Οι ευρωπαίοι τώρα πρέπει να αποφασίσουν αν θα συνεχίσουν την ένωση, ή αν θα έρθουν αντιμέτωποι με τη διάλυση. Οι ίδιοι οι πληθυσμοί τους δεν θα δεχθούν αυτό το συνδυασμό της οικονομικής στασιμότητας και της πολιτικής ωχρότητας για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Άρθρο της Maya Osborne για το Verso.
Ο ΟΟΣΑ δεν θα διαψεύσει τον εαυτό του, αλλά οι προβλέψεις πενήντα χρόνων από τους οικονομολόγους του το 2014 είχαν μια τρομερή επίπτωση: για τον ανεπτυγμένο κόσμο, το καλύτερο του καπιταλισμού έφτασε στο τέλος του. Μακροπρόθεσμα οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι πιθανό να κατασταλούν από χαμηλή παραγωγικότητα, υψηλές αναλογίες των ηλικιωμένων με νέους εργαζόμενους και ένα επικρεμάμενο πρόβλημα χρέους που, με τη σειρά του, απαιτεί μεγαλύτερη λιτότητα μισθών και διείσδυση του κράτους πρόνοιας.
Για το άμεσο μέλλον, η κρίση έχει δημιουργήσει μια υπερπροσφορά εργαζομένων και κεφαλαίου, καθώς και τον ανεπαρκή εφοδιασμό μέρους των κερδών, των μισθών, πληθωρισμό και ανάπτυξη. Και αυτό αλλάζει το μακροοικονομικό παιχνίδι. Η εθνική οικονομική στρατηγική, για το σύνολο της νεοφιλελεύθερης εποχής, έχει στηριχθεί στην παραδοχή ότι το παγκόσμιο παιχνίδι ήταν «win-win», και ο καλύτερος τρόπος για να κινηθεί ήταν μέσω της συνεργασίας.
Όμως, κατά το έβδομο έτος της μετα-Lehman λιτότητας, αυτό δεν ισχύει πλέον. Η ύφεση έχει μετατραπεί σε μια μακρά στασιμότητα για ανεπτυγμένο κόσμο, και με κάθε μία από τις χώρες BRIC να αντιμετωπίζει σήμερα μια δομική κρίση, είναι καιρός για τους φορείς χάραξης πολιτικής να προνοήσουν για έναν ορίζοντα πενήντα ετών και να ξανασκεφτούν το μέλλον.
Αν η ανάπτυξη βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία, η επιτακτική ανάγκη για κάθε χώρα είναι, πρώτα, να εξασφαλίσει ένα δίκαιο μερίδιο από αυτή [την ανάπτυξη], και δεύτερον, αν είναι δυνατόν ακόμη περισσότερο.
Και ότι, ουσιαστικά είναι αυτό που τρεις από τους τέσσερις σημαντικούς παράγοντες στην παγκόσμια οικονομία έχουν αρχίσει να κάνουν: Η Αμερική, μέσω του δημοσιονομικού ελλείμματος, τη διάσωση των τραπεζών και την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης, έχει στριμώξει το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης των διαθέσιμων προς τη Δύση, και η Ιαπωνία και η Κίνα είναι τώρα στριμωγμένες σε ακήρυχτο πόλεμο νομισμάτων, η κάθε μία με τη χρήση χαλαρής νομισματικής πολιτικής για τη διατήρηση της ανάπτυξης
Μόνο η Ευρώπη αρνείται να ανταγωνιστεί Εθνικές ελίτ, και η υπερεθνική ελίτ γύρω από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, μπορεί μόνο να διορθώσει την καταστροφή που οδήγησε την ήπειρο προς την στασιμότητα.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ενήργησε σταθερά αργά, και συντηρητικά, με τη χρήση της νομισματικής πολιτικής για την άμβλυνση της κρίσης στασιμότητας. Μόνο το 2012, αντιμέτωπη με μια υπαρξιακή κρίση των ομολόγων, άρχισε να χρησιμοποιεί τα εργαλεία της πολιτικής αντισυμβατικά. Ακόμη και τώρα, με αυτές τις πολιτικές, δεν είναι σαφές αν μπορεί να φέρει η ίδια μία ποσοτική χαλάρωση.
Με τη δημοσιονομική πολιτική, όλη η ήπειρος είναι εγκλωβισμένη – κατ ‘ εντολήν της Γερμανίας – σε μια επιζήμια και περιττή λιτότητα: η πολιτική που δημιουργεί κενά εκροών, 2 ή 3 % του ΑΕΠ, ακόμη και για τις πιο υγιείς οικονομίες θα φαίνονται – στα εγγόνια μας – σαν τρέλα. Είμαστε αντιμέτωποι με έναν αιώνα στασιμότητας που επιβάλλει στασιμότητα μόνο για να ικανοποιήσει τους κανόνες που σχεδιάστηκαν σε μια προηγούμενη εποχή.
Το βαρόμετρο περί της δυσλειτουργίας της πολιτικής είναι πλέον σαφές: η πολιτική δυσαρέσκεια. Για τα πολιτικά συστήματα, Ιαπωνία, Κίνα και ακόμη – για όλο τον κόσμο – η Αμερική παραμένει άθικτη. Όμως, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει τώρα μια δεξιά συντηρητική εθνικιστική αντιπολίτευση με διψήφια υποστήριξη: Η UKIP, το Εθνικό Μέτωπο, οι Σουηδοί Δημοκράτες. Στην Ισπανία και την Ελλάδα, σχεδόν από το πουθενά, εμφανίστηκαν ριζοσπαστικά αριστερά κόμματα, με σοβαρές πιθανότητες να κερδίσουν στις εκλογές.
Εν όψει της μαζικής ανεργίας και τώρα της πολιτικής απειλής από παρείσακτα κόμματα, η αδιαφορία της ευρωπαϊκής ελίτ είναι εντυπωσιακή. Ήταν πάντα δύσκολο να ξεφύγει από το νεοφιλελευθερισμό: Η ΕΕ ήταν η μόνη ήπειρος της ελεύθερης αγοράς στον κόσμο, που επιβαρύνθηκε με ένα κράτος πρόνοιας υψηλού κόστους και με μία φανερή κοινωνική σύμβαση με το ανθρώπινο δυναμικό του. Πίστευαν στον νεοφιλελευθερισμό πάνω από ό, τι είχαν τη δυνατότητα να τον ασκήσουν.
Έτσι, ενώ η προεδρία των ΗΠΑ μπορεί να ξεφύγει από το «δημοσιονομικό γκρεμό» των διαπραγματεύσεων, μετά από τη διαπραγμάτευση με το Κογκρέσο, η ΕΕ εμμένει στους δικούς της κανόνες, και σε μία σαθρή ιδεολογία, και σαν αποτέλεσμα εκατομμύρια νέοι κάθονται στο σπίτι τους άνεργοι, ζουν με τους γονείς, γεμίζουν τις ώρες τους με «ηλίθιες θέσεις εργασίας” που πληρώνουν ελάχιστα και συμβάλλουν ακόμη λιγότερο.
Για τα συντηρητικά κόμματα, των οποίων η βασική μάζα είναι η μεσαία τάξη, η οικονομική ελίτ και πλέον ο τεράστιος στρατός μέρους των υπαλλήλων που ζει μέσα στη φυσαλίδα εισοδηματιών, θεωρούν ότι σε πολιτικές κρίσεις αυτός ο τρόπος ζωής είναι βιώσιμος. Για την κεντροαριστερά είναι διαφορετικά. Ο εφησυχασμός αποδείχθηκε ότι είναι αυτοκτονία.
Το ελληνικό κόμμα του ΠΑΣΟΚ θα προτιμούσε να καταστραφούν παρά να προστατευθούν οι εργαζόμενοι και η μεσαία τάξη της εκλογικής βάσης από την λιτότητα. Το ισπανικό PSOE έπρεπε να αντιμετωπίσει έναν αντίπαλο που εμφανίστηκε από το πουθενά, ένα ζωντανό αριστερό κόμμα που είχε εκλείψει στο παρελθόν. Στη Σκωτία, το Εργατικό Κόμμα είναι κοντά στην εξαφάνισή του, αφού διεξήγαγε ένα έσχατο αγώνα για την ενότητα με την Αγγλία, ενώ τεράστιες μάζες των νέων και της εργατικής τάξης ήθελαν την ανεξαρτησία τους σε μια πλατφόρμα κοινωνικής δικαιοσύνης.
Αυτή είναι μια χλωμή, μάλλον υπερπροσεκτική γενιά μέρους των σοσιαλδημοκρατών. Δεν μπορούν να μιλούν με τη γλώσσα της δικής τους παραδοσιακής βάσης στήριξης, την εργατική τάξη, ούτε με τη γλώσσα της δικτυωμένης νεολαίας, η οποία κατέκλυσε τους δρόμους το 2012. Και αυτό γιατί δεν μπορούν να δουν μια εναλλακτική λύση από τη λιτότητα.
Σε αυτό το βιβλίο, οι συγγραφείς παρουσιάζουν μια εναλλακτική λύση: τη διαχείριση εξόδου από το ευρώ και την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, ως κυρίαρχο στις κεντρικές τράπεζες. Υποστηρίζουν την πολιτική ένωση και μια «ένωση μεταβιβάσεων», σύμφωνα με την οποία η φορολογία και οι δαπάνες που συγκεντρώθηκαν, είναι αδύνατον να αντιμετωπιστούν εντός της ΕΕ, τότε, κάθε έργο κοινωνικής δικαιοσύνης πρέπει αναπόφευκτα να συγκρουστεί με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.
Για εκείνους που, αντιθέτως, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η Ευρώπη μπορεί να μεταρρυθμιστεί με την επίτευξη της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ανάπτυξης των κοινωνιών και υψηλής κοινωνικής πρόνοιας, οι συγγραφείς κάνουν πολύτιμη υπηρεσία επιδεικνύοντας τι θα πάρουμε: την ήττα όχι από τα επικρατούντα συντηρητικά κόμματα αλλά και από μέρος των δεξιά ευρισκομένων εθνικιστικών αμφισβητιών, και συνολικό μετασχηματισμό της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας στην κατεύθυνση μέρους των ετεροδόξων, με φορολογικά επεκτατική οικονομική πολιτική, και το θρίαμβο των νέων αριστερών κομμάτων που έχουν δοκιμαστεί.
Τα έτη 2015 και 2016 είναι κρίσιμα: αυτό που συμβαίνει στη Βρετανία, την Ελλάδα, την Ισπανία και τη Γαλλία, τελικά θα καθορίσει κατά πόσον η Ευρώπη θα καταρρεύσει υπό τη συνδυασμένη πίεση του νέου δικαιώματος και την ανορθόδοξη αριστερά. Αν επιζήσει, τότε η συντριπτική πλειοψηφία του κυρίου ρεύματος των πολιτικών που το θέλουν, θα είναι σήμερα συνδεδεμένοι με πολιτικές που θα κάνουν την επιβίωση συνώνυμη με την στασιμότητα, λιτότητα και κοινωνική αποσύνθεση.
Η επιβίωση της Ευρώπης, σαν πρόγραμμα παράδοσης κοινωνικής δικαιοσύνης, βιώσιμης και δίκαιης ανάπτυξης και δημοκρατικών αξιών, είναι τώρα υπό σοβαρή απειλή. Οι νεοφιλελεύθερες ελίτ της Ευρώπης συγκεντρωμένες στις σύγχρονες Βερσαλλίες – Νταβός, τα λιμάνια σκαφών αναψυχής και στα φυλασσόμενα αρχοντικά – το αγνοούν.
Εκείνοι που θέλουν μια Ευρώπη ως μέρος της δημοσιονομικής επέκτασης, θαρραλέα και ανορθόδοξη νομισματική πολιτική, και επιθετικό ανταγωνισμό με τον υπόλοιπο κόσμο για την ανάπτυξη, για τους ανθρώπους με ικανότητα υψηλής τεχνολογίας, πρέπει να είναι σε θέση να απαντήσουν: τι θα γίνει αν δεν συμβεί αυτό; Οι συγγραφείς εδώ διευκρινίζουν τη λογική: έξοδος, διάσπαση και ανασύσταση μέρους των έργων κοινωνικής δικαιοσύνης εντός των εθνικών κρατών, ή μικρότερες συμμαχίες των εθνών-κρατών.
Κανείς δεν θέλει μια «επιστροφή στο 1930». αλλά αν – ως υποψιάζομαι – οι πολιτικές μπουν σε ανταγωνιστική φάση εξόδου από την μετά το 2008 εποχή, όταν άρχισε η κρίση, τότε το μάθημα του 1930 είναι ότι ο τελευταίος χάνει. Η Ευρώπη είχε επτά χρόνια για να επιλύσει την κρίση της μετά-Lehman εποχής, χρησιμοποιώντας τους παλιούς κανόνες και τις μεθόδους, και έχει αποτύχει. Τώρα πρέπει ή να ενωθούν ή να έρθουν αντιμέτωποι με τη διάλυση. Οι ίδιοι οι πληθυσμοί τους δεν θα δεχθούν αυτό το συνδυασμό της οικονομικής στασιμότητας και της πολιτικής ωχρότητας για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.