Ο εθισμός στο smartphone έχει πλέον αναγνωριστεί ως ένα διαδεδομένο φαινόμενο, που επηρεάζει τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική μας υγεία.

Παρόλο που πολλοί πιστεύουν ότι χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα για επικοινωνία, εργασία ή ενημέρωση, η αλήθεια είναι πως η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων έχει αναπτύξει εθιστική σχέση με τη συσκευή αυτή, συχνά χωρίς να το αντιλαμβάνεται.

Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Κατά μέσο όρο, ξοδεύουμε σχεδόν 4,5 ώρες την ημέρα κοιτάζοντας την οθόνη του κινητού μας, το οποίο ελέγχουμε περίπου 58 φορές μέσα σε ένα 24ωρο.

Οι σχετικές έρευνες επιβεβαιώνουν πως το φαινόμενο αυτό είναι παγκόσμιο, αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες και εντείνεται με τα χρόνια. Στις ΗΠΑ, περίπου το 57% των ερωτηθέντων παραδέχεται ότι είναι εθισμένο στο κινητό του.

Ο κοινωνιολόγος Zaheer Hussain από το Nottingham Trent University στη Βρετανία εξηγεί ότι η υπερβολική χρήση smartphone έχει συσχετιστεί με συμπτώματα ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη και το άγχος. Παράλληλα, όσοι παλεύουν να αποκοπούν από τη συσκευή τους, συχνά αντιμετωπίζουν μια αντίστοιχη ψυχολογική δυσκολία με εκείνη που βιώνουν οι καπνιστές όταν προσπαθούν να κόψουν το τσιγάρο.

Η μάχη αυτή γίνεται ακόμη πιο δύσκολη εξαιτίας των ίδιων των εφαρμογών, οι οποίες έχουν σχεδιαστεί για να διατηρούν το ενδιαφέρον μας μέσω της λεγόμενης «παιγνιοποίησης», δηλαδή μηχανισμών που θυμίζουν παιχνίδι και προκαλούν εθισμό.

Ο εθισμός στο smartphone δεν αφήνει ανεπηρέαστη ούτε τη σωματική μας υγεία: προκαλεί προβλήματα ύπνου, καταπόνηση των ματιών, μειωμένη φυσική δραστηριότητα, πόνους στον αυχένα και την πλάτη. Ψυχολογικά, εντείνει την αίσθηση μοναξιάς, επηρεάζει τη μνήμη, την προσοχή και, ιδίως στους εφήβους, ενισχύει συναισθήματα κατάθλιψης και άγχους.

Το πιο κρίσιμο βήμα για να περιορίσει κανείς τη χρήση του κινητού του είναι να κατανοήσει πρώτα γιατί έχει αναπτύξει αυτήν τη συνήθεια. Ο εθισμός συχνά συνδέεται με την επιθυμία διαφυγής από το άγχος ή τις δύσκολες σκέψεις, ενώ παράλληλα τροφοδοτείται από το ίδιο το αίσθημα πλήξης ή μοναξιάς που ενδέχεται να βιώνει το άτομο.

Οι επιστημονικές προσεγγίσεις για την απεξάρτηση δεν προσφέρουν κάποια μαγική λύση, ωστόσο έχουν εντοπιστεί στρατηγικές που αποδεδειγμένα βοηθούν. Το σημαντικότερο είναι να συνδυάσει κανείς περισσότερες από μία μεθόδους ταυτόχρονα. Όσο περισσότερες εναλλαγές εφαρμόσει, τόσο αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας.

Ανάμεσα στις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές περιλαμβάνονται τα εξής πρακτικά βήματα:

Μην έχετε το κινητό σας στο υπνοδωμάτιο ή τουλάχιστον τοποθετήστε το σε σημείο όπου δεν μπορείτε να το φτάσετε εύκολα.

– Όταν εργάζεστε ή μελετάτε, αφήστε το τηλέφωνό σας σε διαφορετικό δωμάτιο ώστε να χρειάζεται κόπος για να το χρησιμοποιήσετε.

– Περιορίστε τις ειδοποιήσεις ενεργοποιώντας τη λειτουργία «Μην Ενοχλείτε» ή απενεργοποιώντας ήχους και δονήσεις.

– Αφαιρέστε τις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης από την αρχική σας οθόνη, αλλάξτε την οθόνη σας σε ασπρόμαυρη ή ορίστε πιο περίπλοκους κωδικούς πρόσβασης, ώστε να δυσχεραίνετε τη χρήση του κινητού.

– Χρησιμοποιήστε ειδικές εφαρμογές που βοηθούν στον αυτοέλεγχο, όπως οι Space, Forest, Flipd και Screentime, οι οποίες επιτρέπουν τον περιορισμό της καθημερινής χρήσης και «κλειδώνουν» αποσπασματικές εφαρμογές.

Ο Jay Olson, ψυχολόγος ειδικός σε θέματα εθισμού από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, συμμετείχε σε μελέτη που εφάρμοσε ένα πρόγραμμα παρέμβασης με μικρές παρεμβάσεις που αλλάζουν τη συμπεριφορά χωρίς να βασίζονται αποκλειστικά στη θέληση του ατόμου.

Το πρόγραμμα αυτό περιλάμβανε όλους τους παραπάνω τρόπους, για μείωση χρήσης κινητού για τουλάχιστον έξι εβδομάδες, αν και όπως επισημαίνει ο ίδιος, οι μακροχρόνιες επιπτώσεις αυτών των πρακτικών δεν έχουν ακόμα ερευνηθεί επαρκώς.

Εξίσου αποτελεσματικές αποδεικνύονται οι φυσικές δραστηριότητες. Η άσκηση και ο αθλητισμός λειτουργούν ως υγιείς «αντικαταστάτες» της χρήσης του smartphone, ενώ συμβάλλουν στη μείωση του άγχους, της μοναξιάς και του στρες που συχνά οδηγούν στον εθισμό.

Ο καθηγητής Hussain τονίζει επίσης τα οφέλη της επαφής με τη φύση. Η απουσία εξωτερικών ερεθισμάτων οδηγεί τους ανθρώπους να βυθίζονται στο κινητό τους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ψυχική τους υγεία. Αντιθέτως, οι βόλτες στη φύση προσφέρουν ανακούφιση και συμβάλλουν στην ψυχική ισορροπία.

Για ορισμένους, όμως, η αλλαγή συνηθειών δεν επαρκεί. Όταν η εξάρτηση από το smartphone επηρεάζει σε βάθος την καθημερινότητα, τις σχέσεις και την ψυχική υγεία, τότε είναι σκόπιμο να αναζητηθεί επαγγελματική βοήθεια. Θεραπείες όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία και η ενσυνειδητότητα έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές. Βοηθούν το άτομο να αναγνωρίσει τις αιτίες του εθισμού, να ελέγξει τη συμπεριφορά του και να αναπτύξει μια πιο υγιή σχέση με την τεχνολογία.

Ο εθισμός στο smartphone δεν είναι απλώς μια κακή συνήθεια. Είναι μια σύγχρονη πρόκληση που επηρεάζει ουσιαστικά τη ζωή μας, την υγεία μας και την ευημερία μας. Οι λύσεις υπάρχουν, αλλά απαιτούν συνειδητή προσπάθεια και, πολλές φορές, την υποστήριξη των ειδικών.

Deutsche Welle