Tου Πάνου Παναγιώτου
Τον Απρίλιο του 2014 η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σε δανεισμό από τις αγορές προκειμένου να καλύψει τμήμα από το χρηματοδοτικό κενό ύψους 5 δις ευρώ το οποίο προέκυψε εξαιτίας του εκτροχιασμού του προγράμματος απ’ τους εξωπραγματικούς του στόχους.
Προκειμένου να πετύχει η δημοπρασία ομολόγων, χωρίς την οποία η κυβέρνηση θα έπρεπε να ζητήσει περισσότερα δάνεια απ’ την Τρόικα αναγνωρίζοντας την αποτυχία της πολιτικής της, το οικονομικό επιτελείο με επικεφαλής τον κ. Στουρνάρα και τη συνδρομή του ίδιου του πρωθυπουργού, ήρθε σε επαφή με διεθνείς τράπεζες και hedge funds και προχώρησε σε συμφωνία για την έκδοση ομολόγων αγγλικού δικαίου και εμπλουτισμένων με ειδικές νομικές ρήτρες εξασφάλισης των δανειστών, αποκρύπτοντας αυτήν την επιλογή του απ’ τη βουλή και τους πολίτες.
Όταν έμαθα από πηγές μου στο Λονδίνο για αυτόν το σχεδιασμό, ετοίμασα ένα άρθρο όπου ενημέρωνα για αυτήν την επιλογή της κυβέρνησης, εξηγώντας τους λόγους που την καθιστούσαν μία άκρως επικίνδυνη ζαριά. Όμως, μεγάλες οικονομικές εφημερίδες αρνήθηκαν να δημοσιεύσουν το άρθρο για να μην «επηρεάσουν το κλίμα αρνητικά» και έτσι το προώθησα στο TVXS.gr το οποίο και το δημοσίευσε.
Λίγη ώρα μετά τη δημοσίευση η κυβέρνηση απέστειλε εμπιστευτικό σημείωμα στα ΜΜΕ όπου παραδεχόταν ότι «λειτουργούμε κάτω από ένα συγκεκριμένο νομικό καθεστώς» και ζητούσε τη συνεργασία τους ώστε το θέμα να ‘θαφτεί’ εξηγώντας τους λόγους που θα έπρεπε κάτι τέτοιο να συμβεί.
Το σημείωμα, στην αρχή του, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Θέλω να αιτιολογήσω το off the record: λειτουργούμε κάτω από ένα συγκριμένο νομικό καθεστώς έτσι ώστε το ομόλογο να μπορεί να είναι σε ευρύτερους λογαριασμούς αποδεκτό και γι αυτό το λόγο υπάρχουν πολύ αυστηρές συνθήκες δημοσιότητας, όσον αφορά το συγκεκριμένο ομόλογο.»
Μόλις ενημερώθηκα για το σχετικό σημείωμα προχώρησα με τη σειρά μου σε ενημέρωση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η παρέμβαση της οποίας οδήγησε, εντός λίγων λεπτών, σε ανακοίνωση από την κυβέρνηση ότι τα υπό δημοπρασία ομόλογα ήταν αγγλικού δικαίου, χωρίς περαιτέρω λεπτομέρειες αναφορικά με τους όρους που περιλάμβαναν.
Ακολούθησαν μία σειρά δημοσιεύσεων μου για το θέμα, όπου υποστήριξα πως αυτή η ζαριά της κυβέρνησης ήταν ένας τζόγος με μικροπολιτικά κίνητρα καθώς προσπαθούσε να πετύχει μία επιστροφή στις αγορές κεφαλαίων μετά από χρόνια αποκλεισμού όχι χάρη στην πραγματική βελτίωση των χρηματοοικονομικών συνθηκών και την αναβάθμιση του αξιόχρεου της Ελλάδας από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης αλλά μέσω μίας κουτοπόνηρης προσπάθειας του κυβερνητικού οικονομικού επιτελείου για τη χειραγώγηση της καμπύλης των ελληνικών ομολόγων, προσπάθεια για την οποία προέβλεψα πως σε βάθος χρόνου θα αποτύγχανε, παρά την εξασφάλιση των δανειστών με πρωτοφανείς νομικές παραχωρήσεις.
Υποσχέθηκα τότε, να δημοσιεύσω αυτούσιο το εμπιστευτικό σημείωμα της κυβέρνησης μόνο όταν θα διαφαινόταν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι το τζογαδορίστικο στοίχημα της δεν βγήκε .
Σήμερα, λοιπόν, στον απόηχο της κλιμάκωσης του χρηματοοικονομικού Βατερλό που βιώνει η χώρα τους τελευταίους δυόμιση μήνες, η δημοσίευση του συγκεκριμένου σημειώματος είναι επιτακτική. Στο τέλος του εμπιστευτικού σημειώματος συνδέεται με τις σημερινές εξελίξεις για να διαφανεί το μέγεθος της υπεροψίας, των ψευδαισθήσεων και της επικινδυνότητας της κυβέρνησης που αντί να πετύχει μέσω ενός σωστού προγράμματος τη χρηματοπιστωτική ανάταση της χώρας, πίστεψε ότι μπορεί και όντως προσπάθησε να χειραγωγήσει με ψίχουλα, την καμπύλη αποδόσεων των ομολόγων της.
Εμπιστευτικό σημείωμα κυβέρνησης προς ελληνικά ΜΜΕ
ΑΤΥΠΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ
«Την τελευταία φορά που βγήκαμε στις αγορές ήταν τον Απρίλιο του 2010, για 20ετές ομόλογο, ζητήσαμε 1 δισ. και πήραμε μόνο 390 εκατ. 4 χρόνια μετά τα πράγματα έχουν αλλάξει άρδην. Οι προσπάθειες του ελληνικού λαού και της κυβέρνηση πιάνουν τόπο.
Με λύπη μου ακούω τις τελευταίες ημέρες την αξιωματική αντιπολίτευση να κάνει σχόλια και να μεμψιμοιρεί. Με τα σχόλια αυτά δείχνουν ότι ούτε την Ελλάδα αγαπούν, αλλά και ούτε αριθμητική ξέρουν.
Σύμφωνα με τους δικούς μας υπολογισμούς το καθαρό όφελος από την έκδοση του ομολόγου αυτού είναι περίπου 200 εκατ. ευρώ το χρόνο. Άρα έχουμε μείωση δημόσιου χρέους.
Αναγκάζομαι να πω με λύπη μου ότι τους αφήνουμε στη μιζέρια τους και ότι εμείς θα προχωρήσουμε και προχωρούμε.
————————————————–
Θέλω να αιτιολογήσω το off the record: λειτουργούμε κάτω από ένα συγκριμένο νομικό καθεστώς έτσι ώστε το ομόλογο να μπορεί να είναι σε ευρύτερους λογαριασμούς αποδεκτό και γι αυτό το λόγο υπάρχουν πολύ αυστηρές συνθήκες δημοσιότητας, όσον αφορά το συγκεκριμένο ομόλογο.
Μετά την ανακοίνωση, τα επιτόκια των 10ετών ομολόγων έπεσαν από το 6,06% στο 5,85% και λίγο αργότερα στο 5,75%. Για να καταλάβετε τη δυναμική που έχει αυτή η άσκηση.
Έχουμε βγει για 2,5 δισ. Το ποσό θα καθοριστεί στο τέλος. Καμία έκδοση δεν έχει από την αρχή της ένα συγκεκριμένο ποσό. Πρέπει να δεις πόσα πιάνεις και ακριβώς τι θέλεις να πάρεις. Ας πούμε ότι έχουμε μια προσφορά 100 δισ. τότε θα τεθεί υπό σκέψη μήπως να πάρω 50 δισ. Όλα είναι συσχετισμός ποσού και τιμής. Εμείς ενδεικτικά, σαν πρώτο στόχο είχαμε πράγματι τα 2,5 δισ. Κι αυτό γιατί δεν αποσκοπούμε στο να μαζέψουμε χρήματα, αλλά βασικά στο να φτιάξουμε μια καμπύλη επιτοκίων. Με άλλα λόγια να αποκτήσουμε ένα συγκεκριμένο επιτόκιο για το περιθώριο των 5 ετών. Αυτό πιστεύω ότι θα το πετύχουμε με πολύ μεγάλη επιτυχία, όπως διαμορφώνονται τα πράγματα αυτή τη στιγμή.
Είναι λάθος να αντιμετωπίζεται μια έκδοση στις αγορές σαν ένα αυτοτελές δάνειο, το οποίο έχει κόστος 3%, 3,5% ή 5%. Διότι όταν βγαίνεις στις αγορές επηρεάζεις όλο σου το χρέος, όλη την καμπύλη, τη διετία, την τριετία την 20ετία, τα πάντα.
Κανονικά τα έντοκα γραμμάτια θα έπρεπε να αντικατοπτρίζουν με τον τόκο τους το κόστος ρευστότητας. Με άλλα λόγια τους λογαριασμούς που πηγαίνετε και καταθέτετε στην τράπεζα. Τα έντοκα γραμμάτια θα έπρεπε να είναι στο 0,5%, 0,6%. Γιατί δεν είναι: γιατί δεν έχετε κανένα εργαλείο, όπως ένα ομόλογο, που να αποδίδει το credit quality – την πιστοληπτική ικανότητα -της ελληνικής Δημοκρατίας
Απ΄ τη στιγμή που βγεις και εκδώσεις αληθινό credit instrument εκ των πραγμάτων το έντοκο αρχίζει να πέφτει και αρχίζει πλέον να πλησιάζει ουσιαστικά τα επίπεδα που θα έπρεπε να έχει ένα liquidity instrument, δηλ. περίπου θα πλησιάσει προς το 1%- 1,5%.
Οποιαδήποτε έκδοση ομολόγου κοντινή- αν εκδίδαμε 30ετία που δεν θα μπορούσαμε δεν θα είχε μεγάλη επιρροή- αν εκδίδαμε 5ετία, όπως το κάναμε, ή 3ετία ή 7ετία, θα είχε σίγουρα μια άμεση επίδραση στο έντοκο.
Αυτή η επίδραση είναι εξαιρετικά εμφανής ήδη από τη στιγμή που φημολογείται – που σχεδόν προεξοφλείται από τις αγορές – ότι θα βγάλουμε ένα συγκεκριμένο ομόλογο. Κατ΄ αυτό τον τρόπο τους τελευταίους 2 μήνες τα έντοκα έχουν γκρεμιστεί και θα γκρεμιστούν και άλλο.
Γιατί στην πραγματικότητα, με αυτό τον τρόπο, μειώνεις πολύ ουσιαστικά, σε μια υπολογιστική βάση 15 δισ.- γιατί τόσο ακριβώς είναι τα έντοκα- 1%, 2% επί 15% και βλέπετε πόσο. Μόνο η παρουσία ενός credit instrument, δηλ. ενός ομολόγου μπορεί να πετύχει αυτό το πράγμα. Και αυτό είναι ακριβώς που επιτυγχάνουμε αυτή τη στιγμή. Μειώνεται και θα μειωθεί και άλλο ο δανεισμός των εντόκων γραμματίων. Μάλιστα σε ένα βαθμό, μπορεί αυτός να αντικατασταθεί και τελείως, να αρχίσει δηλαδή να μειώνεται το stock των εντόκων. Στην πραγματικότητα όμως το βασικό όφελος που έχουμε εμείς σαν ελληνική δημοκρατία είναι μια μείωση του χρέους σε απόλυτους όρους, διότι πολύ απλά οι τόκοι που πληρώνουμε πολύ απλά είναι λιγότεροι. Η μείωση που έχουμε στα έντοκα γραμμάτια είναι πολλαπλασιαστικά μεγαλύτερη από την ενδεχόμενη αύξηση που μπορούμε να έχουμε στο ομόλογο.
Οι αποδόσεις των ομολόγων σήμερα γκρεμίστηκαν 35 πόντους. Και είμαι σίγουρος ότι μέχρι το βράδυ θα γκρεμιστούν και άλλο. Σημαίνει ότι αυτό που είχαμε θέσει ως στόχο πριν από ένα χρόνο περίπου, να φτιάξουμε μια λογική καμπύλη που δεν αποδίδει στους επενδυτές αυτό που λέμε το inverter curve, δηλαδή ένα σχήμα που να δείχνει ότι η χώρα είναι υπό πτώχευση, αλλά ένα stick curve, που θα δείχνει ότι η χώρα έχει μια αυξητική τάση.»
Η αντίθεση μου εξ αρχής με το στοίχημα της κυβέρνησης που περιγράφεται παραπάνω ήταν πως η εξομάλυνση της καμπύλης των ομολόγων, δηλαδή η επίτευξη μίας χρηματοπιστωτικής κανονικότητας όπου η χώρα θα μπορεί να δανείζεται με φυσιολογικά επιτόκια τα οποία θα μειώνονται όσο ο χρονικός ορίζοντας δανεισμού μικραίνει και θα αυξάνονται ,κατά τι, όσο αυτός μεγαλώνει, θα έπρεπε να έρθει ως αποτέλεσμα της εφαρμογής ενός οικονομικού προγράμματος που θα ενδυνάμωνε πραγματικά και ουσιαστικά την ελληνική οικονομία, έτσι που η διάθεση των διεθνών επενδυτών για αγορά ελληνικών ομολόγων να ήταν γνήσια και μακροχρόνια βιώσιμη.
Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, τα όποια οφέλη θα ήταν βραχυπρόθεσμα και θα αντισταθμίζονταν από τις απώλειες όταν η επιρροή της χειραγώγησης της καμπύλης των ομολόγων θα παρέρχετο και η πραγματικότητα για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας θα επέστρεφε αμείλικτη να εκτινάξει το κόστος δανεισμού στα ύψη, να αντιστρέψει και πάλι την καμπύλη των ομολόγων και να επιβεβαιώσει τον αποκλεισμό της Ελλάδας απ’ τις αγορές, ανοίγοντας την πόρτα για νέα Μνημόνια και περισσότερη λιτότητα.
Στο εικονογράφημα που συνοδεύει το άρθρο αποτυπώνονται σε μπάρες οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων και των έντοκων τίτλων του δημοσίου σε διαφορετικές χρονικές διάρκειες από τον ένα μήνα μέχρι τα τριάντα έτη.
Με βάση τις σημερινές συνθήκες, σε μία χώρα της ευρωζώνης με χρηματοπιστωτική κανονικότητα και ομαλότητα οι μπάρες θα έπρεπε να αυξάνονται όσο προχωρούν προς τα δεξιά, δηλαδή όσο το διάστημα δανεισμού αυξάνεται και το επιτόκιο θα έπρεπε να φτάνει το πολύ μέχρι το 4,00% για τα 30 χρόνια.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, όμως, το κόστος δανεισμού για τον ένα μήνα είναι υψηλότερο απ’ αυτό για τα 10, 15, 20 ή 30 χρόνια, ενώ το κόστος δανεισμού για τρία χρόνια είναι υψηλότερο απ’ ότι για οποιοδήποτε άλλο διάστημα.
Παρατηρώντας τις μπάρες από τα 3 μέχρι τα 10 χρόνια βλέπουμε ότι μειώνονται όσο κινούνται δεξιά, ενώ θα έπρεπε να κάνουν το ακριβώς αντίθετο με το επιτόκιο, μάλιστα, των τριετών ομολόγων να έχει εκτοξευτεί πάνω από το 9%.
Αυτή, ακριβώς, ήταν η χρηματοπιστωτική κατάσταση που έπρεπε να αποτρέψει η κυβέρνηση και αυτό υποτίθετο πως θα πετύχαινε με το τζογαδορίστικο σχέδιο της. Δυστυχώς για τη χώρα απέτυχε παταγωδώς, όπως ήταν απολύτως αναμενόμενο πως θα συνέβαινε. Και μπορεί σύντομα ή αργότερα ο λαός να πάρει διαζύγιο με την κυβέρνηση αλλά αντί για «διατροφή» αυτή θα του αφήσει πίσω της πολύ βαριά χρέη τα οποία θα κληθούν, όπως πάντα, να πληρώσουν οι πολίτες.
*Ο Πάνος Παναγιώτου είναι Διευθυντής της Ελληνικής Κοινότητας Τεχνικών Αναλυτών (www.ekta.gr )
www.analitis.gr