Του μετεωρολόγου Εμμανουήλ Λέκκα
Σήμερα 23 Μαρτίου εορτάζεται η Παγκόσμια ημέρα της Μετεωρολογίας. Αδιαμφισβήτητο είναι το γεγονός ότι ο καιρός επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητα του ανθρώπου, αλλά σε βάθος χρόνου ακόμη και την επιβίωση του επάνω στον πλανήτη. Η επιστήμη της Μετεωρολογίας έχει προσφέρει πολλά στην ανθρώπινη ευημερία, ιδιαίτερα μέσα από τις μεθόδους πρόγνωσης του καιρού που έχουν αναπτυχθεί και έχουν συμβάλει σε μία ασφαλέστερη διαβίωση, ενώ παράλληλα η καταγραφή και η επεξεργασία πλήθους μετεωρολογικών παραμέτρων βοηθά στην κατανόηση των κλιματικών συνθηκών του πλανήτη, που με τη σειρά τους προσδιορίζουν τις συνθήκες επιβίωσης των διάφορων ζώντων οργανισμών μεταξύ αυτών και του ανθρώπου.
Στη φετινή εορταστική θεματολογία επιλέχθηκε να προβληθεί ο ρόλος των νεφών ως μία απο τις κορυφαίες δυναμικές διεργασίες μέσα στην ατμόσφαιρα. Τα νέφη αποτελούν ένα σπουδαίο κρίκο στην αλυσίδα του υδρολογικού κύκλου, ο οποίος με τη σειρά του μας διασφαλίζει την επιβίωση μας μέσω της προσφοράς πόσιμου αλλά και αρδευτικού νερού για την επιβίωση όλων των φυσικών συστημάτων. Τα νέφη διαδραματίζουν επίσης και ένα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του Παγκόσμιου κλιματικού συστήματος, αλλά και του μικροκλίματος κάθε περιοχής, αφού η παρουσία τους αποτελεί περιοριστικό παράγοντα στην προσφορά ηλιακής ενέργειας.
Είναι μια ιδιαίτερα μεγάλη τιμή για την Ελλάδα μας οτι και για εφέτος στο μήνυμα του Γενικού Γραμματέα του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO), του Φιλανδού κ. Petteri Taalas, γίνεται αναφορά στον Αριστοτέλη, που Παγκόσμια τιμάται ως ο ” Πατέρας της Μετεωρολογικής επιστήμης “, για την συνεισφορά του στην εδραίωση της Μετεωρολογικής επιστήμης. Είναι οι ξένοι ευτυχώς που με το σεβάσμιο λόγο τους “καταθέτουν στέφανο τιμής” σε όλους αυτούς τους εδραιωτές των επιστημών, τους Αρχαίους Έλληνες, που εμείς δυστυχώς πολλές φορές ξεχνάμε να το αναφέρουμε, αλλά και να το διδάξουμε στα παιδιά μας, και μαζί με αυτά να νοιώσουμε περήφανοι για τον τόπο μας. Γίνεται όμως και μία άλλη αναφορά στο λόγο του Γενικού Γραμματέα, στον Άγγλο φαρμακοποιό LukeHoward ο οποίος θεωρείται ως ο πρωτοπόρος στην κατηγοριοποίηση και την ταξινόμηση των νεφών. Στο πρόσωπο του Luke Howard, ο οποίος ήταν ένας ερασιτέχνης, λάτρης της μετεωρολογικής επιστήμης, τιμούνται ακόμη και σήμερα όλοι οι σύγχρονοι ερασιτέχνες Μετεωρολόγοι, οι οποίοι ανιδιοτελώς και με περίσσιο ζήλο παρατηρούν και καταγράφουν πληθώρα πληροφοριών, συμβάλλοντας με τον δικό τους τρόπο στην πρόοδο της Mετεωρολογικής επιστήμης. Εδώ στην Κρήτη μας έχουμε πολλούς ερασιτέχνες μετεωρολόγους, “Καιρόφιλους” όπως χαρακτηριστικά θέλουν να λέγονται μεταξύ τους, τους οποίους εγώ προσωπικά τους συγχαίρω αλλά και όλοι μας τους οφείλουμε ευχαριστίες για το έργο τους, στην καταγραφή χρήσιμων δεδομένων από πληθώρα ερασιτεχνικών μετεωρολογικών σταθμών που έχουν εγκαταστήσει και συντηρούν από άκρη σε άκρη σε ολόκληρο το νησί μας.
Στη συνέχεια παραθέτω και το μήνυμα του Γενικού Γραμματέα του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμου (WMO), όπως το επιμελήθηκε η ΕΜΥ:
”Κατανοώντας τα Νέφη. Ο ρόλος τους στην διαμόρφωση του καιρού και του κλίματος”
Στο πέρασμα των αιώνων, λίγα φυσικά φαινόμενα έχουν απασχολήσει τόσο πολύ την επιστημονική σκέψη και εμπνεύσει τον καλλιτεχνικό προβληματισμό και αυτά δεν είναι άλλα από τα νέφη. Πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια ο Αριστοτέλης μελέτησε τα νέφη και έγραψε μια πραγματεία για τον ρόλο τους στον υδρολογικό κύκλο. Σήμερα οι επιστήμονες έχουν κατανοήσει σε μεγάλο βαθμό ότι τα νέφη διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη ρύθμιση της ενεργειακής ισορροπίας της Γης, το κλίμα και τον καιρό.
Το να κατανοήσουμε καλύτερα τα νέφη είναι απαραίτητο για να μπορέσουμε να κάνουμε ακριβέστερη πρόβλεψη των καιρικών συνθηκών και μοντελοποίηση των επιπτώσεων της μελλοντικής αλλαγής του κλίματος, αλλά και ορθότερη πρόβλεψη της διαθεσιμότητας των υδατικών πόρων. Οι διαφορετικοί τύποι νεφών, το μέγεθος, ο τρόπος σχηματισμού τους, η πυκνότητά τους, η θέση τους στην ατμόσφαιρα είναι σημαντικοί παράγοντες που διαμορφώνουν τις καιρικές συνθήκες σε ένα τόπο. Σήμερα έχει δημιουργηθεί ειδικός κλάδος στη Μετεωρολογία, που καλείται Φυσική των Νεφών και αντίστοιχα υπάρχουν ειδικοί επιστήμονες.
Διαχρονικά, η επίσημη Μετεωρολογία οφείλει πολλά στους παρατηρητές του καιρού και των νεφών, που τους περασμένους αιώνες ορισμένοι από αυτούς συνέβαλαν στην οικοδόμησή της επιστήμης. Για παράδειγμα, ο Άγγλος φαρμακοποιός Λιουκ Χάουαρντ ήταν αυτός που το 1803 έκανε την πρώτη ταξινόμηση των νεφών η οποία χωρίς μεγάλες αλλαγές χρησιμοποιείται και σήμερα. Από το 1950 που δημιουργήθηκε ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός και κυρίως την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει μεγάλα άλματα στην Επιστήμη της Μετεωρολογίας και κυρίως στην μελέτη των νεφών με τα σύγχρονα μέσα τηλεπισκόπισης όπως είναι οι Μετεωρολογικοί Δορυφόροι και τα Ραντάρ καιρού.