Επιστημονική μελέτη που δημοσιεύεται σήμερα στην ψηφιακή εκδοχή της βρετανικής ιατρικής επιθεώρησης The Lancet με ανοικτή πρόσβαση υπολογίζει ότι ο αριθμός των νεκρών στη Λωρίδα της Γάζας κατά τη διάρκεια των πρώτων εννέα μηνών του πολέμου ήταν υψηλότερος κατά 41% από αυτόν που κατέγραψε το υπουργείο Υγείας στον παλαιστινιακό θύλακα την υπό εξέταση περίοδο.
Ο αριθμός των θυμάτων του πολέμου έχει μετατραπεί σε αντικείμενο πικρού διαλόγου αφότου το Ισραήλ άρχισε ευρείας κλίμακας στρατιωτικές επιχειρήσεις μετά την 7η Οκτωβρίου 2023.
Από το ξέσπασμα του πολέμου ως την 30ή Ιουνίου 2024, το υπουργείο Υγείας της κυβέρνησης της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας έκανε λόγο για απολογισμό 37.877 νεκρών.
Ωστόσο η μελέτη του Lancet υπολογίζει πως οι θάνατοι την περίοδο αυτή κυμαίνονταν στο φάσμα από τους 55.298 ως τους 78.525.
Ο πιθανός αριθμός θανάτων ήταν μέχρι τότε 64.260, με άλλα λόγια ήταν κατά 41% υψηλότερος από αυτόν που έδινε το υπουργείο Υγείας.
Επρόκειτο για το 2,9% του πληθυσμού της Λωρίδας της Γάζας προπολεμικά, «δηλαδή περίπου τον έναν κάτοικο στους 35», πάντα σύμφωνα με τη μελέτη.
Ο απολογισμός αυτός αφορά μόνο τους θανάτους που προκλήθηκαν από τραυματισμούς, δεν συμπεριλαμβάνει κατά συνέπεια τους θανάτους από έμμεσες αιτίες —όπως η έλλειψη ιατρικής φροντίδας ή τροφής—, ούτε τους χιλιάδες αγνοούμενους κάτω από τα συντρίμμια κτιρίων που ισοπεδώθηκαν.
Το Γαλλικό Πρακτορείο επισημαίνει πως δεν είναι σε θέση να επαληθεύσει με ανεξάρτητο τρόπο τον αριθμό των θυμάτων του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας.
Χθες Πέμπτη, το υπουργείο Υγείας ανέφερε πως έχουν χάσει τη ζωή τους 46.006 άνθρωποι, στην πλειονότητά τους άμαχοι, κατά τη διάρκεια 15 μηνών πολέμου, κυρίως σε ισραηλινούς βομβαρδισμούς.
Η κυβέρνηση του Ισραήλ αμφισβητεί τους αριθμούς του υπουργείου Υγείας της Χαμάς στη Γάζα, που πάντως χαρακτηρίζονται αξιόπιστα από τον ΟΗΕ.
Οι συντάκτες της μελέτης που δημοσιεύει το Lancet χρησιμοποίησαν στατιστική μέθοδο που αποκαλείται «capture-recapture» και έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για να αποτιμηθεί ο αριθμός των θυμάτων σε άλλες ένοπλες συρράξεις σε διεθνές επίπεδο, και βασίστηκε σε τρεις καταλόγους.
Ο πρώτος είναι αυτός που δημοσιοποιεί το υπουργείο Υγείας και συμπεριλαμβάνει τα πτώματα που αναγνωρίστηκαν σε νοσοκομεία ή νεκροτομεία.
Ο δεύτερος προέκυψε από στοιχεία που συγκέντρωσε ψηφιακά το υπουργείο Υγείας, στο οποίο υπέβαλαν αναφορές οι κάτοικοι για τους θανάτους συγγενών τους.
Ο τρίτος βασίστηκε σε νεκρολογίες που δημοσιοποιήθηκαν μέσω ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης (όπως το X, το Instagram, το Facebook, το WhatsApp) όταν η ταυτότητα των θυμάτων ήταν εφικτό να επαληθευτεί.
«Στη μελέτη μας κρατήσαμε μόνο τα στοιχεία των ανθρώπων οι θάνατοι των οποίων επιβεβαιώθηκαν από συγγενείς τους ή από νεκροτομεία και νοσοκομεία», εξήγησε στο Γαλλικό Πρακτορείο η Ζέινα Τζαμαλουντίν, επιδημιολόγος στη σχολή υγιεινής και τροπικής ιατρικής του Λονδίνου (London School of Hygiene and Tropical Medicine), η βασική συγγραφέας της έρευνας.
Κατόπιν, οι ερευνητές εξέτασαν τους καταλόγους των νεκρών για να διαπιστώσουν αν υπήρχαν διπλές καταχωρήσεις. «Εξετάσαμε τις αλληλοεπικαλύψεις των τριών καταλόγων (…) για να καταλήξουμε σε συνολική εκτίμηση για τον πληθυσμό που σκοτώθηκε», διευκρίνισε η κυρία Τζαμαλουντίν.
Ο Πάτρικ Μπολ, στατιστικολόγος του Human Rights Data Analysis Group, κέντρου μελετών με έδρα τις ΗΠΑ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη συγκεκριμένη μελέτη του Lancet, χρησιμοποίησε τη μέθοδο capture-recapture για να υπολογίζει τον αριθμό των νεκρών στις ένοπλες συρράξεις στη Γουατεμάλα, στο Κόσοβο, στο Περού και στην Κολομβία.
Ο Μπολ είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο πως η τεχνική αυτή είναι δοκιμασμένη και ότι η μελέτη που δημοσιεύεται στο Lancet είναι «καλή εκτίμηση».
Ο Κέβιν ΜακΚόνγουεϊ, καθηγητής εφαρμοσμένης στατιστικής στο βρετανικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, επισήμανε ωστόσο στο Γαλλικό Πρακτορείο πως «αναπόφευκτα υπάρχει πολλή αβεβαιότητα» όταν καλείται κανείς να κάνει υπολογισμούς με βάση ατελή δεδομένα.
Χαρακτήρισε ωστόσο «αξιοθαύμαστο» το ότι οι συντάκτες της μελέτης χρησιμοποίησαν αυτές τις στατιστικές μεθόδους για την επαλήθευση των εκτιμήσεών τους. «Συνολικά, βρίσκω αυτές τις εκτιμήσεις αρκετά πειστικές», συμπέρανε.
Οι ίδιοι οι συγγραφείς της μελέτης καλούν οι αριθμοί να αντιμετωπιστούν με σύνεση, εξηγώντας ιδίως πως οι κατάλογοι που καταρτίζουν τα νοσοκομεία δεν αναφέρουν πάντα την αιτία θανάτου, κατά συνέπεια θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν ανθρώπους που πέθαναν από καρδιακές προσβολές για παράδειγμα, να είναι υπερτιμημένοι.
Υπάρχουν όμως κι άλλοι λόγοι για τους οποίους ο επίσημος απολογισμός των θυμάτων του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας ενδέχεται στην πραγματικότητα να είναι πολύ υποτιμημένος.
Η μελέτη δεν μετρά τους αγνοούμενους.
Το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (OCHA) του ΟΗΕ έχει τονίσει πως περίπου 10.000 κάτοικοι της Λωρίδας της Γάζας που χαρακτηρίζονται αγνοούμενοι έχουν θαφτεί στα συντρίμμια.
Η Τζαμαλουντίν παραδέχτηκε πως αναμένει «επικρίσεις απ’ όλες τις πλευρές» όσον αφορά τη μελέτη. Προειδοποίησε εναντίον της «εμμονής» με τους απολογισμούς: «ξέρουμε ήδη παντοιοτρόπως ότι η θνησιμότητα είναι πολύ υψηλή», είπε.
