Λεωνίδας Βατικιώτης / Εφημερίδα Νέα Σελίδα
Ασυνήθιστα υψηλά στην ατζέντα των ηγετών των 20 πλουσιότερων κρατών του πλανήτη που συνεδρίασαν στον Μπουένος Άιρες 30 Νοεμβρίου και 1 Δεκεμβρίου βρέθηκε το θέμα του τεχνολογικού και ψηφιακού μετασχηματισμού των οικονομιών κι ειδικότερα οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη εργασία.
Οι αναφορές κι οι υποσχέσεις που περιλαμβάνονται στο τελικό ανακοινωθέν (εδώ το πλήρες κείμενο) δεν έχουν καμιά σημασία γιατί, όπως πάντα, αποτελούν στρογγυλεμένα ευχολόγια και άνευρες, κατευναστικές διατυπώσεις.
Το ερευνητικό υλικό ωστόσο που έχει ήδη συσσωρευτεί προσφέρεται για την εξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων που μακροπρόθεσμα μπορεί να προκαλούν αισιοδοξία, άμεσα ωστόσο μόνο ανησυχία δημιουργούν. Κι αυτό λόγω των αρνητικών επιπτώσεων που θα υπάρξουν σε δύο τουλάχιστον επίπεδα: στην απασχόληση και στις περιφερειακές ανισότητες.
Σε ό,τι αφορά την εργασία, πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (εδώ το πλήρες κείμενο) έδειξε ότι σε 20 χρόνια οι μισές από τις σημερινές εργασίες (για την ακρίβεια το 47%) θα μπορούν να διεκπεραιώνονται από ρομπότ! Η μελέτη τους δεν ήταν πρόβλεψη, αλλά μια εκτίμηση για τον βαθμό έκθεσης υφιστάμενων θέσεων εργασίας στη τεχνητή νοημοσύνη και τα κινούμενα ρομπότ.
Αν και απέφυγαν να εκτιμήσουν τις θέσεις εργασίας που θα χαθούν, η έρευνά τους προκάλεσε σοβαρότατες αντιδράσεις και γενικά θεωρήθηκε υπερβολική. Η απάντηση των συγγραφέων ήταν αφοπλιστική: Το 1900 το 40% του εργατικού δυναμικού ασχολούταν στη γεωργία. Ποιος μπορούσε να προβλέψει ότι σήμερα θα εργάζεται στη γεωργία λιγότερο από το 2% του εργατικού δυναμικού;
Ανησυχία για το μέλλον δημιουργεί επιπλέον και μια έκθεση του ΟΟΣΑ (εδώ) που δημοσιεύθηκε μόλις τον Σεπτέμβριο, η οποία διερευνά τις επιπτώσεις της αυτοματοποίησης της εργασίας στις περιφέρειες των κρατών. Οι αποκλίσεις είναι τεράστιες. Το τμήμα των θέσεων εργασίας που βρίσκεται σε κίνδυνο ποικίλει, με το υψηλότερο να φτάνει το 40% στη δυτική Σλοβακία και το χαμηλότερο να είναι μόλις 4% στο Όσλο. Η ψαλίδα είναι διψήφια όμως κι εντός κρατών. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, η διαφορά μεταξύ της περιφέρειας που διατρέχει τον μεγαλύτερο κίνδυνο απώλειας θέσεων εργασίας, με εκείνη που αντιμετωπίζει τον μικρότερο κίνδυνο είναι 12 ποσοστιαίες μονάδες.
Αυτή η διαπίστωση προσγειώνει απότομα υψιπετείς προβλέψεις που υπολόγιζαν ότι η ιντερνετική οικονομία θα εξαλείψει τις αποστάσεις και θα συμβάλλει στην αποκέντρωση καθώς οι εργαζόμενοι θα μπορούν να δουλεύουν εξ αποστάσεως από το σπίτι ή το εξοχικό τους. Και πολύ πριν να βγουν στους δρόμους της Γαλλίας τα «κίτρινα γιλέκα» για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στις αυξήσεις του κόστους μετακινήσεων, υπενθυμίζοντάς μας ότι η «οικονομική γεωγραφία μετράει», έρχεται μια έκθεση για να μας δείξει ότι η περίφημη ιντερνετική οικονομία δεν εξαλείφει, αλλά μεγιστοποιεί τις αποστάσεις και διευρύνει τις αντιθέσεις. Πλήρης αντιστροφή εν ολίγοις των προβλέψεων.
Στην ίδια έκθεση τονίζεται επίσης ότι ο κατακερματισμός των εργασιακών σχέσεων που έχει οδηγήσει να υπάρχουν σε μια χώρα πολλά εργασιακά καθεστώτα αναλόγως της περιφέρειας έχει δημιουργήσει νέου τύπου αντιθέσεις. Αναφέρεται, ενδεικτικά, ότι σε κράτη όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Ελλάδα η διαφορά ανά περιφέρειες μεταξύ σταθερής από τη μια και περιστασιακής και μερικής απασχόλησης από την άλλη ξεπερνάει το 10%, έχοντας από τη μια περιοχές εργασιακής ασφάλειας κι από την άλλη ζώνες πλήρους ελαστικότητας. Η επέλαση της ιντερνετικής οικονομίας θα οξύνει παραπέρα αυτές τις αντιθέσεις…