε σε ανοιχτή γραμμή με τον διεθνή διαστημικό σταθμό και τον κοσμοναύτη ο Μίσα Κορνιένκο. Του είπε ότι είναι δίπλα στην παραλία σε ένα ταβερνάκι και τρώει θαλασσινά και ο Μίσα ξετρελάθηκε… Έτσι λίγο στην πλάκα, λίγο στα σοβαρά του έστειλε φωτογραφίες από εκεί που βρισκόταν. Ίσως αυτή η ιστορία να ξεκίνησε απλά και φιλικά χωρίς ιδιαίτερο προγραμματισμό, ρόλο έπαιξε και η σχέση του Θοδωρή Γιουρτσίχιν, του ελληνικής καταγωγής Ρώσου κοσμοναύτη, με τον Θανάση Αυγερινό που τώρα μας συνοδεύει στην αποστολή αυτή, όμως οι συζητήσεις που έγιναν με στελέχη της διαστημικής υπηρεσίας της Ρωσίας γέννησαν την ιδέα η αποκατάσταση να γίνεται σε ελληνικό έδαφος και ειδικά στην Κρήτη που συνδυάζει πολλούς από τους παράγοντες που προαναφέραμε… Δεν αποκλείεται φέτος να υπάρξει και άλλος κοσμοναύτης που πριν τελειώσει η χρονιά θα κάνει την αποκατάστασή του στην Κρήτη. Προσωπικά, είναι η πρώτη φορά που έρχομαι. Μου αρέσουν στην Ελλάδα και ειδικά στην Κρήτη τα πάντα.
Πόσο επιβαρυντικό για την υγεία είναι ένα διαστημικό ταξίδι;
Είναι πάρα πολύ επιβαρυντικό, οι παράγοντες που λειτουργούν αρνητικά στον οργανισμό είναι η έλλειψη βαρύτητας, η ραδιενέργεια, η ακινησία ή μάλλον η υποκινησία και φυσικά ο θόρυβος. Ο συνεχής και αδιάλειπτος θόρυβος επιδρά σε όλα τα συστήματα του οργανισμού. Υπολογίστε ότι βρισκόμαστε συνεχώς υπό την επίδραση θορύβου της τάξεως των 60 ντεσιμπέλ. Είναι περίπου η μουσική μιας ζωντανής ορχήστρας συνεχόμενα…
Τη στιγμή της εκτόξευσης μάλιστα του πυραύλου ο θόρυβος είναι 150 ντεσιμπέλ. Αυτό που πρακτικά συμβαίνει είναι ότι ο οργανισμός προσαρμόζεται στην έλλειψη βαρύτητας και ο οργανισμός έχει την τάση να αποβάλλει ότι δεν χρειάζεται… Για παράδειγμα στο διάστημα επειδή δεν υπάρχει βαρύτητα και δεν «χρειάζονται» τα οστά, ο οργανισμός αποβάλλει μαζικά ασβέστιο. Πράγμα που σημαίνει ότι τα οστά χάνουν την πυκνότητά τους, το αίμα αντίθετα γίνεται πιο πηχτό. Μπορεί η έλλειψη βαρύτητας να φαίνεται διασκεδαστική αλλά οι συνέπειές της είναι πολύ επιβαρυντικές. Αφιερώνουμε δύο ώρες τη μέρα στη γυμναστική για να μειώνουμε αυτές τις συνέπειες, και η αποκατάσταση για την οποία μιλάμε είναι μία διαδικασία που αποκαθιστά στον μέγιστο βαθμό αυτά που έχει υποστεί ο οργανισμός. Είμαστε υποχρεωμένοι να γυμναζόμαστε με μία διαρκώς αυξανόμενη επιβάρυνση.
Αν έπρεπε να θυμηθείτε μία εμπειρία από αποστολή που θα θυμάστε για πάντα ποια θα ήταν αυτή… καλή ή και κακή;
Δύσκολο να μιλήσει κανείς για κακές εμπειρίες, υπάρχουν δύσκολες στιγμές, ατυχήματα ή απειλές στη λειτουργία και την ασφάλεια του διαστημικού σταθμού που σε επηρεάζουν. Το πιο βαρύ και επώδυνο είναι όμως η διάρκεια των πτήσεων η ηθική και ψυχολογική πίεση… το βάρος της παραμονής μας εκεί έξω. Ίσως το πιο ευχάριστο που θα ξεχώριζα είναι πως όταν πρόκειται να γυρίσω πίσω, επειδή σκέφτομαι ότι ίσως είναι η τελευταία φορά που βλέπω τη Γη από τον Διαστημικό Σταθμό θέλω να γεμίσω το βλέμμα μου με αυτή την εικόνα, γι αυτό λοι οι κοσμοναύτες συνήθως αφιερώνουμε την τελευταία μέρα στο να ατενίζουμε τη Γη από τα φινιστρίνια… μία τελευταία αποχαιρετιστήρια ματιά…
Τα βράδια κοιτάμε τα άστρα και αναρωτιόμαστε εμείς πραγματικά τι υπάρχει εκεί έξω. Εσάς τι σας αρέσει να ατενίζετε από εκεί;
Στον διαστημικό σταθμό η νύχτα είναι σχετική έννοια γιατί κάθε μιάμιση ώρα, ο σταθμός περιστρέφεται γύρω από τη Γη έχουμε εναλλαγή μέρας και νύχτας. Νύχτα είναι αυτό που έχουμε συμφωνήσει εμείς να είναι νύχτα. Κι εμείς, φυσικά, ατενίζουμε τα υπόλοιπα άστρα και τη γη φυσικά με μία διαφορά… ενώ εσείς από τη Γη σηκώνετε το κεφάλι ψηλά για να δείτε τα άστρα, εκεί κάνει κανείς το αντίθετο.
Για ποιο λόγο χρειάζεται σε μια αποστολή να βρεθείτε εκτός σκάφους; Δεν σας κατακλύζει ο φόβος πριν από μία τέτοια επιχείρηση;
Ο φόβος είναι άγνωστο συναίσθημα στο διάστημα. Οι κοσμοναύτες για χρόνια ετοιμάζονται για την πρώτη τους πτήση, μπορεί ακόμη και δέκα χρόνια, οπότε δεν υπάρχει περίπτωση να μην έχεις ξεπεράσει φόβους και ανασφάλειες. Υπάρχει πολύ αυστηρό πρόγραμμα και είναι κανείς πολύ απασχολημένος στο διάστημα, γι αυτό και αισθάνεσαι ότι είσαι χρόνια ολόκληρα εκεί, εγώ έχω ζήσει 826 μέρες στο διάστημα και κάνω περίπου35 – 40 περιπάτους το χρόνο. Στους περιπάτους στο ανοιχτό διάστημα η αποστολή είναι κυρίως η παρατήρηση ή η ολοκλήρωση κάποιων επιστημονικών πειραμάτων. Π.χ. στην τελευταία μου αποστολή, βγήκα για να μαζέψω κάποια βιολογικά υλικά, σπόρους δηλαδή, που ήταν εκτεθειμένοι εκτός του διαστημικού σταθμού, για να είναι εκτεθειμένα στη ραδιενέργεια. Μετά μελετάμε τη δράση της ραδιενέργειας πάνω στους σπόρους. Μεγάλο μέρος των περιπάτων σχετίζεται επίσης με την επισκευή του Διαστημικού Σταθμού, με την αντικατάσταση μηχανισμών, εργαλείων… Όσοι βγαίνουν από το σκάφος έχει προγραμματιστεί να βγουν. Υπάρχει προετοιμασία για την έξοδο στο διάστημα στην οποία συμμετέχουν όλοι, κάποιοι συντονίζουν την επιχείρηση από μέσα. Είναι μία επίπονη διαδικασία και από φυσική άποψη γιατί με το σκάφανδρο είναι πολύ δύσκολο να χειριστείς το παραμικρό.
Οι κοσμοναύτες θεωρούνται εθνικοί ήρωες… Νιώθετε έτσι;
Έχω συνηθίσει πλέον, δεν αισθάνομαι κάτι ιδιαίτερο, μόνο ότι κάνω τη δουλειά μου. Φυσικά είμαι υπερήφανος και ενθουσιασμένος που κάνω μία δουλειά που ήθελα από παιδί και κατανοώ ότι για κάποιους είναι όνειρο, το κατανοώ.
Τους ανθρώπους μας ενθουσιάζει η σκέψη ότι θα μπορέσουμε κάποια στιγμή να μετοικήσουμε σε άλλον πλανήτη με το δεδομένο ότι η γη καταστρέφεται (από εμάς) αλλά και πλησιάζει τον ήλιο. Σύμφωνα με έρευνες, υπάρχουν 40 δισ. πλανήτες στην κατοικήσιμη ζώνη των ηλιακών συστημάτων του Γαλαξία μας, δηλαδή 1 στους 5 ήλιους είναι ικανός να στηρίξει ζωή. Θεωρείτε ότι είμαστε κοντά;
Έχει πολύ μεγάλη σημασία η συζήτηση και τα πειράματα και ό,τι έχει σχέση με την μετοίκηση μας σε άλλον πλανήτη. Διότι είναι επιβεβαιωμένο ότι αν δεν μετοικήσουμε δεν θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε την ανθρώπινη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη. Τίποτα δεν είναι αιώνιο, όπως λέει και η Βίβλος. Αν δεν αρχίσουμε έγκαιρα να προετοιμαζόμαστε για αυτή τη μελλοντική μετοίκηση ίσως μετά να είναι πολύ αργά… Βρισκόμαστε δυστυχώς πολύ μακριά από το να την πετύχουμε, είμαστε μόλις στην αρχή αυτής της διαδικασίας, θα πρέπει ετοιμαστούν σκάφη, να επινοηθούν τεχνολογίες που σήμερα δεν κατέχουμε. Χωρίς όμως αυτό ζωή όπως τη γνωρίζουμε δεν θα υπάρχει…
Είναι επιβεβαιωμένο ότι αν δεν μετοικήσουμε δεν θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε την ανθρώπινη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη.
Γιατί μας γοητεύει τόσο ο κόκκινος πλανήτης; Είναι σήμερα η μεγαλύτερη πρόκληση για την ανθρωπότητα το να πατήσουμε στον Άρη;
Ο Άρης είναι ένα λογικό βήμα για να διατηρήσουμε την ανθρώπινη ζωή σε διαπλανητικό επίπεδο, η λογική λέει ότι όπως ο άνθρωπος έκανε βήμα στη Σελήνη έτσι θα κάνει ένα βήμα προς τον Άρη και μετά θα προχωρήσουμε με την ίδια λογική από τον έναν πλανήτη στον άλλον…
Θα ενθαρρύνατε τους νέους να ακολουθήσουν το επάγγελμα του αστροναύτη; Με δεδομένο ότι χρειάζεται να ζήσει κανείς θυσιάζοντας πολλά…
Θεωρώ ότι είναι δείκτης πολιτισμού μιας κοινωνίας να ασχολείται με τέτοια θέματα. Μια πραγματικά πολιτισμένη κοινωνία δεν μπορεί να μην ασχολείται με το συμβαίνει εκεί έξω, τι θα γίνει, πώς θα συνεχίσουμε να ζούμε. Είναι αλήθεια όμως ότι είναι πολλές οι θυσίες που κάνεις για να γίνεις κοσμοναύτης, είσαι κάτι σαν αιώνιος αθλητής. Πρέπει να επιβάλλεις περιορισμούς στον εαυτό σου, να συνηθίσεις ότι δεν θα γιορτάζεις όπως οι υπόλοιποι, δεν χαλαρώνεις, δεν αφήνεσαι, είσαι συνέχεα σε επιφυλακή και σε διαρκή εκπαίδευση.
Ως πότε θα ταξιδεύετε στο διάστημα; Τι θα θέλατε να κάνετε μετά;
Και για μένα θα τελειώσουν κάποια στιγμή τα διαστημικά ταξίδια… θα μπορούσα αν ήθελα προ πολλού να έχω πάρει σύνταξη. Δεν υπάρχει περιορισμός ηλικίας για τους ρώσους κοσμοναύτες, υπάρχει μόνο περιορισμός υγείας και φυσικής κατάστασης. Ο πιο μεγάλος σε ηλικία άνθρωπος που έχει βρεθεί στο διάστημα είναι ο αμερικανός ο Τζων Γκλεν, που σε ηλικία 77 ετών το 1998 ταξίδεψε σε μία σύντομη αποστολή μία ή δύο εβδομάδων. Ο γηραιότερος που έχει ταξιδέψει σε μεγάλη αποστολή έξι μηνών, είναι ο Ρώσος Τζενάντι Στρεκάλοφ, όταν ήταν περίπου 60 ετών.
Ο κοσμοναύτης είναι πάντα κοσμοναύτης, δεν μπορεί να αποχωριστεί την ιστορία του διαστήματος.
* Για τη συνεργασία και τη μετάφραση ευχαριστούμε τον δημοσιογράφο Θανάση Αυγερινό.