Με φόντο τις οξύτατες προκλήσεις που θέτει η γήρανση του πληθυσμού, ξεκίνησε στα Χανιά το 2ο Ετήσιο Συνέδριο του Κέντρου Κρήτης του ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών. Το συνέδριο, με τίτλο «Η πρόκληση του δημογραφικού: Διαμορφώνοντας τις αγορές εργασίας του μέλλοντος», πραγματοποιείται στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου σε συνεργασία με τον Δήμο Χανίων και το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.
Μιλώντας με απόλυτη σαφήνεια για τις επερχόμενες ανατροπές στην αγορά εργασίας, ο επικεφαλής του Διεθνούς Κέντρου του ΟΟΣΑ στην Κρήτη, Άρης Αλεξόπουλος, παρουσίασε τις εκτιμήσεις του Οργανισμού:
«Σήμερα έχουμε περίπου 6,5 εκατομμύρια ανθρώπους σε παραγωγική ηλικία. Το 2050 θα είναι 2 εκατομμύρια λιγότεροι. Μιλάμε για μείωση 30%, η οποία μεταφράζεται σε απώλεια περίπου 15% του ΑΕΠ», υπογράμμισε.
Και προειδοποίησε πως, εάν δεν υπάρξει έγκαιρη δράση, η Ελλάδα κινδυνεύει να βιώσει ένα νέο σοκ, αντίστοιχο του μνημονιακού:
«Με το μνημόνιο χάσαμε το 25% του ΑΕΠ σε πέντε χρόνια. Το 2050, με πιο αργό ρυθμό, θα έχουμε εξίσου δραματική μείωση στο βιοτικό επίπεδο. Πρέπει να κάνουμε κάτι τώρα. Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους».
Τέλος εποχής για το «δώσε χώρο στα νιάτα» – Στροφή στους μεσήλικες εργαζομένους
Ο Άρης Αλεξόπουλος επισήμανε ότι η δημογραφική κρίση δεν είναι ελληνικό φαινόμενο αλλά παγκόσμιο. Μόνο έντεκα αφρικανικές χώρες δεν παρουσιάζουν μείωση γεννήσεων.
«Δεν έχουμε νέους. Το “δώσε χώρο στα νιάτα” δεν ισχύει – όχι γιατί δεν τα θέλουμε, αλλά γιατί δεν υπάρχουν», είπε χαρακτηριστικά.
Η πρόκληση πλέον αφορά την αξιοποίηση των μεσήλικων. Όπως εξήγησε:
«Οι 50+ πρέπει να είναι υγιείς, να έχουν όρεξη για δουλειά, να επανακαταρτίζονται, να αλλάζουν καριέρες. Πρέπει να ξεχάσουμε τη σύνταξη στα 65–67, όχι γιατί δεν τη χρειαζόμαστε, αλλά γιατί, αν κάποιος είναι υγιής, πρέπει να μπορεί να συνεχίσει να εργάζεται – ως δικαίωμα, όχι ως υποχρέωση».
Η επιστροφή σε λογικές πρόωρης συνταξιοδότησης, προειδοποίησε, θα οδηγήσει σε οικονομική ασφυξία:
«Αν επιμείνουμε στις πολιτικές του ’80 και του ’90, απλώς θα πεινάσουμε».
Γυναίκες και νέοι: Το ανεκμετάλλευτο κεφάλαιο της ελληνικής κοινωνίας
Η υψηλή ανεργία στις γυναίκες και στους νέους αποτυπώνει τις δομικές ανισότητες στην αγορά εργασίας.
«Η ανεργία στις γυναίκες είναι 12%, ενώ στους άνδρες 6%. Υπάρχει τεράστια ανεκμετάλλευτη δεξαμενή. Οι γυναίκες έχουν δικαίωμα στην καριέρα. Οι παλιοί ρόλοι έχουν τελειώσει, αλλά υπάρχει ακόμα ρατσισμός, ειδικά μετά τα 45–50», τόνισε ο Αλεξόπουλος.
Στους νέους, η εικόνα είναι εξίσου ανησυχητική:
«Η γενική ανεργία είναι 8%, αλλά στους νέους φτάνει 19%. Απαιτούνται ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης και ένα διαφορετικό παραγωγικό μοντέλο – αυτό που ακούμε εδώ και χρόνια αλλά δεν εφαρμόζεται επαρκώς».
Η αύξηση των μισθών είναι απαραίτητη, τόνισε, για να καταστεί η εργασία ελκυστική. Διαφορετικά:
«Αν δεν δουλέψουν οι νέοι που έχουμε τώρα, σε 10–15 χρόνια δεν θα υπάρχουν ούτε αυτοί».
“Ο ανταγωνισμός στο μέλλον δεν θα είναι ποιος απέτρεψε περισσότερους μετανάστες, αλλά ποιος προσέλκυσε περισσότερους”
Ο Αλεξόπουλος περιέγραψε τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών όχι ως πρόβλημα, αλλά ως ευκαιρία:
«Η μόνη άμεση λύση είναι οι μετακλήσεις. Η Ισπανία αύξησε το ΑΕΠ της κατά 1,5%–2% μέσω στοχευμένων, νόμιμων μεταναστεύσεων».
Στην Κρήτη, όπως σημείωσε, υπάρχει ανάγκη για εργαζόμενους στον πρωτογενή τομέα, στον τουρισμό και σε τεχνικά επαγγέλματα όπως οι υδραυλικοί, οι μηχανικοί και οι πληροφορικοί.
«Ο ανταγωνισμός στο μέλλον δεν θα είναι ποιος απέτρεψε περισσότερους μετανάστες, αλλά ποιος προσέλκυσε περισσότερους», ανέφερε, τονίζοντας ότι στην Ελλάδα οι νόμιμα διαμένοντες μετανάστες μειώθηκαν κατά 8% την τελευταία δεκαετία.
Πολιτισμική διάσταση της υπογεννητικότητας – Η απουσία 400.000 γυναικών
Πέρα από τις οικονομικές παραμέτρους, το δημογραφικό έχει βαθιές πολιτισμικές ρίζες:
«Μια γυναίκα με ολοκληρωμένη προσωπικότητα δεν μπορεί να εξαντλείται στον ρόλο της μητέρας και να βγαίνει από την αγορά εργασίας για 2, 4 ή 5 χρόνια», σημείωσε ο Αλεξόπουλος.
Η υπογεννητικότητα, όπως είπε, δεν αντιστρέφεται με αυταπάτες:
«Από την Ελλάδα λείπουν σήμερα 400.000 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Και αν όλες αποφάσιζαν αύριο να κάνουν δύο παιδιά, το αποτέλεσμα θα φανεί σε 20 χρόνια».
Δημόσιο αγαθό η ανατροφή των παιδιών – Η ανάγκη για καθολικές πολιτικές
Ο επικεφαλής του Κέντρου Κρήτης του ΟΟΣΑ ξεκαθάρισε ότι τα επιδόματα από μόνα τους δεν επαρκούν:
«Χρειάζονται καθολικές κοινωνικές πολιτικές: από τη στιγμή που το παιδί γεννιέται έως ότου τελειώσει το πανεπιστήμιο, η ανατροφή του πρέπει να είναι δημόσιο αγαθό».
Προϋπόθεση για την ανατροπή της δημογραφικής καθόδου είναι το ολοκληρωμένο και δωρεάν δημόσιο δίκτυο παιδικής φροντίδας και εκπαίδευσης, αλλά και η πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση.
«Όταν το κόστος φροντιστηρίων και ενοικίων καταναλώνει σχεδόν όλο τον μισθό, δεν μπορούμε να περιμένουμε αύξηση γεννήσεων», παρατήρησε.
Εθνική συστράτευση – Νέο κοινωνικό συμβόλαιο ή κοινωνική καθίζηση
Ο Άρης Αλεξόπουλος έκλεισε με μια δραματική αλλά σαφή προειδοποίηση:
«Το κρίσιμο ερώτημα σήμερα είναι τι κάνουμε με την αγορά εργασίας. Χρειαζόμαστε επανακατάρτιση, αλλαγή νοοτροπίας στις επιχειρήσεις, αύξηση των μισθών, καλύτερη ενσωμάτωση γυναικών, αξιοποίηση των μεσήλικων, υποδοχή μεταναστών με στοχευμένες πολιτικές».
Αν και αναγνώρισε ότι η κυβέρνηση κινείται σε ορισμένες κατευθύνσεις, με κατάρτιση και προσπάθειες, ξεκαθάρισε ότι το πρόβλημα υπερβαίνει ένα υπουργείο ή μια πολιτική διαχείριση:
«Απαιτεί εθνική συστράτευση, νέο κοινωνικό συμβόλαιο, και γενναίες αποφάσεις. Γιατί – το λέω με κάθε καθαρότητα – είτε θα πεινάσουμε, είτε θα βρούμε έξυπνες λύσεις».
