Παραβίαση του διεθνούς δικαίου καταγγέλει η Διεθνής Αμνηστεία για την περίπτωση του 45χρονου αρνητή στράτευσης Κ.Κ ο οποίος παραπέμπεται σε στρατοδικείο παρά το γεγονός ότι 17 χρόνια νωρίτερα είχε ζητήσει να κάνει 30 μήνες εναλλακτικής θητείας, όπως προέβλεπε ο νόμος.
Ολόκληρη η ανακοίνωση της Διεθνούς Αμνηστείας
Η προγραμματισμένη για τις 26 Οκτωβρίου 2020 δίκη σε στρατοδικείο ενός 45χρονου αντιρρησία συνείδησης στον οποίο ουσιαστικά ουδέποτε δόθηκε η δυνατότητα να υπηρετήσει ακόμα και μια άκρως τιμωρητική εναλλακτική υπηρεσία συνιστά παραβίαση του διεθνούς δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ως προς το δικαίωμα στην ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία.
Περαιτέρω, οι δίκες αντιρρησιών συνείδησης από στρατοδικεία αποτελούν παραβίαση του δικαιώματός τους σε δίκαιη δίκη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σε αντίστοιχες περιπτώσεις Τούρκων αντιρρησιών συνείδησης[1] έχει κρίνει ότι οι δίκες αντιρρησιών συνείδησης από στρατοδικεία παραβιάζουν το Άρθρο 6.1 της ΕΣΔΑ.
Ο Κ.Κ. είχε αρνηθεί να υπηρετήσει στρατιωτική θητεία για ιδεολογικούς λόγους συνείδησης το 2003. Παρά το γεγονός ότι αιτήθηκε να υπαχθεί στις διατάξεις περί εναλλακτικής υπηρεσίας σε μια εποχή που εκείνη ήταν άκρως επαχθής και τιμωρητική (υπερδιπλάσια της στρατιωτικής θητείας, 30 μήνες έναντι 12), το αίτημά του απορρίφθηκε από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας το 2004, έπειτα από γνωμοδότηση πενταμελούς ειδικής επιτροπής στην οποία συμμετείχαν και δύο στρατιωτικοί.
O K.K. προσέφυγε διαδοχικά και ανεπιτυχώς στο Συμβούλιο της Επικρατείας και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) – το οποίο όμως εκείνη την εποχή δεν είχε εκδικάσει ακόμα τέτοιες υποθέσεις. Αρκετά χρόνια αργότερα, όταν το ΕΔΔΑ εκδίκασε για πρώτη φορά άλλη υπόθεση απορριφθέντα, καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 9 της ΕΣΔΑ (Υπόθεση Παπαβασιλάκης εναντίον Ελλάδας.[2])
Εν τω μεταξύ, μετά την απόρριψη της προσφυγής από το Συμβούλιο της Επικρατείας, ο Κ.Κ. κλήθηκε εκ νέου να στρατευθεί, και αφού αδυνατούσε να το πράξει λόγω αντίρρησης συνείδησης, κηρύχτηκε ανυπότακτος και του επιβλήθηκε πρόστιμο 6.000 ευρώ. Το ποσό αυτό βεβαιώθηκε στην Εφορία και επιβλήθηκε κατάσχεση στον τραπεζικό του λογαριασμό.
Η απόρριψη του αιτήματος του Κ.Κ., όπως και άλλων αντιρρησιών συνείδησης, από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας, έπειτα από γνωμοδότηση Eιδικής Επιτροπής στην οποία συμμετείχαν και στρατιωτικοί αντίκειται σε όλα τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις ρητές συστάσεις των διεθνών και εθνικών οργανισμών ανθρωπίνων δικαιωμάτων προς την Ελλάδα.
- H Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έχει εκφράσει την ανησυχία της για το γεγονός ότι η εξέταση των αιτήσεων για την εναλλακτική υπηρεσία είναι αποκλειστικά υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Άμυνας, αλλά και για την «σύνθεση της Ειδικής Επιτροπής και την αναφερθείσα έλλειψη ανεξαρτησίας και αμεροληψίας» και έχει συστήσει επανειλημμένα στην Ελλάδα να θέσει την αξιολόγηση των αιτήσεων για καθεστώς αντιρρησία συνείδησης υπό τον πλήρη έλεγχο πολιτικών αρχών.[3]
- Ο Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, έχει ρητά συστήσει στην Ελλάδα «την μεταφορά των αρμοδιοτήτων για τη χορήγηση καθεστώτος αντιρρησία συνείδησης από το Υπουργείο Άμυνας σε ένα ανεξάρτητο πολιτικό τμήμα».[4]
- Ο Ειδικός Εισηγητής για την ελευθερία θρησκείας ή πεποίθησης έχει από το 2006 υιοθετήσει και τονίσει τις συστάσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ να εξετάσει η Ελλάδα το ενδεχόμενο να θέσει την αξιολόγηση των αιτήσεων για καθεστώς αντιρρησία συνείδησης υπό τον έλεγχο πολιτικών αρχών.[5] Και το έχει επαναλάβει το 2016 και το 2019. [6]
- Η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) έχει επανειλημμένα συστήσει: «Η αρμόδια Αρχή που θα αποφασίζει για το αν ένα άτομο θα πρέπει να εκπληρώσει εναλλακτική υπηρεσία ή όχι, θα πρέπει να είναι ανεξάρτητη και να μην περιλαμβάνει μέλη της στρατιωτικής διοίκησης.»[7]
Περαιτέρω, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει θέσει συγκεκριμένες βασικές αρχές ως προς τη διαδικασία: όπου η απόφαση σχετικά με την αναγνώριση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης λαμβάνεται σε πρώτο βαθμό από μια διοικητική αρχή, το σώμα που λαμβάνει την απόφαση θα πρέπει να είναι εντελώς διαχωρισμένο από τις στρατιωτικές αρχές και η σύνθεσή του να εγγυάται τη μέγιστη ανεξαρτησία και αμεροληψία.[8]
Επίσης,
- το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επανειλημμένα επισημάνει ότι κανένα δικαστήριο και καμία επιτροπή δεν μπορεί να εισχωρήσει στη συνείδηση ενός ατόμου και έχει ταχθεί υπέρ του να αρκεί μια δήλωση με τους λόγους για να αναγνωριστεί κάποιος ως αντιρρησίας συνείδησης.[9]
- Ενώ, τόσο το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, [10] όσο και η προκάτοχός του, η Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, [11] έχουν καλωσορίσει το γεγονός ότι κάποια κράτη αποδέχονται τους ισχυρισμούς περί αντίρρησης συνείδησης ως βάσιμους χωρίς εξέταση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πλέον η ελληνική νομοθεσία σχετικά με την σύνθεση της Eιδικής Επιτροπής έχει αλλάξει μειώνοντας τα στρατιωτικά μέλη από δύο σε ένα και αυξάνοντας τον αριθμό των καθηγητών πανεπιστημίου από δύο σε τρεις, [12] χωρίς όμως να υπάρχει καμία πρόβλεψη αποκατάστασης για όσους είχαν απορριφθεί στο παρελθόν από επιτροπές με αυξημένη συμμετοχή στρατιωτικών. Ενώ η αλλαγή αυτή είναι ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση, εξακολουθεί να αντιτίθεται στις συστάσεις της Επιτροπής των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με το να μην απαιτεί η νέα Ειδική Επιτροπή να απαρτίζεται μόνο από πολίτες και να μη διασφαλίζει ότι η απόφαση απόδοσης καθεστώτος αντιρρησία συνείδησης δεν θα λαμβάνεται από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας.
Η Διεθνής Αμνηστία ζητά να παύσει άμεσα η δίωξη του Κ.Κ., να ακυρωθεί το πρόστιμο που του έχει επιβληθεί και να του επιστραφούν τα χρήματα που έχουν κατασχεθεί. Περαιτέρω ζητά από την Ελλάδα να εναρμονίσει τη διαδικασία εξέτασης για καθεστώς αντιρρησία συνείδησης με το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να τερματίσει τις δίκες αντιρρησιών συνείδησης από στρατοδικεία.
[1] ECtHR, Ercep v Turkey (43965/04), 22 Νοεμβρίου 2011, παρ. 70. Διαθέσιμο στο http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-107532. Savda v Turkey (42730/05), 12 Ιουνίου 2012, παρ. 111. Διαθέσιμο στο http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-111414. Feti Demirtas v Turkey (5260/07), 17 Ιανουαρίου 2012, παρ. 125. Διαθέσιμο στο http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-108617
[2] ECtHR, PAPAVASILAKIS v. GREECE (66899/14), 15 Σεπτεμβρίου 2016.
[3] UN Human Rights Committee, Concluding observations on the initial report of Greece, (CCPR/CO/83/GRC), 25 Απριλίου 2005, παρ. 15. Διαθέσιμο στο http://undocs.org/CCPR/CO/83/GRC UN Human Rights Committee, Concluding observations on the second periodic report of Greece, (CCPR/C/GRC/CO/2), 3 Δεκεμβρίου 2015, παράγραφοι 37-38. Διαθέσιμο στο http://undocs.org/CCPR/C/GRC/CO/2
[4] Report by Mr Alvaro Gil-Robles, Commissioner for Human Rights, on his visit to the Hellenic Republic, 2-5 Ιουνίου 2002, CommDH(2002)5, παρα. 18.
[5] UN Economic and Social Council, Commission on human rights, Civil and political rights, including the question of religious intolerance, Addendum, Summary of cases transmitted to Governments and replies received, E/CN.4/2006/5/Add.1, 27 Μαρτίου 2006, παρ. 139. Διαθέσιμο στο http://undocs.org/E/CN.4/2006/5/Add.1
[6] UN Special Rapporteur on freedom of religion or belief, Communication GRC 3/2016, 31 October 2016, σ. 6. UN Special Rapporteur on freedom of religion or belief, Communication GRC 3/2019, 11 July 2019, σ. 5.
[7] Παρατηρήσεις της ΕΕΔΑ επί του άρθρου 12 του Σχεδίου Νόμου του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας «Ρύθμιση θεμάτων μεταθέσεων οπλιτών, μέριμνας προσωπικού και άλλες διατάξεις» (Αντιρρησίες συνείδησης) (20.1.2016), σελ. 5, παρ. 4. Επίσης: Παρατηρήσεις επί των άρθρων 18, 21 και 22 του Σχεδίου Νόμου του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας “Ρυθμίσεις Μέριμνας Προσωπικού Ενόπλων Δυνάμεων, Στρατολογίας, Στρατιωτικής Δικαιοσύνης και άλλες διατάξεις” (Αντιρρησίες Συνείδησης), σ. 6. Υπόμνημα της ΕΕΔΑ στην τετραετή αναλυτική έκθεση του 2017 του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα για το δικαίωμα αντίρρησης συνείδησης (Φεβρουάριος 2017), σ. 8.
[8] Council of Europe, Parliamentary Assembly, Resolution 337 (1967), Right of conscientious objection, παρ. 2.2.
[9] Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ψήφισμα περί της αρνήσεως στρατεύσεως για λόγους συνειδήσεως, (1-546/82), [γνωστό ως ψήφισμα Macciocchi], 7 Φεβρουαρίου 1983, όπως δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων C 68, 14 Μαρτίου 1983, αρ. παρ.3 (σ. 15). Βλ. επίσης Ψήφισμα σχετικά με την άρνηση στρατεύσεως και την αναπληρωματική θητεία, (Α3-15/89), [γνωστό ως ψήφισμα Schmidbauer], 13 Οκτωβρίου 1989 όπως δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων C291, 20 Νοεμβρίου 1989, παρ. Α (σ. 123) και αρ. παρ. 4 (σ. 124).
[10] UN Human Rights Council, Resolution 24/17 (A/HRC/RES/24/17), 8 Οκτωβρίου 2013, αρ. παρ. 7. Διαθέσιμο στο http://undocs.org/A/HRC/RES/24/17
[11] UN Commission on Human Rights, Resolution 1998/77, Conscientious objection to military service, 22 Απριλίου 1998, (E/CN.4/RES/1998/77), αριθμημένη παράγραφος 2.
[12] Ν. 4609/2009, άρθρο 23.