Ηχηρό είναι το καμπανάκι που χτυπά η αγορά για το δημογραφικό με τον πρόεδρο του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών, Σταύρο Καφούνη, να το χαρακτηρίζει ως «το μεγαλύτερο πρόβλημα που υπάρχει πλέον, ακόμη και σε σύγκριση με την ανάπτυξη και το διαθέσιμο εισόδημα».
Ομοίως, ο Σίμος Λουλούμαρης, από τη θέση του Προέδρου του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Παιδικών Τροφών και Ειδικής Διατροφής Ελλάδος (ΣΕΠΤΕΔΕ) και του Πρόεδρου του Δ.Σ. & Διευθύνοντος Συμβούλου της Numil Hellas (Nutricia, Danone), μίλησε στον Οικονομικό Ταχυδρόμο «για ένα πρόβλημα με δυσοίωνες προοπτικές εάν δεν ληφθούν μέτρα υποστήριξης των νέων οικογενειών». Αφορμή για ακόμη μια φορά, τα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας από Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και ΙΟΒΕ.
Δημογραφικό: Το ζήτημα της επιλογής
Την ίδια στιγμή ο κ. Λουλούμαρης επισήμανε πως «βλέποντας τα στοιχεία της Ευρώπης, παρατηρούμε πως αντιμετωπίζουμε τα ίδια θέματα με το Λουξεμβούργο, ενώ έχουμε ακριβώς ίδιο προφίλ με Ισπανία και Ιταλία και τον ευρωπαϊκό νότο», εστιάζοντας στο γεγονός ότι σήμερα το μεγαλύτερο θέμα είναι ότι οι μητέρες όλο και σε μεγαλύτερη ηλικία αποφασίζουν να κάνουν παιδιά – ή να μην κάνουν και καθόλου.
«Είναι μια ξεκάθαρη προσωπική επιλογή, που μας κάνει να δούμε ότι το φαινόμενο αυτό έχει ισχυρό κοινωνικό πρόσημο», σχολίασε στον ΟΤ. «Το μόνο θετικό είναι ότι βλέπουμε μια μικρή αύξηση στο μέσο αριθμό παιδιών ανά μητέρα σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό σημαίνει πως ανεβαίνει από το ένα παιδί στα δύο και στα τρία. Υπό αυτό το πρίσμα, κρίνουμε ως πολύ θετικά τα μέτρα που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός για την εξομοίωση τριτέκνων με πολύτεκνους», πρόσθεσε ο κ. Λουλούμαρης.
Ένα δύσκολο μαθηματικό πρόβλημα
Όσο λιγότερα παιδιά έχουμε, τόσο περισσότερο λιγοστεύει και ο πληθυσμός που μπορεί να τεκνοποιήσει σε επόμενη φάση. «Το φαινόμενο αυτό θα γίνει εντονότερο στο μέλλον, επομένως η συρρίκνωση είναι αναπόφευκτη και το πλήγμα προς όλες τις πλευρές μεγάλο», σημείωσε ο κ. Λουλούμαρης.
Ενδεικτικό είναι ότι βάσει των πρόσφατων στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ οι γεννήσεις στην Ελλάδα το 2023 ανήλθαν σε 71.455 (36.622 αγόρια και 34.833 κορίτσια) καταγράφοντας μείωση κατά 6,1% σε σχέση με το 2022 που ήταν 76.095 (39.305 αγόρια και 36.790 κορίτσια).
Ενώ οι θάνατοι ανήλθαν σε 128.101 (64.898 άνδρες και 63.203 γυναίκες) καταγράφοντας μείωση κατά 9% σε σχέση με το 2022 που ήταν 140.801 (70.802 άνδρες και 69.999 γυναίκες). Οι θάνατοι βρεφών ηλικίας κάτω του έτους ανήλθαν σε 248, αυξάνοντας τον δείκτη βρεφικής θνησιμότητας (θάνατοι βρεφών ηλικίας κάτω του έτους ανά 1.000 γεννήσεις ζώντων) από 3,1 το 2022 σε 3,5 το 2023.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, δε, την περίοδο 2011-2021 ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 441.000 καθώς οι γεννήσεις υποχωρούν ήδη από το 1980. Ο συντελεστής γονιμότητας έχει υποχωρήσει σε κάτω από 1,5 μονάδα ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, από 2,1-2,5 μονάδες τις δεκαετίες των 1960 και 1970. Η μείωση και η γήρανση του πληθυσμού της χώρας προβλέπεται να συνεχιστούν τις επόμενες δεκαετίες. Στα 8,1 εκατ. προβλέπεται να υποχωρήσει ο πληθυσμός έως το 2100, στο σενάριο βάσης των δημογραφικών προβολών.
Για το λόγο αυτό ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών, Σταύρος Καφούνης, σημείωσε πως «η συνεχής πτώση στις γεννήσεις έχει άμεση σχέση με ένα μειωμένο καταναλωτικό κοινό που σταδιακά θα επηρεάσει όλη την αγορά».
Το δημογραφικό χρειάζεται ολιστική προσέγγιση
«Παρά τα μέτρα που ελήφθησαν πριν από δύο χρόνια, είδαμε πως ήταν μικρή η ανταπόκριση από τα νέα ζευγάρια, που παραμένουν είτε στο ένα παιδί ή και στο κανένα», επισήμανε ο κ. Καφούνης.
«Δημιουργείται πρόβλημα αυτή την στιγμή στην αγορά των προϊόντων που απευθύνονται σε παιδιά. Δεν είναι τυχαίο που τα ανάλογα καταστήματα είτε μειώνουν τα τετραγωνικά μέτρα, είτε κλείνουν. Δεν είναι τυχαίο που οι μεσαίες μάρκες στο παιδικό ρούχο έχουν εξαφανιστεί κι έχουν παραμείνει οι fast fashion και οι high end», εξήγηση ο κ. Καφούνης που διατηρεί την εταιρεία Kidscom και την αλυσίδα Cool Club.
Για το ισχυρό αποτύπωμα που θα έχει η εικόνα αυτή σε όλο τον λιανικό εμπόριο, αλλά και στην ανάπτυξη της οικονομίας μίλησε ο κ. Καφούνης, κάνοντας λόγο για «την ανάγκη να δοθούν κίνητρα -όχι μόνο επιδοματικά- στις νέες οικογένειες, που έχουν ανάγκη από μια ολιστική προσέγγιση, όπως παιδικούς σταθμούς και γονικές άδειες».
«Πάρτε μέτρα τώρα»
Η εικόνα είναι παρόμοια και για την κατηγορία του παιδικού γάλακτος, σύμφωνα με τα στοιχεία της IRI, που βρέθηκε μπροστά σε μια μείωση πωλήσεων σε όγκο κατά 12,69% την περίοδο 2019-2021, με την πίεση να συνεχίζεται χρόνο με το χρόνο, την ίδια στιγμή που η αξία, λόγω των ανατιμήσεων, αυξήθηκε, γι’ αυτό και οι οικονομικές καταστάσεις των βασικών παικτών της συγκεκριμένης αγοράς δείχνουν αυξήσεις έστω και οριακές.
«Θα πρέπει να προσαρμόσουμε την κοινωνία μας πίσω από αυτό το δημογραφικό αυτό φαινόμενο και να προσπαθήσουμε από την πλευρά μας ως ΣΕΠΤΕΔΕ να παρέχουμε πρόσβαση στη μητέρα σε όσο το δυνατόν περισσότερες διευκολύνσεις, όπως ο θηλασμός, τα ειδικά γάλατα -μια κατηγορία που βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση- όπως και τις απλές φόρμουλες», τόνισε ο κ. Λουλούμαρης.
Τα συγκεκριμένα μάλιστα προϊόντα για αλλεργίες -που εμφανίζουν μεγαλύτερο επιπολασμό στη Νότια Ευρώπη- εμπίπτουν στο clawback, όπως τονίζει ο πρόεδρος του ΣΕΠΤΕΔΕ που αναφέρει πως βρίσκονται σε επαφή με τον ΕΟΠΥΥ και τις κρατικές υπηρεσίες, ώστε να «υπάρχει ευαισθησία και ολιστική δράση».
Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ωστόσο ήρθαν να επιβεβαιώσουν αυτό που η αγορά «μυριζόταν» εδώ και κάποιους μήνες. Όπως ανέφερε στον ΟΤ ο κ. Καφούνης «η ΕΛΣΤΑΤ έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που εμείς όλο αυτό το διάστημα βιώνουμε και βλέπουμε να έρχεται. Είναι η στιγμή για να λάβει το κράτος ακόμα δραστικότερες παρεμβάσεις υπέρ της διαχείρισης του δημογραφικού προβλήματος».
Επένδυση για το δημογραφικό
Οι δημογραφικές εξελίξεις έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία και στην κοινωνία, ενώ υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τη βιωσιμότητα και την επάρκεια των συντάξεων. Κατ’ επέκταση, το δημογραφικό επηρεάζει σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, με το βασικό σενάριο του ΙΟΒΕ για το 2100 να προβλέπει μείωση του ΑΕΠ κατά €58 δισ. (ή 31%) σε σχέση με το 2019.
«Θα πρέπει να επενδύσουμε πρώτα από τις μητέρες που αποφασίζουν να κάνουν οικογένεια, διασφαλίζοντας την ασφάλεια των πρώτων τροφών όπως και όλων των συναφών προϊόντων», συμπλήρωσε ο κ. Λουλούμαρης.
Ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης, Παναγιώτης Τσακλόγλου, διαβεβαίωσε ότι η κυβέρνηση έχει πάρει όλα τα μέτρα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού. Μεταξύ άλλων μέτρα που αφορούν την ενίσχυση των νοικοκυριών με παιδιά, όπως η παροχή επιδόματος γέννας, η ενίσχυση των οικογενειακών επιδομάτων, η επέκταση των επιδομάτων μητρότητας χρονικά και ποσοτικά, η αύξηση του αριθμού των διαθέσιμων θέσεων σε βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς αλλά και η μη φορολόγηση παροχών των επιχειρήσεων σε παιδιά εργαζομένων τους.
«Το γεγονός ότι μειώνεται ο πληθυσμός κάθε χρόνο κατά χιλιάδες, σε συνδυασμό με το brain drain στην οικονομική κρίση που είχε ως αποτέλεσμα να χάσουμε 500 χιλιάδες νέους, δεν οδηγεί σε ευοίωνες προβλέψεις», τονίζει ο κ. Καφούνης. «Αρκεί να δούμε χώρες όπως το Ισραήλ που με μικρότερη έκταση, έχει σταθερά τριπλάσιο αριθμό γεννήσεων και -εξαιρώντας τις πολεμικές εξελίξεις- οδηγείται σε ανάπτυξη της οικονομίας του».