Συναγερμό σημαίνουν – ή, τουλάχιστον, θα έπρεπε να σημάνουν – στην Ευρώπη, για τις κυβερνήσεις, τις αρμόδιες αρχές και τους πολίτες-καταναλωτές, τα ευρήματα της νέας έρευνας που πραγματοποίησε στα κράτη-μέλη της ΕΕ ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων (ECHA).
Μια έρευνα η οποία αφορά την παρουσία επικίνδυνων για την υγεία ή ακόμα και την ίδια τη ζωή χημικών στοιχείων και ουσιών σε εξαιρετικά δημοφιλή προϊόντα. Οπως εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει, άλλωστε, πρόκειται για αντικείμενα και μείγματα τα οποία αγοράζουν και χρησιμοποιούν σχεδόν οι πάντες στην καθημερινότητά τους, όπως είναι τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη, τα παιχνίδια, τα ακουστικά και οι φορτιστές, τα είδη ένδυσης και υπόδησης, τα αθλητικά είδη, τα κοσμήματα και πολλά ακόμα.
Η έκταση του προβλήματος αναδεικνύεται από το γεγονός ότι στο ένα από κάθε πέντε αντικείμενα (20%) τα οποία ελέγχθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας διαπιστώθηκε πως η περιεκτικότητα των δυνάμει επικίνδυνων χημικών συστατικών ήταν υψηλότερη των επιτρεπόμενων ορίων. Είναι κάτι που, πρακτικά, σημαίνει πως τα συγκεκριμένα προϊόντα πρέπει να αποσυρθούν άμεσα από τα ράφια των καταστημάτων (φυσικών και διαδικτυακών-ψηφιακών) και να μην επιστρέψουν εκεί μέχρις ότου οι εταιρείες που τα παράγουν, είτε εντός είτε εκτός της ΕΕ, συμμορφωθούν με τις υποδείξεις των επιστημόνων και των αρμόδιων αρχών.
Έλεγχος και αξιολόγηση
Όπως είναι φυσικό, η έρευνα συμπεριέλαβε και την Ελλάδα, με τον έλεγχο και την αξιολόγηση να περιλαμβάνουν 99 συνολικά προϊόντα που κυκλοφορούν και διατίθενται στην αγορά της – 88 αντικείμενα και 11 μείγματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι συνολικά στα κράτη-μέλη της ΕΕ ελέγχθηκαν 2.407 προϊόντα.
Σύμφωνα με την έκθεση συμπερασμάτων, η κατηγορία η οποία εμφανίζει τον μεγαλύτερο βαθμό υπέρβασης και, κατά συνέπεια, επικινδυνότητας είναι (όπως φαίνεται και στον σχετικό πίνακα) τα ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά είδη. Εκεί, από τα 329 προϊόντα που ελέγχθηκαν διαπιστώθηκε ότι στα 170, δηλαδή σε πάνω από το ένα στα δύο (52%), η περιεκτικότητα ήταν υψηλότερη του επιτρεπομένου. Ακολουθούν τα παιχνίδια με 23%, τα αθλητικά είδη με 18% και τα είδη μόδας με 15%.
Πρόκειται για αντικείμενα και μείγματα τα οποία αγοράζουν και χρησιμοποιούν σχεδόν οι πάντες στην καθημερινότητά τους, όπως είναι τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη, τα παιχνίδια, τα ακουστικά και οι φορτιστές, τα είδη ένδυσης και υπόδησης, τα αθλητικά είδη κ.α.
Όσον αφορά τα διάφορα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των προϊόντων τα οποία ελέγχθηκαν, η μεγαλύτερη επικινδυνότητα διαπιστώθηκε στα μέταλλα κάθε είδους, με το ποσοστό υπέρβασης των ορίων να ανέρχεται σε 24%. Ακολουθούν το μαλακό και εύκαμπτο πλαστικό με 20% και το σκληρό πλαστικό με 11%, ενώ πολύ χαμηλότερη είναι η «παραβατικότητα» σε άλλα υλικά – στα υφάσματα 3%, στο δέρμα 2% και μηδενική στα αφρώδη υλικά, το ξύλο και το χαρτί.
Μόλυβδος, κάδμιο, εστέρες
Τα πιο επικίνδυνα χημικά στοιχεία και ενώσεις, που περιλαμβάνονται κυρίως στα ηλεκτρονικά, είναι ο μόλυβδος, το κάδμιο και οι φθαλικές ενώσεις (εστέρες). Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «The Lancet Planetary Health», μόνο ο μόλυβδος ευθύνεται για περίπου 5 εκατομμύρια θανάτους ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και για την πρόκληση προβλημάτων στη νόηση και τη μνήμη σε εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών. Το κάδμιο, επίσης, είναι υπεύθυνο για καρκινογενέσεις και μεταλλάξεις, κυρίως δε για την εμφάνιση κακοήθων όγκων στο πάγκρεας.
Ειδικότερα σε σχέση με τα μείγματα, που εξετάστηκαν ως ειδική κατηγορία στην έρευνα της ECHA, το συνολικό ποσοστό υπέρβασης των επιτρεπόμενων ορίων είναι, φαινομενικά, αρκετά χαμηλότερο και διαμορφώνεται στο 9%. Όμως, σε συγκεκριμένα προϊόντα η εικόνα είναι εξαιρετικά ανησυχητική. Για του λόγου το αληθές, στα καθαριστικά χρωμάτων φτάνει το 38% (κυρίως διχλωρομεθάνιο), ενώ στις κόλλες το 12% (κυρίως τολουόλιο και χλωροφόρμιο).
Ιδιαίτερη προσοχή στα κινεζικά και στα «άγνωστης προέλευσης»
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων (ECHA) – μια υπηρεσία της ΕΕ με έδρα το Ελσίνκι, η οποία έχει αρμοδιότητα την πιστή εφαρμογή του κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης (REACH) που διέπει την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς για τα διάφορα χημικά προϊόντα – προχωρά σε συστάσεις προς τα κράτη-μέλη και τις αρμόδιες αρχές, όπως επίσης και στις επιχειρήσεις. Με στόχο, όπως σημειώνει, την πιο ενδελεχή καταγραφή και την προσαρμογή της παραγωγικής διαδικασίας και των πρώτων υλών ώστε να βελτιωθεί η εικόνα και να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι για την υγεία των Ευρωπαίων.
Ειδική μέριμνα τονίζεται πως πρέπει να ληφθεί για τα εισαγόμενα από άλλες χώρες προϊόντα προς τις ευρωπαϊκές αγορές, τόσο από την Κίνα όσο και από άλλες χώρες. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο, καθώς η έρευνα του ECHA διαπίστωσε πως τα μεγαλύτερα ποσοστά υπέρβασης των επιτρεπόμενων ορίων εμφανίζονται σε είδη είτε «άγνωστης προέλευσης» (22%) είτε με χώρα κατασκευής εκτός των κρατών του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου-ΕΕΑ (21%).
Αντιθέτως, για όσα προϊόντα κατασκευάζονται εντός της ΕΕΑ το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε «μόλις» 8%, γεγονός που αποτυπώνει και την πιστότερη τήρηση των προδιαγραφών που υπάρχουν.
