Φωτογραφίες: Γιάννης Αγγελακης
Ανήμερα της Καθαράς Δευτέρας διοργανώθηκαν και φέτος τα «Αποκριγιώματα στο Ρούβα», στη Γέργερη, μια πραγματική λαϊκή γιορτή με όλους τους πολίτες του χωριού να συμμετέχουν και χιλιάδες επισκέπτες να καταφθάνουν από κάθε πλευρά του νησιού για να ζήσουν την εμπειρία.
Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, στις εκδηλώσεις της Διονυσιακής Αποκριάς στήνεται υπαίθριο γλέντι στον κεντρικό δρόμο της Γέργερης και παρουσιάζονται δρώμενα και παραδόσεις της περιοχής.
Το φαγητό σερβιρίστηκε ελεύθερα στους επισκέπτες του χωριού με το κύριο πιάτο να είναι τα ψαροκολυβα, ένα παραδοσιακό πεντανόστιμο φαγητό με 5 διαφορετικά όσπρια που έχει τις ρίζες του στα μινωικά χρόνια.
Τη διοργάνωση αναλάμβάνει ο «Σύλλογος Βαρελοφρόνων Πολιτισμού και Ανάπτυξης Γέργερης», σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης.
Συμμετέχουν επίσης ο Πολιτιστικός Σύλλογος Γέργερης – Πολιτιστικός Σύλλογος Νιβρύτου, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πανασού, ο Σύλλογος Γεργιανών Ηρακλείου, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Απομαρμα, ο Σύλλογος Περιστερίδων (το Κάστρο), το Δημοτικό Τοπικό Συμβούλιο Γέργερης.
Και αυτή τη χρονιά ήρθαν “αράπηδες” και “αρκούδες” από το Βόλακα της Δράμας, περιοχή με την οποία έχει αδελφοποιηθεί η Γέργερη, άνθρωποι με ζωόμορφες μεταμφιέσεις, με προβιές ή υποκατάστατά τους και μαζί με αυτές κουδούνια, με την πρωτογενή εδώ σημασία που έχουν ως ηχητικά αντικείμενα για το διώξιμο του κακού.
Στη Γέργερη βρέθηκαν και άνθρωποι από το χωριό Σίβα φορώντας τις χαρακτηριστικές Σιβιανές μάσκες.
Η Σιβιανή μάσκα που έγινε πασίγνωστη στις δεκαετίες του 1960-70, δημιουργήθηκε το 1958 από τον Οδυσσέα Μεσσαριτάκη. Φτιάχνεται από ρίζα αθάνατου, στολισμένη με κάθε λογής κέρατο και αντικείμενα, και προκαλούσε τον τρόμο τον μικρών παιδιών σε τέτοιο βαθμό που οι μανάδες τις επικαλούνταν για να πιουν το γάλα τους
Το 2014, μετά από τρεις δεκαετίες, ο Πολιτιστικός Σύλλογος του Σίβα αναβίωσε το έθιμο και η Σιβιανή μάσκα έκανε και πάλι την εμφάνιση της και στις αποκριάτικες εκδηλώσεις της Γέργερης.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι όπως μας πληροφόρησαν, όλες οι στολές στα αποκριγιώματα είναι από πραγματικές προβιές και δεν είναι τεχνητές.
Οι Αποκριάτικες εκδηλώσεις της περιοχής του Ρούβα αποτελούν σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς και δραστηριότητας του τόπου μας. Είναι σημαντικές για τον τρόπο ζωής μας και σκέψης μας, τη διατήρηση των παραδόσεων μας, όπως επίσης και τη διατήρηση της ανθρωπιάς μας, δίδοντας στους συνανθρώπους μας, τροφή, γέλιο και χαρά στους δύσκολους για την πατρίδα μας καιρούς.
Ο “Σύλλογος Βαρελοφρόνων” είναι άξιος επαίνων για ένα επιπλέον λόγο, γιατί, όπως μας ενημέρωσαν, πέραν του γεύματος της γιορτής των Αποκριγιωμάτων, κάθε βδομάδα ψήνει κρέατα και προσφέρει κρασί δωρεάν σε όσους επισκέπονται το χωριό ως μια προσφορά στην κοινωνία. Το τραπέζωμα πολλές φορές γίνεται γλέντι, με τη συμμετοχή μουσικών του χωριού.
Τα Αποκριγιώματα στον Ρούβα
Τα Αποκριγιώματα αποτελούν ένα θεσμό χαρακτηριστικό της ταυτότητας της κουλτούρας της περιοχής. Οι ρίζες του είναι πολύ παλιές και μόλις τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια αναβίωσης του εθίμου σε ένα οργανωμένο πλαίσιο και ενταγμένο σε έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό τόσο για τη διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής, όσο και για την αύξηση της επισκεψιμότητας, με πρωτοβουλία των τοπικών συλλόγων.
Η λέξη αποκριγιώματα προέρχεται από το ρήμα αποκριγιώνω που σημαίνει κόβω το κρέας, σταματώ την κατανάλωση κρέατος. Και έτσι είναι, αφού η Καθαρή Δευτέρα σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής και μαζί και της νηστείας που φέρει την αποχή από το κρέας.
Την ημέρα εκείνη αναβιώνουν στον κεντρικό δρόμο του χωριού μοναδικά σε ομορφιά και σε πολιτισμική αξία έθιμα και πολλά από αυτά διεκδικούν μοναδικότητα σε όλη την Ελλάδα.
Σε μορφή παρέλασης περνούν δίπλα από τα πλήθη που κάθε χρόνο συρρέουν στη Γέργερη διαφορετικά άρματα και μεταμφιεσμένοι με παραδοσιακές στολές χορευτές και ομάδες οι οποίες αναβιώνουν διονυσιακά έθιμα που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα.
Ταυτόχρονα με τα διάφορα δρώμενα υπάρχουν παντού σε κάθε σημείο του χωριού πάγκοι και τραπεζάκια με σαρακοστιανούς μεζέδες που οι φιλόξενοι ντόπιοι κερνάνε μαζί με άφθονη ρακή και κρασί ενώ παραδοσιακοί οργανοπαίκτες αναλαμβάνουν το έργο της ψυχαγωγίας του κόσμου με πολλή μουσική και χορό.
Κάποια από τα πιο σημαντικά δρώμενα-αναπαραστάσεις του κύκλου της ζωής είναι η κηδεία, ο γαμπρός με τη νύφη, ο γάιδαρος, το όργωμα και η σπορά, τα μουτζουρώματα και ο αρκουδίστικος χορός.
Η «κηδεία»
Αποτελεί μια παρωδία της εκφοράς του νεκρού, ο οποίος είναι ξαπλωμένος πάνω σε μια σκάλα ξύλινη συνήθως και σέβεται μέχρι τέλους το ρόλο του: δεν ανοίγει τα μάτια του, δε μιλάει ούτε γελάει παρά τα απίστευτα δίστιχα και μοιρολόγια που ακούει. Στόχος της πομπής είναι η ανάσταση του νεκρού κάνοντάς τον να γελάει και να θριαμβεύσει πάλι η χαρά και το γέλιο. Η πομπή αυτή τα έχει όλα: παπά, ψάλτη, χήρα που λέει εντυπωσιακά μοιρολόγια, συγγενείς που τον συνοδεύουν μέχρι τη στιγμή που θα συμβεί η ανατροπή και ο νεκρός μη μπορώντας να αντισταθεί στη μυρωδιά του κρασιού και των πειραγμάτων ανασταίνεται, γεγονός που συνοδεύεται από ξέφρενους χορούς όλου του θιάσου.
Το «όργωμα-σπορά»
Το αλέτρι, το σύμβολο του μόχθου του ανθρώπου και της προσπάθειάς του για επιβίωση, μετατρέπεται σε ένα αποκριάτικο εργαλείο όπου αντί για βόδια ή άλογα υπάρχουν δύο μεταμφιεσμένοι. Πίσω από αυτή την εικονική αροτρίαση που τα έχει όλα: το ζευγά, τα ζώα, το σπορέα, υποκρύπτεται ένα γόνιμο υπόβαθρο, καθώς ο θαμμένος στη γη σπόρος τώρα έχει αρχίσει να βλασταίνει!
Ο «γάμος»
Πρόκειται για αναπαράσταση-παρωδία του μυστηρίου της εκκλησίας μας συμβολίζοντας την ένωση των στοιχείων της φύσης, τη γονιμότητα, την αρμονική συνύπαρξη αντίθετων δυνάμεων. Η αμφισβήτηση της καθημερινής τάξης εκφράζεται με αυτοσχεδιαστική διάθεση μέσα σε ένα πλαίσιο παραδοσιακών αξιών.
Τα «μουτζουρώματα» – Οι Αράπηδες
Οι Αράπηδες είναι μια ομάδα ατόμων, το λεγόμενο καρναβάλι, όπου οι κύριοι πρωταγωνιστές είναι ο τσαούσης (άντρας ντυμένος παραδοσιακά) και η νύφη (άντρας επίσης ντυμένος με τη γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά). Όλο το καρναβάλι είναι βαμμένο με φούμο, φορά κάπα από δέρμα και καμπούρα στην πλάτη με κουδούνια και στην μέση τους έχουν κρεμασμένο ρόπαλο. Η αμφίεση και η κίνηση των αράπηδων παραπέμπουν σε διονυσιακά δρώμενα, αφού η λατρεία του Διονύσου ήταν έντονη στις περιοχές αυτές. Αυτά πήραν χριστιανικό συμβολισμό στο πέρασμα του χρόνου. Η κάπα από δέρμα συμβολίζει τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, το βαμμένο πρόσωπο το ηλιοκαμένο πρόσωπό του, η καμπούρα την καμήλα όπου βάδιζε στην έρημο ενώ το ξύλινο σπαθί το όργανο αποκεφαλισμού. Τέλος τα κουδούνια και το χτύπημά τους την αναστάτωση και τον ξεσηκωμό που προκαλούσε στο πέρασμά του.
Ο «αρκουδίστικος χορός»
Οι αρκουδιάρηδες βγαίνουν στους δρόμους δημιουργώντας πανδαιμόνιο με τους ήχους των κουδουνιών και χορεύοντας το δικό τους ξέφρενο ρυθμό. Ο σατυρικός αυτός όμιλος έχει τους δικούς του κανόνες και συνήθως απροσδόκητη εξέλιξη. Οι χορευτές είναι τραγόμορφοι κουδουνοφόροι οι οποίοι είναι δεμένοι με σχοινιά μεταξύ τους και ο επικεφαλής της ομάδας προσπαθεί μάταια να τους οδηγεί.