Του Δημήτρη Ρομποτή
Πριν λίγες μέρες ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα τίμησε την Επέτειο της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας στον Λευκό Οίκο. Η ελληνική είναι η μόνη κοινότητα (το 0,4 του αμερικανικού πληθυσμού) μαζί με την ιρλανδική (τα μέλη της οποίας φτάνουν τα 40 εκατομμύρια) που τυγχάνουν τέτοιας τιμής ετησίως τα τελευταία 30 χρόνια. Η αρχική πρωτοβουλία για τον εορτασμό σε προεδρικό επίπεδο είχε υλοποιηθεί με παρέμβαση του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ιακώβου ύστερα από υποβολή της σχετικής ιδέας και διαμεσολάβηση ενός… Κρητικού, του Άντυ (Ανδρέας) Μανάτος, η οικογένεια του οποίου δραστηριοποιείται επί τρεις γενιές εκεί που χτυπάει η καρδιά της υπερδύναμης.
Όταν ο τότε Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος επισκέφτηκε την Ουάσινγκτον, πάλι ο Κρητικός έβαλε το χέρι του και χρησιμοποιήθηκε για δεύτερη φορά στην αμερικανική ιστορία η Ροτόντα του Καπιτωλίου για τη σχετική υποδοχή. Με τη βοήθεια του Μανάτος πέρασε με ρεκόρ ψήφων η απόφαση να επιδοθεί το Χρυσό Μετάλλιο (η ανώτατη διάκριση) του Κογκρέσου στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Επιπλέον, πρωτοστάτησε στις προσπάθειες για συλλογή υπογραφών σε επιστολή που στάλθηκε στον πρόεδρο των ΗΠΑ αναφορικά με την προστασία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο υπέγραψαν 90 από τους 100 γερουσιαστές και 291 βουλευτές ! Η έγκυρη εφημερίδα “Washington Post” χαρακτήρισε την εταιρεία “Manatos & Manatos” που ο Άντυ ίδρυσε το 1983 και διαχειρίζεται με τον γιο του Μάικ – απόφοιτο του Πανεπιστημίου Πρίνστον – τα τελευταία 26 χρόνια, ως «μία από τις αποτελεσματικότερες εταιρείες υπηρεσιών λόμπυ» ενώ το περιοδικό «U.S. New & World Report» τους αποκάλεσε «αριστοκρατία του λόμπυ».
Αυτός είναι ίσως και ο ακριβέστερος χαρακτηρισμός που αρμόζει για την οικογένεια Μανάτος τα μέλη της οποίας αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της αριστοκρατίας στην αμερικανική πρωτεύουσα με πρόσβαση στους πλέον δυσπρόσιτους κύκλους της πολιτικής αλλά και της φιλανθρωπίας όπου συναντά κανείς την αφρόκρεμα του αμερικανικού γίγνεσθαι. Με «ορμητήριο» το ιδιόκτητο, ιστορικό κτίριο της «Manatos & Manatos» σε μία από τις πλέον κεντρικές και ζηλευτές περιοχές της Ουάσινγκτον, ο Άντυ Μανάτος με συνέπεια και ήθος που όπως ο ίδιος ομολογεί κληρονόμησε από τον πατέρα του και την κρητική του καταγωγή, εξασκεί το ταχυδακτυλουργικής δεξιοτεχνίας επάγγελμα του λομπίστα, προσφέροντας ταυτόχρονα ανυπολόγιστης αξίας υπηρεσίες σε Ελλάδα, Κύπρο και Οικουμενικό Πατριαρχείο αφιλοκερδώς.
Η οικογένεια Μανατάκη, όπως είναι το ελληνικό επίθετο, κατάγεται από το χωριό Χιλιομοδού Αποκορωνου του Νομού Χανίων. Ο πατέρας του Άντυ, Μάικ (Εμμανουήλ) Μανάτος, ήταν ο πρώτος από το σόι που βούτηξε στα βαθιά νερά της αμερικανικής εξουσίας και εργάστηκε δίπλα σε ονόματα – θρύλους της σύγχρονης ιστορίας, όπως οι Πρόεδροι Των Κένεντυ και Λύντον Τζόνσον. Ερωτηθείς ποιο ήταν το απαύγασμα των εμπειριών που μοιράστηκε μαζί του, ο Άντυ Μανάτος , ο τωρινός πατριάρχης της οικογένειας, θεωρεί ότι είναι αυτό που και ο ίδιος έχει περάσει στα δικά του παιδιά: «Οι ηγέτες της Αμερικής μπορεί να πάθουν μεγάλη ζημιά αν δώσουν βάση σε λάθος πρόσωπα. Για αυτό και εκτιμούν εξαιρετικά ανθρώπους τους οποίους μπορούν να εμπιστευτούν και στους οποίους μπορούν να βασιστούν. Αυτός είναι ένας από τους κυριότερους λόγους που οι Έλληνες έχουν επιτύχει στην Ουάσινγκτον»! Το τεστ της ακεραιότητας για τον ίδιο ήρθε σχετικά νωρίς, επί προεδρίας Τζίμυ Κάρτερ στην οποία χρημάτισε υφυπουργός Εμπορίου. Ήταν και η στιγμή της θητείας του για την οποία αισθάνεται πιο υπερήφανος. Κατά τη διάρκεια κυβερνητικής σύσκεψης αποφασίστηκε να πιέσουν το Κογκρέσο να άρει την απαγόρευση πώλησης όπλων στην Τουρκία που είχε επιβληθεί μετά την εισβολή, το φημισμένο εμπάργκο. «Υπέβαλα την παραίτησή μου, λέγοντας ότι αδυνατώ να πιέσω το Κογκρέσο υπέρ της Τουρκίας», θυμάται ο Άντυ Μανάτος. Τελικά ο Κάρτερ και ο επικεφαλής του Συνδέσμου Προεδρίας – Κογκρέσου, εκτιμώντας τις ικανότητές του, αποφάσισαν να τον εξαιρέσουν από το συγκεκριμένο θέμα και έτσι έμεινε στην κυβέρνηση. Κατά τα άλλα ήταν μια συναρπαστική εμπειρία. «Ήμουνα ο νεαρότερος υφυπουργός και τώρα είμαι ο γηραιότερος από όλους τους υφυπουργούς της κυβέρνησης Κάρτερ που ζει ακόμη», λέει χαριτολογώντας.
Ερωτηθείς σχετικά με την σε πολλές περιπτώσεις παρεξηγημένη έννοια του «λόμπυ» ( η λέξη προέρχεται από το λόμπυ των ξενοδοχείων της αμερικανικής πρωτεύουσας όπου διάφορου επιχειρηματίες αλλά και απλοί πολίτες συναντούσαν προέδρους και βουλευτές για να διευθετήσουν υποθέσεις που τους αφορούσαν), ο κ. Μανάτος επεσήμανε ότι υπάρχουν πρακτικοί λόγοι πάνω από όλα που καθιστούν αυτή την υπηρεσία αναγκαία. «Είναι σχεδόν αδύνατο να περάσει κανείς από μόνος του σε γερουσιαστές και βουλευτές βασικά στοιχεία που θα τους επιτρέψουν να πάρουν τη σωστή απόφαση. Για να καταλάβετε, ο μέσος γερουσιαστής λαμβάνει περίπου 25.000 μηνύματα σε εβδομαδιαία βάση»! Με τέτοιο όγκο μηνυμάτων τι να πρωτοκοιτάξει, πόσο μάλλον που το ήμισυ του χρόνου των εκλεγμένων αντιπροσώπων μας αφιερώνεται στη συλλογή χρημάτων για την επανεκλογή τους ! «Ο σωστός λομπίστας παρέχει στους πολιτικούς ακριβή στοιχεία και μια οπτική γωνία από όπου μπορεί κανείς να δει τι εξυπηρετεί τους ψηφοφόρους του αλλά και τη χώρα. Τους βοηθάει να κάνουν τη δουλειά τους καλύτερα». Για παράδειγμα ο κ. Μανάτος ανέφερε την περίπτωση της χήρας ενός ήρωα πολέμου ο οποίος είχε μείνει ανάπηρος και είχε προαχθεί στον βαθμό του στρατηγού πριν πεθάνει. Η Διεύθυνση Παλαιμάχων λανθασμένα παρακρατούσε 140.000 δολάρια σε επιστροφές φόρων και καταβολές σύνταξης και για χρόνια η οικογένεια με τον βουλευτή της περιοχής δεν μπορούσαν να βρουν άκρη. Τελικά με παρέμβαση της “Manatos & Manatos” αποδόθηκαν τα χρωστούμενα στη χήρα του στρατηγού.
Κι αν μια χήρα ενός ήρωα πολέμου χρειάστηκε την παρέμβαση ενός λομπίστα για να πάρει αυτό που της ανήκε δικαιωματικά, ο καθένας μπορεί να φανταστεί πόσο απαραίτητες είναι τέτοιου είδους υπηρεσίες σε χώρες σαν την Ελλάδα και την Κύπρο. Η Τουρκία, για παράδειγμα, ξοδεύει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο σε διάφορες εταιρείες πρόσβασης προκειμένου να προωθεί τα συμφέροντά της. «Σκεφτείτε ότι 196 χώρες, εκατομμύρια οργανώσεις και 310 εκατομμύρια Αμερικανών προσπαθούν να διοχετεύσουν τις σωστές πληροφορίες στα μέλη του Κογκρέσου», λέει ο κ. Μανάτος. «Είναι τεχνικά αδύνατο τα θέματα που τους ενδιαφέρουν να φτάσουν στο κατάλληλο αυτί χωρίς επαγγελματική βοήθεια».
Ο πειρασμός να τον ρωτήσω, αν και κατόπιν «εορτής», κατά πόσον θεωρεί πως η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν η χώρα είχε την κατάλληλη επαγγελματική εκπροσώπηση στην Ουάσιγκτον, νικάει την όχι και τόσο δυνατή αυτοσυγκράτησή μου. «Όχι σίγουρα, αλλά πιθανώς», είναι η προσεκτική απάντηση του έμπειρου λομπίστα. «Όταν οι Τούρκοι προσπάθησαν να εισβάλουν την πρώτη φορά, το 1964, ο πατέρας μου εργαζόταν στον Λευκό Οίκο και είχε τη δυνατότητα να παρέμβει στους διαμορφωτές της εξωτερικής πολιτικής ώστε ο Πρόεδρος Τζόνσον να εμποδίσει την εισβολή». (Αν είχε κάνει το ίδιο και ο ομογενής Πήτερ Πήτερσον, υφυπουργός Εμπορίου επί Προέδρου Νίξον και φίλος του τότε Υπουργού Εξωτερικών Χένρυ Κίσινγκερ, ίσως να είχε αποφευχθή ή να είχαν μετριαστεί οι συνέπειες της τουρκικής επέμβασης. Αλλά …) «Και μετά την εισβολή», συνεχίζει ο Άντυ Μανάτος, «ο τότε προϊστάμενός μου, ο Γερουσιαστής Τόμας Ήγκλετον, κατέθεσε την πρώτη νομοθετική πρόταση για διακοπή της αμερικανικής βοήθειας στην Τουρκία και πέρασε! Ήταν πραγματική επιτυχία επειδή για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία το Κο-γκρέσο ανέτρεψε μείζονα εξωτερική πολιτική απόφαση του Λευκού Οίκου». Στις μέρες μας, τώρα, κάνουμε ότι χρειάζεται για την προώθηση των ελληνικών και κυπριακών συμφερόντων ή των δικαιωμάτων του Οικουμενικού Πατριαρχείου; Ο κ. Μανάτος θεωρεί πως «όχι. Αλλά αυτό που κάνουμε είναι εκπληκτικό»! «Δηλαδή», ρωτάω μη αντιλαμβανόμενος το οξύμωρον. «Συγκριτικά, καθένας από τους τρεις οργανισμούς του Εβραϊκού λομπυ έχει ετήσιο προϋπολογισμό πάνω από 50 εκατομμύρια δολάρια. Εάν βάλετε μαζί τους προϋπολογιμούς όλων των Ελληνικών, Κυπριακών αλλά και των Ελληνορθόδοξων οργανώσεων που εργάζονται στην Ουάσινγκτων, μετά βίας φτάνουν το ένα εκατομμύριο! Η Ελλάδα ως χώρα δεν ξοδεύει τίποτα στην Ουάσινγκτων και η Κύπρος λιγοστά πράγματα».
Εδώ όμως είναι που η ποιότητα κάνει τη διαφορά σε σχέση με την ποσότητα. «Έχουμε καταφέρει να αλλάξουμε κατά 180 μοίρες την πολιτική των ΗΠΑ αναφορικά με το Οικουμενικό Πατριαρχείο», επισημαίνει ο κ. Μανάτος. «Βοηθήσαμε επίσης να καμφθούν οι αντιρρήσεις Γαλλίας και Γερμανίας για να μπει η Κύπρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχουμε συμβάλει στο να είναι οι ΗΠΑ ο καλύτερος σύμμαχος της Ελλάδος στην οικονομική κρίση που διέρχεται. Ευτυχώς για Ελλάδα, Κύπρο και Οικουμενικό Πατριαρχείο παρά πολλοί ομογενείς αισθάνονται την ανάγκη να βοηθήσουν ανάμεσά τους και εγώ. Μέσω της εταιρείας μου έχω προσφέρει για δεκαετίες διάφορες υπηρεσίες αφιλοκερδώς η αξία των οποίων ανέρχεται σε εκατομμύρια δολάρια».
Σύμμαχος του κ. Μανάτος σ’ αυτή την πολυετή προσπάθεια είναι το, κατά τη γνώμη του, υψηλής ποιότητας διπλωματικό προσωπικό Ελλάδος και Κύπρου που συμβάλλει ουσιαστικά στην προώθηση των εθνικών θεμάτων ενώ κάνει και τη δική του δουλειά πολύ πιο εύκολη. «Ποτέ οι δύο χώρες δεν είχαν μεγάλους προϋπολογισμούς για δημόσιες σχέσεις, αλλά έχουν πάντα πολύ καλούς ανθρώπους στην Ουάσινγτων», είπε χαρακτηριστικά.
Ερωτηθείς αν Αθήνα και Λευκωσία έχουν επιτέλους αντιληφθεί πως παίζεται το παιχνίδι στην Ουάσινγτων, ο έμπειρος λομπίστας θεωρεί ότι, παρά τις διαφορές στο δημοκρατικό σύστημα των τριών χωρών, οι άνθρωποί μας έχουν μάθει επαρκώς τις εδώ ιδιαιτερότητες. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό «διότι κάποιες φορές η δική τους φωνή στην Ουάσινγκτων μετράει περισσότερο από ότι των Ελληνοαμερικανών ενώ σε άλλες περιπτώσεις η φωνή των ομογενών είναι που έχει τη βαρύτητα και των πρεσβειών επικουρικό ρόλο». Εν κατακλείδι, το ένα χέρι νίβει τ’ άλλο κι όταν αυτό συμβαίνει το πρόσωπο συνήθως βγαίνει πιο καθαρό!
Στο επίκεντρο της αμερικανικής πολιτικής διεργασίας για τρεις γενιές οι Μανάτος είναι απορίας άξιον πώς και δεν έχουν κάποιο μέλος της οικογένειας στο Κογκρέσο. «Ο πατέρας μου παραλίγο να θέσει υποψηφιότητα για τη Γερουσία το 1968 και εγώ λίγο έλειψε είμαι υποψήφιος για τη Βουλή των Αντιπροσώπων το 1980», με προλαμβάνει ο κ. Μανάτος διαβάζοντας τη σκέψη μου. «Ένας από τους γιούς μου, ο Αθανάσιος (Τομ) επίσης έφτασε πολύ κοντά στο να είναι υποψήφιος πριν λίγα χρόνια. Τελικά, όλοι κάναμε πίσω για τον ίδιο λόγο – θέλαμε να έχουμε πιο πολύ χρόνο για τα παιδιά μας».
Επισκέπτεται την Ελλάδα τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο. Όταν ο αείμνηστος Άντυ Άθενς ήταν πρόεδρος του επίσης αείμνηστου ΣΑΕ (Συμβούλιο Αποδήμου Ελληνισμού) πήγαινε μέχρι και τέσσερις φορές ετησίως «με αποτέλεσμα να παραμελώ τις δικές μου δουλειές». Σε κάθε ταξίδι προσπαθεί να περνάει και από την Κρήτη, όπως πρόσφατα που βρέθηκε εκεί για μόλις δύο μέρες. Δειπνήσαμε στο σπίτι του ξαδέλφου μου με 18 διαφορετικά φαγητά και πέντε γλυκά, στο ίδιο τραπέζι. Την επόμενη μέρα οδηγήσαμε βορειοδυτικά, στο αγριόβουνο Στύλο, περάσαμε από το πατρικό χωριό και σταματήσαμε πάλι για φαγητό στις Καλύβες απολαμβάνοντας την απίστευτη θέα της Μεσογείου. Τι πιο όμορφο από αυτή την εμπειρία»!
Ο ίδιος είναι εξαιρετικά υπερήφανος για την ιδιαίτερη καταγωγή του, θεωρεί πως είναι μέλος μιας άτυπης λέσχης τα μέλη της οποίας αναγνωρίζονται όπου κι αν βρεθούν χωρίς την ανάγκη συστάσεων ή άλλων διατυπώσεων. Όταν μιλάει για την Κρήτη θυμίζει τον συγγραφέα Χάρη Μαρκ Πετράκη. «Κάθε φορά που έχουμε συναντήσεις με Έλληνες επισήμους συχνά αναγνωρίζω ποιοι είναι Κρητικοί. Δεν ξέρω τι είναι αυτό που μας κάνει να ξεχωρίζουμε, αλλά το πιάνω αμέσως. Το να κατάγεται κανείς από ανθρώπους που πέρασαν τόσες κακουχίες στις αρχές του 20 αιώνα, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν προέβαλαν την μοναδική στην ιστορία αντίσταση ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα, εν συνεχεία τα χρόνια της φτώχειας και τις δυσκολίες της μετανάστευσης και παρόλες τις αναποδιές έβγαλαν μορφές του αναστήματος ενός Καζαντζάκη και ενός Βενιζέλου, είναι ευλογία»!
Η υπερηφάνειά του τονώθηκε περαιτέρω πριν μερικά χρόνια, όταν αναγορεύτηκε επίτιμος δημότης Χανίων με τον πρώην Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη να είναι παρών στην τελετή. «Το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρω αν η τιμή που μου έκαναν οφείλεται στο ότι είμαι τόσο καλός άνθρωπος ή επειδή αντιδήμαρχος ήταν τότε ο ξάδερφός μου, Εμμανουήλ Μανατάκης», λέει χαριτολογώντας. «Πάντως, δεν γνωρίζω καλύτερους ανθρώπους από την ευρύτερη οικογένειά μου και τους φίλους από τα Χανιά και την υπόλοιπη Κρήτη», συμπληρώνει με σιγουριά.
Κλείνοντας, θεώρησα σκόπιμο να ρωτήσω τον κ. Μανάτο αν πιστεύει ότι θα πρέπει αν προωθούμε και μη πολιτικού χαρακτήρα εθνικά θέματα τα οποία εν συνεχεία μπορούν να βοηθήσουν και τα πλέον φλέγοντα. Για δεκαετίες, η αιχμή του δόρατος της ταυτότητάς μας στο εξωτερικό ήταν η αρχαιοελληνική μας κληρονομιά. Μήπως θα ήταν σκόπιμο να επενδύσουμε στη Μεσογειακή Κουζίνα η οποία έχει γίνει πολύ της μόδας και δεν είναι άλλη από την Κρητική Κουζίνα επί της οποίας έγιναν και οι σχετικές μελέτες που κατάδειξαν τις ευεργετικές της συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία και ευεξία; «Καλή ιδέα, αλλά όχι εύκολο να εφαρμοστεί», απάντησε ο έμπειρος λομπίστας, για να προσθέσει ότι «το Ωμέγα 3 ανακαλύφτηκε από την Ελληνίδα ερευνήτρια στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τζώρτζ Ουάσινγκτων, την Δρα Άρτεμη Σιμοπούλου».
Εν τω μεταξύ, η εταιρεία του κ. Μανάτος σε συνεργασία με ομογενείς που ενδιαφέρονται έμπρακτα για τα εθνικά θέματα έχει προχωρήσει στην παραγωγή ντοκιμαντέρ τα οποία προωθεί μέσω των κοινωνικών δικτύων προκειμένου Έλληνες και μη να πληροφορηθούν για τα στοιχεία εκείνα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που μπορούν να τους εμπνεύσουν και να τους κάνουν καλύτερους πολίτες και ανθρώπους. Το βίντεο με τίτλο «The Greek Secret» έχει πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέψεις στο YouTube μέχρι στιγμής…
* Ο Δημήτρης Ρομπότης είναι δημοσιογράφος και εκδότης του ΝΕΟ magazine στη Νέα Υόρκη.