Ο Σύλλογος πολιτών για τη μελέτη της ελευθεριακής εκπαίδευσης, «το Σπόρι» για την τηλεκπαίδευση:
Έδειξα το αριστούργημά μου στους μεγάλους
και τους ρώτησα αν το σχέδιό μου τους τρόμαζε.
Μου απάντησαν: «Γιατί να μας τρομάζει
ένα καπέλο;».
Το σχέδιό μου δεν έδειχνε ένα καπέλο.
Έδειχνε έναν βόα που χώνευε έναν ελέφαντα.
Ο Μικρός Πρίγκιπας – Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ
Δεν πρόκειται για καπέλο. Ο (τηλε)βόας της τηλεκπαίδευσης χωνεύει έναν ελέφαντα· ποιον ελέφαντα;
Τον «ελέφαντα στο δωμάτιο» της αποστροφής του βλέμματος από το πρόβλημα της παιδείας
~
Σαν να μην έφτανε η οικονομική κρίση των τελευταίων δέκα και πλέον χρόνων- κρίση βέβαια όχι μόνο οικονομική αλλά και αξιακή εδώ και πολλά περισσότερα χρόνια- ήρθε να προστεθεί μέσα σ’ όλα και η υγιεινομική κρίση! Σαν να μην έφτανε που οι κυβερνώντες διαχειρίστηκαν την οικονομική κρίση με όλη τη βαρβαρότητα των μνημονιακών πολιτικών, ήρθε και η εγκληματική τους ανεπάρκεια στη διαχείριση της υγιεινομικής κρίσης κι «έδεσε το γλυκό» της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης! Κοντολογίς, σαν μην έφτανε που μας χρωστούσαν (την κλεμμένη από τις πολιτικές της φτώχειας ζωή μας), μας πήραν και το βόδι (την ίδια τη ζωή, έτσι που έγινε η υγεία μας, σωματική και ψυχική, μπαλάκι στα χέρια ανθρώπων που αποφασίζουν για εμάς χωρίς εμάς)!
Ας αναφέρουμε μερικά από τα λαμπρά παραδείγματα εγκληματικής ανεπάρκειας της κυβέρνησης σε σχέση με την πανδημία: δημόσια νοσοκομεία σε κατάρρευση, ΜΜΜ σε ασφυξία, ανεξέλεγκτο «άνοιγμα» του τουρισμού, κρατικές δαπάνες σε προκλητικά λάθος αποδέκτες, περιορισμός δικαιωμάτων και ελευθεριών, διεκδικήσεις και αντιρρήσεις σε καταστολή… Ανάμεσα σε όλα αυτά, στέκουν και τα σχολεία! Πρώτα τα ανοίγουν χωρίς να έχουν πάρει, έξι ολόκληρους μήνες μετά το κλείσιμό τους στο πρώτο κύμα της πανδημίας, κανένα ουσιαστικό μέτρο για την ασφαλή λειτουργία τους. Το αστείο με τις γνωστές μάσκες και τα γνωστά παγουρίνα δεν προκαλεί πια ούτε γέλιο. Μετά τα κλείνουν σε όλη τη χώρα και επιβάλλουν την τηλεκπαίδευση. Εξαίρεση αποτελούν τα σχολεία ειδικής αγωγής τα οποία, όμως, μένουν ανοιχτά χωρίς καμία μέριμνα για την προστασία και ασφάλειά τους.
Η τηλεκπαίδευση την πρώτη φορά ήρθε ως «προαιρετική» για να μείνει όμως τη δεύτερη φορά ως «υποχρεωτική» και βέβαια χωρίς να έχουν εξασφαλιστεί όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις για την υλοποίησή της. Το υποχρεωτικό καθεστώς της τηλεκπαίδευσης, όταν δεν έχει υπάρξει καμία ουσιώδη φροντίδα από την πολιτεία για την ασφαλή συνέχιση λειτουργίας των σχολείων, δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά πολιτική επιλογή. Δηλαδή, γινόταν κι αλλιώς, αλλά η κυβέρνηση δεν το επέλεξε.
Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, πλέον τηλ-εργάζονται όπως τηλ-εργάζεται και σημαντικό κομμάτι όλων των εργαζομένων πια, μέσα στους οποίους είναι και πολλοί γονείς παιδιών που τηλ-εργάζονται κι αυτά για την εκπαίδευσή τους. Τηλε-μεταφερόμαστε σε μια εικόνα από ένα μέλλον τρομακτικό και τηλε-κατευθυνόμενο από διεθνείς πολιτικές ελαχιστοποίησης του κόστους της εργασίας και των δαπανών κράτους και ιδιωτών εργοδοτών. Την ίδια στιγμή μεγαλώνει και η τηλε-ανεργία, μιας και ο έτσι κι αλλιώς κοινωνικός αποκλεισμός των ανέργων ήρθε να συναντηθεί με την «κοινωνική αποστασιοποίηση» σε καιρούς πανδημίας για μια πιο έντονη εμπειρία του κοινωνικού περιθωρίου… Στην περίπτωση πάντα που σπίτι υπάρχει και δεν απειλείται η σκεπή πάνω από το κεφάλι μας, πώς ακριβώς αναμένεται να συνδυάσει μια οικογένεια την τηλεκπαίδευση με την τηλεργασία των γονέων (εκπαιδευτικών ή μη) ή την «τηλε-ανεργία» τους;
Όλα τα προαπαιτούμενα σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό, πρόσβαση στο διαδίκτυο και μάλιστα στην κατάλληλη ποιότητα για την συμμετοχή όλων των μελών της οικογένειας, διασφάλιση των προσωπικών μας δεδομένων, χωροταξική διάρθρωση του σπιτιού (όλη η οικογένεια σε ένα-δύο δωμάτια και με τη διάκριση εργασιακού και προσωπικού χώρου να έχει χαθεί), γνώσεις χειρισμού των τεχνολογικών εργαλείων, εξασφάλιση όλων των αδειών ειδικού σκοπού για την αναγκαία παρουσία των γονέων κοντά στα μικρά παιδιά τους που τηλεκπαιδεύονται (όσο ένα μωρό μπορεί να κλαίει στην αγκαλιά τους), το οικονομικό κόστος που απαιτούν όλα αυτά, η ενίσχυση της ψυχικής υγείας και η προστασία από την ενδοοικογενειακή βία, πού ακριβώς πήγαν περίπατο;
Το κλίμα στην κοινωνία είναι ασφυκτικό (σε αναλογία με το κλίμα στο φυσικό περιβάλλον, έτσι που συνεχίζει ανεξέλεγκτη η «πολυπόθητη» ανάπτυξη, «πράσινη», ξεπράσινη… πράσσειν άλογα μέχρι να έρθει μια πανδημία να κρούσει -σε «βαρήκοα ώτα»;- τον κώδωνα του κινδύνου). Οι κοινωνικές ανισότητες και οι κοινωνικοί αποκλεισμοί που αυτές προκαλούν όλο και εντείνονται. Όλα αλλάζουν πρόσωπο, οδηγούνται με βία σε ιδιωτικά χέρια που πλουτίζουν από τη συμφορά των πολλών και η ίδια η επιβίωση, πόσω μάλλον όταν είναι με όρους αξιοπρέπειας, γίνεται όλο και περισσότερο ζήτημα «ατομικής ευθύνης». «Αν απέτυχες, το κρίμα στο λαιμό σου, δικιά σου η ευθύνη για τα προβλήματα που περνάς», στην ουσία μας λένε. Σε αυτή τη λογική, και η σχολική αποτυχία γίνεται έτσι επιτυχία ενός σχολείου και μιας κοινωνίας που στοχεύει στον ανταγωνισμό, αφού «επιτυχημένοι» υπάρχουν μόνο αν υπάρχουν «αποτυχημένοι». Το εκπαιδευτικό χάσμα μεταξύ των παιδιών που έρχονταν στο σχολείο από διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα αποκτά και ψηφιακή εκδοχή, μόνο που έτσι γίνεται εντονότερο.
Παρά τις υποκριτικές θριαμβολογίες κυβέρνησης και υπουργείου παιδείας, πολλά παιδιά σε όλη τη χώρα δεν έχουν πρόσβαση στις ψηφιακές πλατφόρμες της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και έτσι αποκλείονται από το καθολικό και συνταγματικό κατοχυρωμένο δικαίωμά τους σε δωρεάν, δημόσια εκπαίδευση. Πέραν της αδυνατότητας πρόσβασης λόγω έλλειψης των αναγκαίων τεχνικών μέσων για κάθε ένα μέλος της οικογένειας που χρειάζεται να τηλ-εργαστεί, αδυναμία πρόσβασης έχουν και όσα παιδιά προσπαθούν να συνδεθούν στις ψηφιακές πλατφόρμες αλλά αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω προβλημάτων τοπικού δικτύου τηλεφωνίας/πρόσβασης στο διαδίκτυο, προβλημάτων υπερφόρτωσης του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου ή/και του δικτύου της ψηφιακής πλατφόρμας Webex Meetings της εταιρείας Cisco Hellas A.E.. Η σύμπραξη με τη συγκεκριμένη εταιρία, στο πλαίσιο της πολυδιαφημιζόμενης δωρεάς της στο υπουργείο παιδείας, δείχνει κι αυτή τον δρόμο για την είσοδο των ιδιωτικών επιχειρήσεων στο πεδίο υποχρεώσεων του κράτους. Την ίδια στιγμή, δεν επαρκεί για να «σηκώσει» τις ανάγκες σύνδεσης της εκπαιδευτικής κοινότητας πανελλαδικά, ενώ η υποχρεωτική χρήση της αποκλείει και την αξιοποίηση άλλων μέσων που θα διευκόλυναν την επικοινωνία εκπαιδευτικών και παιδιών σε καθεστώς αναστολής λειτουργίας των σχολείων. Οι εκπαιδευτικοί μάλιστα καλούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της τηλεκπαίδευσης να παρακολουθούν σεμινάρια επιμόρφωσης πάνω στη χρήση της πλατφόρμας αποκλειστικά σε ώρες εκτός εργασιακού ωραρίου, πράγμα που εντείνει την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων. Το πρόβλημα, όμως, με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν τελειώνει στο ζήτημα των τεχνικών μέσων και όλων των υλικών όρων για την πραγματοποίησή της.
Ας υποθέσουμε- με τόνους σουρεαλιστικής φαντασίας- ότι κυβέρνηση και υπουργείο είχαν πραγματικά διασφαλίσει όλες τις προϋποθέσεις καθολικής πρόσβασης στην τηλεκπαίδευση. Ότι δεν υπάρχει ούτε ένα παιδί, ντόπιο ή προσφυγόπουλο (για την περίπτωση του οποίου τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα απ’ όσα ειπώθηκαν μέχρι τώρα) σε όλη την επικράτεια που δεν έχει όλα τα αναγκαία μέσα για να συνδεθεί. Ούτε ένας/μία εκπαιδευτικός που αντιμετωπίζει αντίστοιχο πρόβλημα. Ούτε μία οικογένεια που καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην εργασία των γονέων και στην εκπαίδευση των παιδιών της. Ούτε ένα σπίτι που έχει μείνει χωρίς ή με ελλιπές εισόδημα. Ούτε ένας άνθρωπος θύμα προβληματικών ή/και βίαιων προσωπικών καταστάσεων. Ούτε ένα ίχνος ανεπάρκειας στην προστασία των προσωπικών μας δεδομένων και την υποστήριξη υλικοτεχνική και γνωστική όλης της εκπαιδευτικής κοινότητας για ζητήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Κάνοντας μια τέτοια υπέρμετρα φανταστική υπόθεση, θα λέγαμε ναι στην τηλεκπαίδευση έστω και προσωρινά υπό καθεστώς πανδημίας;
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, βάσει της επιστημονικής παιδαγωγικής βιβλιογραφίας και έρευνας αλλά και της προσωπικής βιωματικής εμπειρίας όλων των εμπλεκόμενων στις εκπαιδευτικές σχολικές διεργασίες, διαφέρει πλήρως από τη δια ζώσης εκπαίδευση και τη συμμετοχή σε μια πραγματική, με φυσικούς όρους, μορφωτική κοινότητα ανθρώπων, όπως είναι η εκπαιδευτική κοινότητα κάθε σχολείου.
Ζητήματα καθημερινότητας έχουν γίνει πλέον η ψυχολογική πίεση και το άγχος της μοναχικής ύπαρξης πίσω από μια οθόνη και της προσπάθειας χειρισμού ενός εργαλείου προβληματικού και μη οικείου. Να φανταστούμε μόνο μπορούμε πώς βιώνουν τα ίδια τα παιδιά αυτά τα συναισθήματα… Η εντατικοποίηση του χρόνου και το λαχανιασμένο τρέξιμο ξοπίσω του πριν προλάβει να γλιστρήσει μέσα από τα χέρια μας έχοντας καταφέρει να ανταλλάξουμε μεταξύ μας μόνο φράσεις όπως «με βλέπεις;»/ «δε σε βλέπω»/ «δε σε ακούω»/ «με ακούς;»/ «ξαναπές το, δεν κατάλαβα»/ «κόλλησε»/ «με πέταξε»/ «βγες και ξαναμπές»/ «ναι;…»… «το τι και το ε», όχι το ψιθυριστό και ποιητικό του Ελύτη, αλλά το εκκωφαντικό της σιωπηρής απομόνωσής μας.
Η αμεσότητα και η ζωντάνια των διαπροσωπικών σχέσεων έχει χαθεί, έχει ξεθωριάσει η δυνατότητα για συνεργασία και ομαδικότητα, για δημιουργία και συμμετοχή όλων μας των αισθήσεων, έχουν εξοριστεί το βίωμα και όλη η μη λεκτική επικοινωνία που άνθιζε στην τάξη. Έχει εκμηδενιστεί η δυνατότητα διαφοροποιημένης προσέγγισης για τα παιδιά με ψυχοκοινωνικές και μαθησιακές δυσκολίες, που έχουν ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη όλων όσα τους στερεί η εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Έχει αποβληθεί η χαρά και το βουητό των τάξεων, σαν αυτό που κάνουν οι μέλισσες όταν συν-εργάζονται. Όπως το λέει κι ο Βαλαωρίτης, «από την πόρτα του μυαλού μια σκέψη πως μπαινόβγαινε αλείβοντας τα λόγια της με της μιλιάς το μέλι», σκέψη που πια δεν μπορεί να εκφραστεί πίσω από μικρόφωνα που «μικροφωνίζουν» κάνοντας της μιλιάς το μέλι, έτσι σαν κύμα που παλλόταν ανάμεσά μας ηχητικό, σήμα τώρα ηλεκτρικό μικραίνοντας τη φωνή και «χαμηλώνοντας» τους ανθρώπους. Κι ότ-αν πια φτάσουμε να ακουστούμε, λίγο εδώ και λίγο εκεί, δε μένει άλλος τρόπος στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση από τον γνωσιοκεντρικό για να προσεγγίσουμε τα πράγματα. Χωρίς τις κοινοτικές μας βιωματικές σχέσεις, η γνώση γίνεται μονοσήμαντος οδηγός κι ακόμα κι αυτή αλλοιωμένη σε ψυχρή πληροφορία.
Θα μπορούσε να μην έχει σταματημό η περιγραφή όσων βιώνονται καθημερινά στις παγερές ψηφιακές τάξεις της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης αν δεν υπήρχε πρακτικός περιορισμός στην έκταση του λόγου. Για όλα αυτά, λοιπόν, που ειπώθηκαν και για όσα δεν πρόλαβαν να ειπωθούν, η απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα είναι όχι. Όχι στην τηλεκπαίδευση. Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών που συμμετέχει σε αυτήν άλλωστε, το κάνει με γνώμονα την επαφή με τα παιδιά κι όχι γιατί συμφωνεί με τη λογική της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ενώ ταυτόχρονα το υπουργείο δεσμεύει τους/τις εκπαιδευτικούς ως προς τα μέσα επικοινωνίας που θα χρησιμοποιήσουν. Η τεχνολογία μόνο ως βοηθητικό εργαλείο της δια ζώσης εκπαίδευσης μπορεί να νοηθεί, σε καμία περίπτωση μέσο για την υποκατάστασή της, ούτε καν προσωρινό. Η τηλεκπαίδευση δεν είναι μια ουδέτερη, παιδαγωγικά και κοινωνικοπολιτικά, πρακτική όπως παρουσιάζεται, δεν υπηρετεί μορφωτικούς και κοινωνικούς σκοπούς, δεν είναι προσβάσιμη για όλους και για όλες, δεν είναι παιδαγωγική πράξη. Στο βωμό της αποτελεσματικότητας και στόχων μετρήσιμων και ελέγξιμων που εξυπηρετούν την οικονομία και τα κέρδη δε θα δεχτούμε να γίνει η παιδεία κατάρτιση σε συγκεκριμένα «πακέτα» δεξιοτήτων επιδέξιων δεξιώσεων δεξιών αξιώσεων (sic).
Απαιτούμε να επιστρέψουμε στα σχολεία μας, στον φυσικό χώρο των εκπαιδευτικών μας κοινοτήτων, με όλα τα μέτρα για την ασφαλή υγιεινομικώς λειτουργία τους και χωρίς να ξεχνάμε ότι έχουμε κι εκεί να δώσουμε μεγάλους αγώνες για ένα σχολείο πιο δημοκρατικό, πιο συμμετοχικό, πιο ανοιχτό στις ανάγκες και επιθυμίες παιδιών και ενηλίκων της καταπιεζόμενης κοινωνίας.
ΑΝΟΙΓΜΑ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΜΕ ΟΛΑ ΤΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΜΕΤΡΑ
- Μικρός αριθμός μαθητών/-τριών ανά τμήμα
- Επίταξη δημόσιων ή δημοτικών χώρων για την εξασφάλιση των επιπλέον σχολικών αιθουσών
- Προσλήψεις εκπαιδευτικών
- Προσλήψεις σχολιάτρων και σχολικών νοσηλευτών (σχολικές υγειονομικές επιτροπές)
- Προσλήψεις καθαριστών/-τριών
- Δωρεάν μαζικά επαναλαμβανόμενα τεστ
- Ενίσχυση του ΕΣΥ