Ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Α. Παπανδρέου αυτές τις μέρες κάνει τις διακοπές του στη χώρα μας, καλοκαίρι γαρ, κι έτσι είχε και την ευκαιρία να βρεθεί και σε εκδήλωση μνήμης -μνημόσυνο- που πραγματοποιήθηκε το Σαββατοκύριακο 24-25 Αυγούστου στο Καλέντζι Ηλείας. Η εκδήλωση, που δεν έλαβε ιδιαίτερη δημοσιότητα πλην ελαχίστων ιστοσελίδων (newpost.gr, thebest.gr) παρουσιάστηκε ως μια εκδήλωση μνήμης πρώην στελεχών του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ), ιδρυτής του οποίου ήταν ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου. Σύμφωνα με τις σχετικές αναρτήσεις, αυτό που θα γινόταν θα ήταν μια «εκδήλωση-reunion με μουσικό γλέντι από τα χρόνια της χούντας» … και επιμνημόσυνος δέηση στη μνήμη του Γεωργίου και του Ανδρέα Παπανδρέου. … Το επόμενο μήνυμα «ενότητας» θα σταλεί στις 3 του Σεπτέμβρη όταν το «όλον ΠΑΣΟΚ» – Σημίτης, Παπανδρέου, Βενιζέλος- αναμένεται να δώσουν το παρών στις εκδηλώσεις για την ίδρυση του Κινήματος», αναφερόταν χαρακτηριστικά.
Η πραγματοποιηθείσα εκδήλωση έλαβε και αυτή ελάχιστη δημοσιότητα – ίσως για να μπορέσει να πραγματοποιηθεί! Το Σάββατο 24/8 λοιπόν, ο Γιώργος Α. Παπανδρέου παραβρέθηκε σε γλεντάκι με στελέχη του ΠΑΚ από το Τορόντο, και όχι μόνο, ενώ την Κυριακή 25/8 τελέστηκε μνημόσυνο για τον πατέρα και τον παππού του, Ανδρέα και Γιώργο Παπανδρέου, στη διάρκεια του οποίου μίλησε στους συγκεντρωμένους. Το Καλέντζι Ηλείας είναι ο τόπος καταγωγής του Γεωργίου Παπανδρέου, που γεννήθηκε σε αυτό το μικρό χωριό έξω από την Πάτρα το 1888. Πατέρας του Γεωργίου Παπανδρέου, που αναφέρεται συχνά ως “Γέρος της Δημοκρατίας”, ήταν ο παπάς Ανδρέας Σταυρόπουλος. Όπως όμως συμβαίνει συχνά, ο παπα-Ανδρέας αναφερόταν με το μικρό του στο χωριό, και τελικά επικράτησε να λέγεται έτσι. Μάλιστα, τα παιδιά του παπα-Ανδρέα Σταυρόπουλου, Γεώργιος και Νικόλαος, επισημοποίησαν με αίτησή τους στη Νομαρχία την αλλαγή του επιθέτου τους από Σταυρόπουλος σε Παπανδρέου το 1901.
Το ΠΑΚ το ΠΑΣΟΚ και η οικογένεια Παπανδρέου
Όπως διαβάζουμε στην ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia, «Το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα ιδρύθηκε στη Στοκχόλμη στις 26 Φεβρουαρίου 1968, (με αρχική ονομασία “Πανελλήνια Απελευθερωτική Κίνηση”), από τον Ανδρέα Παπανδρέου που είχε καταφύγει εκεί μετά την διακοπή της κράτησής του από την Χούντα και της έκδοσης άδειας εξόδου από τη Χώρα. Την ηγεσία του Π.Α.Κ. εσωτερικού είχε αναλάβει ο Γιάννης Αλευράς… Σκοπός της ίδρυσης του Π.Α.Κ. ήταν η ανατροπή της δικτατορίας, ενώ ταυτόχρονα διακήρυττε “την αποδέσμευση της χώρας από την ξένη εξάρτηση και την πραγματοποίηση ριζικών αλλαγών, με τελικό στόχο το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας”». Το ΠΑΚ διαλύθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου το 1974, ακριβώς κατά την πτώση (ή αποχώρηση) της χούντας.
Σχετικά με την ίδρυση του ΠΑΚ και του ΠΑΣΟΚ θα παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα από το αδημοσίευτο βιβλίο μου 12 Χρόνια Φυλακή, το οποίο θα κυκλοφορήσει μέχρι το τέλος του 2013.
[…] Επέστρεψε και ο Ανδρέας Παπανδρέου, πρώην βουλευτής και υπουργός στις κυβερνήσεις του πατέρα του από το 1964, που επίσης την είχε κάνει για το εξωτερικό μετά τη σύντομη και αισίως λήξασα σύλληψή του από το καθεστώς της Χούντας το 1968. Στο εξωτερικό συνέχισε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, στη Σουηδία, και στο Γιόρκ των ΗΠΑ. Στον ελληνικό λαό βέβαια είπαν ότι έκανε αντιστασιακή δράση στο εξωτερικό. Ναι, βέβαια, είχε ιδρύσει το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ), μαζί με άλλα στελέχη του μετέπειτα ΠΑΣΟΚ, και εξέδιδαν ένα περιοδικό. Σπουδαία αντιδικτατορική δράση. Α ναι, έκαναν και ομιλίες.
Παρεμπιπτόντως να επισημάνουμε ότι, όπως όλα τα παιδιά πολιτικών που προορίζονται να διαδεχτούν τους πατεράδες τους στη «δημοκρατικά» κληροδοτημένη πρωθυπουργία, έτσι και ο Ανδρέας έπρεπε να έχει πολλές περγαμηνές που να δικαιολογούν εκ των υστέρων την «ελεύθερη εκλογή» του από τον λαό λόγω των σπουδαίων προσόντων του. Φυσικά, για έναν ονομαζόμενο αριστερό πρωθυπουργό, η αντιδικτατορική δράση ήταν προαπαιτούμενο. Το άλλο σύνηθες προσόν είναι η ακαδημαϊκή καριέρα, όχι τόσο επειδή προσδίδει την αίγλη της πολυμάθειας αλλά κυρίως λόγω του κύρους της ανώτερης κοινωνικά θέσης που περιβάλει τους Κυρίους Καθηγητάς…
Έτσι και ο Ανδρέας Παπανδρέου έτυχε της ιδιαίτερης μέριμνας του αμερικανικού κράτους. Τόσο ιδιαίτερης που καταντά τραγελαφική. Σύμφωνα με την επίσημη βιογραφία του Ανδρέα (όπως καταγράφεται από το Ίδρυμα Ανδρέα Παπανδρέου), ο 22χρονος Ανδρέας έφυγε για την Αμερική το 1941, τριτοετής τότε φοιτητής της Νομικής και το 1942 ξεκίνησε στο Χάρβαρντ την πανεπιστημιακή του καριέρα. Μάλιστα την ξεκίνησε ένα χρόνο νωρίτερα από την ολοκλήρωση των διδακτορικών του σπουδών το 1943 στις Οικονομικές Επιστήμες. Προφανώς επρόκειτο για αξιοσημείωτα χαρισματικό νέο μιας και μέσα σε ένα χρόνο ο φοιτητής της Νομικής στην Αθήνα ανακηρύσσεται Διδάκτωρ σε ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, γνωστά για το ότι βγάζουν πολλούς ηγέτες(!) και μάλιστα σε επιστήμη άλλη από αυτή που σπούδασε. Να προσθέσουμε ότι την ίδια χρονιά, το 1943 δηλαδή, ο Ανδρέας Παπανδρέου, που είχε φύγει από την Ελλάδα ακριβώς τη στιγμή του πολέμου, κατετάγη ως εθελοντής στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ σε σημαντική θέση. Έτσι, ο γιος του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου που πιστά υπηρέτησε τα αγγλοσαξονικά συμφέροντα, ξεκίνησε την πανεπιστημιακή του καριέρα στην Αμερική που τον υποδέχτηκε φιλόξενα μετά τη σύντομη σύλληψή του από το καθεστώς Μεταξά και την έναρξη του πολέμου στην Ελλάδα.
Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο συνέχισε την ακαδημαϊκή του καριέρα στο εξωτερικό και την πολιτική του καριέρα στην Ελλάδα μετά τη σύντομη σύλληψή του από τη Χούντα των συνταγματαρχών. Στην εναρκτήρια ομιλία του ως πρόεδρος του ΠΑΚ στη Στοκχόλμη ο Ανδρέας δήλωνε: «Σήμερα διάλεξα τη Σουηδία για να ανακοινώσω την ίδρυση του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος. Η οργάνωση αυτή έχει μόνο ένα στόχο: την απελευθέρωση της χώρας μας και θα διαλυθεί όταν η Δημοκρατία ξαναγυρίσει στην Ελλάδα». Η Χούντα αποσύρθηκε στις 24 Ιουλίου 1974, για να αναλάβει ο επίσης διορισμένος Καραμανλής. Φυσικά, ο Ανδρέας δεν μασάει από αυτά, και φυσικά δεν πίστεψε τα περί αποκατάστασης της δημοκρατίας. «Κανείς έλληνας δημοκράτης δεν πρόκειται να εξαπατηθεί σχετικά με την πραγματική σημασία της πρόσφατης πολιτικής αλλαγής στην Ελλάδα. Ο καθένας γνωρίζει ότι οι δυνάμεις του Αμερικάνικου Ιμπεριαλισμού… βρίσκονται άθικτες στην Ελλάδα». Το δήλωνε κιόλας όταν, παραδόξως, ανακοίνωνε ότι διαλύει το ΠΑΚ (ναι, ναι, αυτό που θα διαλυόταν όταν θα γυρνούσε η δημοκρατία στην Ελλάδα) για να ιδρύσει το ΠΑΣΟΚ, «ένα κίνημα που συνεχίζει τον αγώνα χρησιμοποιώντας πολιτικά μέσα».
Με το ΠΑΣΟΚ λοιπόν ο Ανδρεάς Παπανδρέου μπαίνει στη «νέα φάση του απελευθερωτικού αγώνα», όπως δηλώνει κατά την ανακοίνωση της Διακήρυξης της 3ης Σεπτεμβρίου, ή αλλιώς της ιδρυτικής διακήρυξης του ΠΑΣΟΚ, που προέτασσε το τρίπτυχο Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία και Κοινωνική Απελευθέρωση. Είναι απορίας άξιο πως ο καθηγητής οικονομικών που ζούσε στο εξωτερικό βρισκόταν σε τέτοια ετοιμότητα ώστε μέσα σε σαράντα ημέρες, από τη μέρα που έληξε η Χούντα των συνταγματαρχών μέχρι τη διακήρυξη της ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ, παράτησε την εργασία του στο πανεπιστήμιο, συνεννοήθηκε δημοκρατικά με τους συνεργάτες του και αμέσως επέστρεψε στην Ελλάδα, ίδρυσε το νέο πολιτικό κόμμα, και το ΠΑΣΟΚ συμμετείχε για πρώτη φορά στις εθνικές εκλογές στις 17 Νοεμβρίου 1974, όπου μάλιστα πήρε ποσοστό 13,5%! Άξιος, δεν μπορώ να πω. Ή από τα μέσα ενημερωμένος.
Ο μεγάλος ηγέτης, ο σοσιαλιστής που εκλέχτηκε για να εκπληρώσει τα όνειρα δεκαετιών, υπήρξε συνεπής μόνο προς την εξυπηρέτηση των αμερικανικών τραπεζών υπερδιπλασιάζοντας το δημόσιο χρέος της χώρας μεταξύ 1981 και 1990 (από το 32% στο 71%). Έξω απ την ΕΟΚ , Έξω από το Νάτο, φώναζε, Για την Πατρίδα, Για τη Μεγάλη Αλλαγή, και η πιο ριζοσπαστική του μεταρρύθμιση ήταν ότι αναγνώρισε δια νόμου την εθνική αντίσταση και ολοκλήρωσε την επιστροφή των –γερόντων και ακίνδυνων πια- πολιτικών αυτοεξόριστων του εμφυλίου που είχε αρχίσει επί Καραμανλή. […]
Η ιστορία πάντως του πατέρα του Ανδρέα, Γεωργίου Παπανδρέου, επίσης πρωθυπουργού της Ελλάδας, είναι και αυτή αξιομνημόνευτη. Μιας και η εκδήλωση στο Καλέντζι ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του πρώην πρωθυπουργού, ας συνδράμουμε κι εμείς από δω σε αυτή τη μνήμη. Με ένα ακόμη απόσπασμα από το 12 Χρόνια Φυλακή!
[…] το 1941 μπήκαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα. Τότε, η εθνικοπατριωτική κυβέρνηση πήρε τον επίσημο ελληνικό στρατό και πήγε… στην Αίγυπτο. Ναι, στην Αίγυπτο. Τα πράγματα δεν έμειναν στο «περήφανο ΟΧΙ» που γιορτάζουμε με σημαιούλες και φανφάρες κάθε 28η Οκτωβρη. Η κυβέρνηση της Ελλάδας, οι πολιτικοί μαζί με τον στρατό έφυγαν. Την άραξαν στην Αίγυπτο και περίμεναν. Μάλιστα, επέκριναν με δημόσιες ανακοινώσεις το αντάρτικο στην Ελλάδα διότι, λέει, προκαλούσε τα αντίποινα των Γερμανών.
Εντωμεταξύ, ο λαός στην Ελλάδα, φτωχός λαός χωρίς πολιτική παιδεία, απέδειξε ότι τα καταφέρνει καλύτερα απ’ το οποιοδήποτε οργανωμένο κράτος. Συνασπίστηκε σε ομάδες και οργάνωσε αντίσταση, δομές αλληλεγγύης, επικοινωνίας και άλλα πολλά. Άνθρωποι απλοί που οργάνωναν από το μηδέν την υπεράσπιση του τόπου τους. Όχι όλοι βέβαια. Κάτι ντόπια δουλάκια που δεν έφυγαν για την Αίγυπτο, μαυραγορίτες και ταγματασφαλίτες, εκμεταλλεύονταν ή και πρόδιδαν τους ομοεθνείς τους για να κερδίσουν φράγκα αλλά και την εύνοια του εχθρού.
Όταν τελείωσε ο πόλεμος, αν και θα μπορούσαν οι άνθρωποι να οργανώσουν τη ζωή τους μόνοι τους, και καλύτερα, φτιάχνοντας τη δικιά τους πολιτεία με δομές και στελέχωση από τον ίδιο το λαό που θα παίρνει τις αποφάσεις, αν και θα μπορούσε δηλαδή να υπάρξει πραγματική δημοκρατία για πρώτη φορά στην σύγχρονη Ελλάδα, τα πράγματα πήραν τη συνηθισμένη τους τροπή: γύρισαν τα ποντίκια στο καράβι τώρα που το σκάφος ήταν ασφαλές. Επέστρεψαν λοιπόν οι νόμιμοι εθνικόφρονες κυβερνήτες από την Αίγυπτο, συνεχάρησαν αλλήλους για την επιτυχή έκβαση του αγώνα τους, τον αγώνα όλων των Ελλήνων, και απαίτησαν πίσω την εξουσία τους. Μάλιστα είχαν διαμορφώσει και την κυβέρνηση εκεί στην Αίγυπτο, μόνοι τους, και είχαν κανονίσει και τον πρωθυπουργό: τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Ναι, βέβαια. Όσο οι απλοί πολίτες αυτής της χώρας μάχονταν ενάντια στον φασισμό και ναζισμό, αυτοί οι… περήφανοι πατριώτες δεν περίμεναν απλώς να τελειώσει ο πόλεμος για να επιστρέψουν, αλλά προετοιμάζονταν για τη συνέχεια. Όχι για τη συνέχεια του πολέμου, όχι για την ομαλότητα και την εκδημοκρατικοποίησή της, για την οποία τόσο πονούσαν δήθεν, αλλά για τη συνέχιση της εξουσίας τους και την κυριαρχίας της πατρίδας τους, της Αγγλίας. Ο Γεώργιος Παπανδρέου λοιπόν, ο παππούς του Γιωργάκη που ξεπούλησε ξανά τη χώρα 70 χρόνια μετά μέσω του Μνημονίου, κατά τη διάρκεια του πολέμου υπέφερε… τα πάνδεινα. Ναι, βέβαια: έκανε τρεις μήνες φυλακή όταν τον συνέλαβαν οι Ιταλοί ως εκδότη της παράνομης εφημερίδας «Ελευθερία». Μεγάλες θυσίες λέμε. Την επόμενη χρονιά, Ιούνιο του 1943, υπέβαλλε απευθείας στο υπό βρετανική ηγεσία Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής ειδική αναφορά με τίτλο «Η ταυτότης συμφερόντων Ελλάδος και Αγγλίας για πρώτη φορά στην ιστορία είναι απόλυτος» στην οποία αναφέρει ότι «Μόνον μέσα εις την Σοσιαλιστικήν Πανευρώπην, επικουρουμένην από την ηθικήν και υλικήν δύναμιν του Φιλελευθέρου Αγγλοσαξονισμού, ημπορεί και η Ελλάς να εύρη το αίσθημα της ασφαλείας της απέναντι του καταθλιπτικού κινδύνου του Κομμουνιστικού Πανσλαβισμού». Το μοίρασμα του κόσμου λάμβανε ήδη χώρα δια της διπλωματικής οδού ενώ οι λαοί της Ευρώπης μάχονταν κατά του ναζισμού που προσπαθούσε να επιβάλει τη δική του κυριαρχία δια της στρατιωτικής οδού! Ο Γεώργιος Παπανδρέου έβλεπε ως εχθρό τον κομμουνισμό την ώρα που οι λαοί σκοτώνονταν ενάντια στον φασισμό. Και η… «Πανευρώπην» ήδη στο προσκήνιο!
Ο Γεώργιος Παπανδρέου τιμήθηκε δεόντως για τον «πατριωτισμό» του από τους Άγγλους, των οποίων τα συμφέροντα εξυπηρέτησε στο έπακρον. Έτσι, λίγους μήνες πριν λήξει ο πόλεμος μετέβη στο Κάιρο με αγγλικό πολεμικό αεροπλάνο για τον σχηματισμό κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας», στην οποία δι-ορίστηκε ως πρωθυπουργός. Με δημοκρατικές διαδικασίες…, ερήμην του λαού που την ίδια στιγμή εξακολουθούσε να μάχεται και να σκοτώνεται. Τότε ακριβώς, τι σύμπτωση, άρχισαν να εμφανίζονται ομάδες στην Ελλάδα, όπως οι χίτες (Οργάνωση Χ), που στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν από το κράτος ενάντια σε όσους είχαν ως τότε πολεμήσει τους ξένους κατακτητές. Η «ελεύθερη ελληνική κυβέρνηση εθνικής ενότητας», όπως ονομάστηκε, με πρωθυπουργό τον Γέρο της Δημοκρατίας(!) μετέβη στην Ιταλία πριν γυρίσει στην Ελλάδα. Εκεί υπέγραψε μαζί με αντιπροσώπους των ελληνικών αντιστασιακών δυνάμεων τη συμφωνία της Καζέρτας, κατά την οποία όλες οι ανταρτικές δυνάμεις που δρούσαν στην Ελλάδα θα υπάγονταν στις διαταγές του βρετανού στρατηγού Ρόλαντ Σκόμπυ! Και μετά γύρισαν στην Ελλάδα, όταν ο πόλεμος είχε τελειώσει, για να διασφαλίσουν τα συμφέροντα της Αγγλίας πάνω στη χώρα…
[…] Το σχέδιο επιβολής της ξένης κυριαρχίας στην Ελλάδα εφαρμόστηκε με περίσσιο θράσος. Από τη μία, όταν άρχισαν οι πρώτες προστριβές με τους αγωνιστές του ΕΑΜ που έβλεπαν ότι η συμφωνία αυτή υποδούλωνε ξανά την Ελλάδα, ο διορισμένος πρωθυπουργός [Γεώργιος Παπανδρέου] δήλωνε (αναφερόμενος στους κομμουνιστές, με την ηγεσία των οποίων όμως τα είχε προφανώς βρει): «Μας ζητούν να παραδώσωμεν την Ελλάδα: Αρνούμεθα […] Η αποστολή μας είναι να εντάξωμεν τας οργανώσεις εις το Έθνος, όχι να υποτάξωμεν το Έθνος εις τας οργανώσεις…». Ακολούθησαν τα Δεκεμβριανά, ένας μήνας συγκρούσεων, αρχής γενομένης στις 3 Δεκεμβρίου 1944, όταν αγγλικές στρατιωτικές δυνάμεις και τα τάγματα ασφαλείας (που δρούσαν στο πλευρό των γερμανών κατά τη διάρκεια του πολέμου) άνοιξαν πυρ ενάντια στη διαδήλωση του ΕΑΜ, με αποτέλεσμα το θάνατο 28 διαδηλωτών. Ο βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ δήλωσε για τις δυνάμεις του ΕΑΜ: «Μετέβημεν εις την Ελλάδα με την πρόθεσιν να βοηθήσωμεν την Ελληνικήν Κυβέρνησιν, η οποίαν αντιμετώπιζε τη σύγχυσιν που είχε προκαλέσει εις την χώραν ο τρόμος των Γερμανών[…]Είχομεν προμηθεύσει εις τους άνδρας αυτούς όπλα εις σημαντικάς ποσότητας, με την ελπίδα ότι θα εμάχοντο κατά των Γερμανών[…] Δεν επρόκειτο να επιτεθούν κατά των Γερμανών, αλλά κατά μέγα μέρος έλαβον απλώς τα όπλα αυτά και ενήδρευον περιμένοντας την στιγμήν να καταλάβουν την αρχήν και να κάμουν την Ελλάδα κομμουνιστικό κράτος με ολοκληρωτικήν εκκαθάρισιν όλων των αντιθέτων […] Ο εξοπλισμένος ΕΛΑΣ κατά την τελευταίαν διετίαν έπαιξε πολύ μικρόν ρόλον εις τον αγώνα κατά των Γερμανών. Δεν δύναμαι να εξάρω τον ρόλον του…».
Αυτή ήταν η προσφορά του Γεωργίου Παπανδρέου στη χώρα του. Και επειδή το μήλο πέφτει κάτω απ’ τη μηλιά, αντίστοιχη ήταν και η προσφορά του γιού του Ανδρέα. Αλλά και του δικού του γιου, Γιώργου. Και ούτω καθεξής. Αν είναι να κάνουμε μνημόσυνο στη μνήμη κάποιων, ας είμαστε τουλάχιστον ακριβείς.