Πριν από έναν αιώνα οι άνθρωποι πέθαιναν από απλές λοιμώξεις του αναπνευστικού, όπως ένα βαρύ κρύωμα ή πνευμονία και από ασθένειες που προκαλούν ο στρεπτόκοκκος και ο σταφυλόκοκκος.
Σε αυτή την εποχή κινδυνεύει να γυρίσει η ανθρωπότητα εξαιτίας της μικροβιακής αντοχής λόγω της κατάχρησης των αντιβιοτικών.
Δυστυχώς η Ελλάδα παραμένει στη δυσμενέστερη θέση στην Ευρώπη όσον αφορά την αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά φάρμακα, με σημαντικές επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητα των θεραπειών και στη θνητότητα από λοιμώξεις, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC).
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Ευαισθητοποίησης για τη Μικροβιακή Αντοχή (18–24 Νοεμβρίου 2025), υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), το Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων – CLEO βρίσκεται και φέτος στην πρώτη γραμμή, υλοποιώντας δράσεις που στοχεύουν στην ορθή χρήση αντιβιοτικών και την πρόληψη λοιμώξεων.
Με κεντρικό μήνυμα της φετινής καμπάνιας «Act Now: Protect Our Present, Secure Our Future» («Δρούμε τώρα: Προστατεύουμε το Παρόν, Διασφαλίζουμε το Μέλλον»), η διεθνής κοινότητα καλεί κυβερνήσεις, επαγγελματίες υγείας και πολίτες να αναλάβουν άμεση δράση για την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών και την ενίσχυση της πρόληψης.
Τα προγράμματα πρόληψης
Το CLEO, έχοντας υποδείξει εγκαίρως τη σοβαρότητα της κατάστασης, υλοποιεί στοχευμένες δράσεις για την ενίσχυση της επιτήρησης και της ορθής χρήσης αντιβιοτικών φαρμάκων στην Ελλάδα.
Μέσω του Προγράμματος GRIPP (Greek Infection Prevention Program) και του GAIHN (Global Action in Healthcare Network), το CLEO συνεργάζεται με νοσοκομεία, επαγγελματίες υγείας και ερευνητικούς φορείς, παρέχοντας εκπαίδευση, τεχνική υποστήριξη και επιστημονικά δεδομένα που συμβάλλουν στη μείωση των λοιμώξεων και της αλόγιστης χρήσης αντιβιοτικών.
«Το CLEO υπογραμμίζει τη σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας και της επιστημονικά τεκμηριωμένης χάραξης πολιτικής για την αντιμετώπιση της κρίσης που προκαλεί η Μικροβιακή Αντοχή στα συστήματα υγείας», δηλώνει ο Δρ. Θεόκλης Ζαούτης, Διευθύνων Σύμβουλος και Επιστημονικός Υπεύθυνος του CLEO. Και προσθέτει:
«Η προσπάθεια αυτή απαιτεί συνέργειες, διαφάνεια και συνεχή εκπαίδευση, ώστε να διασφαλίσουμε ότι τα αντιμικροβιακά φάρμακα θα παραμείνουν αποτελεσματικά για τις επόμενες γενιές».
Τέλος εποχής για τα αντιβιοτικά;
Τα αντιβιοτικά αναμφισβήτητα θεωρούνται μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του 20ου αιώνα, αφού χάρις σε αυτά αντιμετωπίστηκαν πολυάριθμες λοιμώξεις και αποφεύχθηκε πληθώρα θανατηφόρων ασθενειών που οφείλονταν σε μικροβιακό παράγοντα.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η αλόγιστη χρήση τους, τόσο στη κοινότητα όσο και ενδονοσοκομειακά, οδήγησε στην ανάπτυξη μικροβίων ανθεκτικών σε αυτά, αφήνοντας κατά αυτόν τον τρόπο πολλές λοιμώξεις αθεράπευτες και αυξάνοντας την θνητότητα κατ’ επέκταση.
Τα μικρόβια αναπτύσσουν μικροβιακή αντοχή, με αποτέλεσμα να είναι λιγότερο ή και καθόλου ευαίσθητα σε αυτά.
Η μακροχρόνια λήψη αντιβιοτικών διαταράσσει τη χλωρίδα του ανθρώπινου οργανισμού, με αποτέλεσμα να επικρατούν μορφές μικροβίων περισσότερο ανθεκτικές.
Η σιωπηλή πανδημία
Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα χαρακτηρίζει τη μικροβιακή αντοχή ως «σιωπηλή πανδημία», μιας και πολλές μελέτες αποδεικνύουν ότι πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες απειλές της δημόσιας υγείας σήμερα.
Πιο συγκεκριμένα, ο Π.Ο.Υ. κάνει λόγο για μια «post-antibiotic era», δηλαδή μια εποχή στην οποία δεν θα υπάρχουν αντιβιοτικά κατάλληλα για να αντιμετωπίσουν αυτά τα σχεδόν πανανθεκτικά μικρόβια.
Μάλιστα, εκτιμάται πως έως το 2050 το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής θα προκαλέσει περισσότερους θανάτους από όσους θα προκαλέσουν ο καρκίνος και ο σακχαρώδης διαβήτης μαζί.
Την ίδια ανησυχία φαίνεται πως μοιράζεται και η Ευρώπη, καθώς το 2015 το ECDC, κατέγραψε 33.110 θανάτους που οφείλονταν σε ανθεκτικά στα αντιβιοτικά μικρόβια, ενώ προβλέπει πως έως το 2050 είναι πιθανό να προκληθεί οικονομική κρίση, οφειλόμενη στο αυξημένο κόστος νοσηλειών και στη μείωση της παραγωγικότητας, ως απόρροια της μικροβιακής αντοχής.
Οσον αφορά στην Ελλάδα, ο επιπολασμός των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων ανέρχεται στο 10% , πράγμα που σημαίνει ότι 1.821 νοσηλευόμενοι ασθενείς ταλαιπωρούνται από κάποιο ενδονοσοκομειακό μικρόβιο.
Τα πιο συχνά παθογόνα στη χώρα μας είναι τα εξής:
• Acinetobacter spp,
• E.Coli,
• Klebsiella Pneumoniae,
• Pseudomonas Aeruginosa,
• Staphylococcus Aureus,
• Enterococcus Faecium,
• Enterococcus Faecalis,
• Streptococcus Pneumoniae
Σύμφωνα με το CLEO, η μικροβιακή αντοχή είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα, το οποίο αποκτά ολοένα μεγαλύτερες διαστάσεις, απειλώντας την δημόσια υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η Ελλάδα προσπαθεί μέσω εθνικών και υπερεθνικών προγραμμάτων πρόληψης κι ελέγχου λοιμώξεων και αντιμικροβιακής επιμελητείας να περιορίσει αυτή τη «μάστιγα».
Ωστόσο, φαίνεται ότι πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες αυτές αυστηροποιώντας τους ήδη υπάρχοντες θεσμούς και ενισχύοντας τη γνώση του κοινού μέσω προγραμμάτων αγωγής της υγείας.
