Σε μια κρίσιμη συγκυρία, όπου η συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος και το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης αναδεικνύονται ως τα κυρίαρχα ζητήματα για την ελληνική κοινωνία, η «Ενωτική Πρωτοβουλία ΜέΡΑ25 | Ανατρεπτική Οικολογική Αριστερά Χανίων» παρεμβαίνει στον δημόσιο διάλογο. Με όχημα μια ανοιχτή εκδήλωση – συζήτηση στον ιστορικό χώρο του Café «Κήπος», η πρωτοβουλία επιδιώκει να θέσει επί τάπητος τις γενεσιουργές αιτίες της ακρίβειας, φιλοξενώντας τον Καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας, Νίκο Θεοχαράκη.
Η εκδήλωση, η οποία είναι προγραμματισμένη για την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου στις 19:30, έρχεται να απαντήσει στην επιτακτική ανάγκη για ερμηνεία των οικονομικών φαινομένων που πιέζουν τα νοικοκυριά.
Σύμφωνα με τους διοργανωτές, στόχος της βραδιάς δεν είναι απλώς η περιγραφή της κατάστασης, αλλά η ουσιαστική αποδόμηση των κυβερνητικών επιχειρημάτων αναφορικά με τον πληθωρισμό, καθώς και η κατάθεση εναλλακτικών προτάσεων οικονομικής πολιτικής μέσα από την επιστημονική τεκμηρίωση.
Κεντρικό πρόσωπο της συζήτησης θα είναι ο κ. Νίκος Θεοχαράκης, Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και συντονιστής της Κεντρικής Επιτροπής του ΜέΡΑ25. Η παρουσία του κ. Θεοχαράκη προσδίδει βαρύτητα στην εκδήλωση, καθώς αναμένεται να αναλύσει διεξοδικά τις μακροοικονομικές παραμέτρους της τρέχουσας κρίσης, συνδέοντας τη θεωρητική γνώση με την τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα.
Η επιλογή του ιστορικού Café «Κήπος» ως τόπου διεξαγωγής της συζήτησης υπογραμμίζει τη διάθεση για έναν ανοιχτό και προσβάσιμο διάλογο με την τοπική κοινωνία των Χανίων, σε μια περίοδο που οι οικονομικοί δείκτες επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητα των πολιτών.
Με αφορμή την επικείμενη ομιλία του στα Χανιά και τη συμμετοχή του στην εκδήλωση της Ενωτικής Πρωτοβουλίας, ο «Αγώνας της Κρήτης» είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με τον Καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας κ. Θεοχαράκη.
Από τα Χανιά στην «Ελληνική Χαβάη»: Το Στεγαστικό Αδιέξοδο και ο Υπερτουρισμός
Ξετυλίγοντας το κουβάρι της συζήτησης, ο κ. Θεοχαράκης διευκρίνισε πως η παρουσία του στα Χανιά δεν αποτελεί μια μεμονωμένη δράση, αλλά εντάσσεται σε έναν ευρύτερο στρατηγικό σχεδιασμό του ΜέΡΑ25 για την ανάδειξη των πιεστικών κοινωνικών προβλημάτων.
Ωστόσο, η συζήτηση γρήγορα εστίασε στις ιδιαιτερότητες της Κρήτης. Ερωτηθείς για το αν το πρόβλημα της στέγασης και της ακρίβειας είναι οξύτερο στα Χανιά σε σύγκριση με την υπόλοιπη επικράτεια, ο καθηγητής εμφανίστηκε προσεκτικός.
«Δεν είμαι βέβαιος ότι είναι οξυμένο σε σχέση με άλλες περιοχές της Ελλάδος. Δηλαδή σε σχέση με την Αθήνα ή την Θεσσαλονίκη είναι και εκεί οξυμένο, αλλά όχι υπέρμετρα σε σχέση με άλλες περιπτώσεις», εξήγησε, συμπληρώνοντας πως «μόνο ο τουρισμός είναι που το αλλάζει». Όπως υπογράμμισε, η Κρήτη βιώνει τις συνέπειες ενός «υπερβάλλοντος τουρισμού», γεγονός που δημιουργεί ασφυκτικές συνθήκες στέγασης για τον ντόπιο πληθυσμό, ειδικά κατά τους θερινούς μήνες.
Το παράδειγμα της Χαβάης και η κοινωνική ανισότητα
Σε μια ιδιαίτερα παραστατική αποστροφή του λόγου του, ο κ. Θεοχαράκης χρησιμοποίησε το παράδειγμα της Χαβάης για να περιγράψει τη δυστοπική προοπτική των τουριστικών περιοχών στην Ελλάδα. Περιγράφοντας την αντίθεση ανάμεσα στη λαμπερή βιτρίνα και την κοινωνική πραγματικότητα, ανέφερε:
«Η Χαβάη είναι μια ονειρεμένη χώρα, παράδεισος που έχει ωραία εστιατόρια, καταπληκτικά ξενοδοχεία πάνω στη θάλασσα… Και στη συνέχεια ανακαλύπτεις ότι ο ίδιος ο πληθυσμός της Χαβάης μένει μέσα σε παράγκες ή σε τρώγλες μέσα στο κέντρο του νησιού που δεν έχει τίποτα».
Το μοντέλο αυτό, όπου οι εργαζόμενοι μεταφέρονται μαζικά για να υπηρετήσουν την τουριστική βιομηχανία και επιστρέφουν στην αφάνεια, φαίνεται να βρίσκει ανησυχητικές αναλογίες στην ελληνική πραγματικότητα.
«Αυτή τη στιγμή βλέπουμε λοιπόν ότι ο ελληνικός πληθυσμός δεν έχει και τη δυνατότητα να κάνει αξιοπρεπείς διακοπές», τόνισε ο κ. Θεοχαράκης, αναδεικνύοντας το απαγορευτικό κόστος μετακίνησης. «Μόνο ένα αεροπορικό εισιτήριο έχεις κόστις 150. Αν πάρεις το πλοίο από τον Πειραιά με ένα αυτοκίνητο και δυο παιδιά το κόστος είναι πολλαπλάσιο».
Πλειστηριασμοί, Funds και η «προκλητική» στάση των διαχειριστών
Εμβαθύνοντας στο ζήτημα της κατοικίας, ο συντονιστής της Κ.Ε. του ΜέΡΑ25 συνέδεσε την αδυναμία των νέων ζευγαριών να στεγαστούν και να δημιουργήσουν οικογένεια, με τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων και την πολιτική των funds. Ο κ. Θεοχαράκης στάθηκε επικριτικά απέναντι στις πιέσεις για επιτάχυνση των πλειστηριασμών, αναφερόμενος σε δηλώσεις παραγόντων της αγοράς.
«Άκουγα τις προάλλες τον διευθύνοντα σύμβουλο της DoValue να παραπονιέται κιόλας ότι όταν παίρνουν τα σπίτια του κόσμου, οι διαδικασίες για να τελεσιδικήσουν αυτά κρατάνε αρκετό χρόνο», σχολίασε, χαρακτηρίζοντας τη λογική αυτή ως «προκλητική και απαράδεκτη».
Παράλληλα, εξέφρασε τον προβληματισμό του για μελέτες που επιχειρούν να «αθωώσουν» τον ρόλο της βραχυχρόνιας μίσθωσης (Airbnb), σημειώνοντας πως συχνά αυτές χρηματοδοτούνται από ενδιαφερόμενους φορείς ή πραγματοποιούνται από συλλόγους που σχετίζονται με τη βραχυχρόνια μίσθωση, ενώ η πραγματικότητα δείχνει σαφή επίπτωση στη διαθεσιμότητα κατοικιών.
Το τρίπτυχο της ακρίβειας: Εισοδήματα, κοινωνικά αγαθά και ολιγοπώλια
Κλείνοντας αυτή την ενότητα της συζήτησης, ο κ. Θεοχαράκης θέλησε να αποδομήσει την απλουστευτική προσέγγιση γύρω από τον πληθωρισμό. Για το ΜέΡΑ25, η ακρίβεια δεν είναι ένα μονοδιάστατο φαινόμενο, αλλά το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης πολιτικής που εδράζεται σε τρεις πυλώνες:
Πρώτον, στα συρρικνωμένα εισοδήματα. Δεύτερον, στο γεγονός ότι οι πολίτες αναγκάζονται να πληρώνουν ακριβά για υπηρεσίες που «θα ‘πρεπε να είναι κοινωνικά αγαθά». Και τρίτον, στην «ολιγοπωλιακή δομή όλων των αγορών», με τον κ. Θεοχαράκη να κάνει λόγο για «διάφορα κόλπα που γίνονται με το ρεύμα, με τα σπίτια».
Το συμπέρασμα του καθηγητή είναι αμείλικτο για την καθημερινότητα του μέσου πολίτη:
«Όλα αυτά είναι εκφάνσεις μιας συγκεκριμένης λογικής η οποία εκκολάπτει φαινόμενα τα οποία οδηγούν τον κόσμο να μην μπορεί να βγάλει το μήνα».
Η «Οικονομία του Καφενείου» και η Κατάρρευση των Μισθών
Εμβαθύνοντας περαιτέρω στην ανάλυση της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας, η συζήτηση στράφηκε στο παράδοξο της μείωσης των πραγματικών μισθών στην Ελλάδα, σε αντίθεση με την ανοδική τάση που παρατηρείται στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ο κ. Θεοχαράκης, θέλοντας να εξηγήσει αυτό το φαινόμενο, δεν περιορίστηκε σε συγκυριακούς λόγους αλλά αναφέρθηκε σε δομικά χαρακτηριστικά του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, επικαλούμενος πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα.
Συγκεκριμένα, έκανε ειδική μνεία σε μελέτη του Παρατηρητηρίου του London School of Economics (LSE), την οποία υπογράφουν οι ερευνητές Μιχάλης Νικηφόρος, Νίκος Ροδουσάκης, Βλάσης Μισσός και Χρήστος Πιέρος. Οι επιστήμονες αυτοί εισάγουν τον όρο «οικονομία της καφετέριας» (cafe economics) για να περιγράψουν την ελληνική ιδιαιτερότητα.
«Η οικονομία της καφετέρειας σημαίνει ότι οι επενδύσεις που γίνονται, γίνονται όλες σε καφετέρειες γιατί είναι χαμηλής παραγωγικότητας, χαμηλών μισθών και χαμηλής προστιθέμενης αξίας», εξήγησε ο κ. Θεοχαράκης. Αιτία αυτής της στροφής είναι η έλλειψη ενεργούς εσωτερικής ζήτησης μετά την οικονομική κρίση, γεγονός που αποτρέπει τις σοβαρές παραγωγικές επενδύσεις. Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε ο ίδιος, η αγορά ακινήτων «δεν είναι επενδύσεις αυτές».
Το αποτέλεσμα είναι η Ελλάδα να παράγει δομικά οικονομίες χαμηλών μισθών, συμπεριλαμβανομένου και του τουριστικού τομέα. Ο Καθηγητής του ΕΚΠΑ υπενθύμισε τις πιέσεις της Τρόικας το 2012 για οριζόντια μείωση μισθών και την κατάργηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, μια πολιτική που, όπως τόνισε, συνεχίζεται μέχρι σήμερα με τον κατώτατο μισθό να καθορίζεται μονομερώς από την κυβέρνηση.
«Ο νόμος γενικά των εργασιακών σχέσεων είναι ένας νόμος ο οποίος δεν είναι τίποτα άλλο παρά το διευθυντικό δικαίωμα, το απόλυτο διευθυντικό δικαίωμα νομοθετημένο», σημείωσε με έμφαση, προσθέτοντας πως το θεσμικό πλαίσιο προστασίας της εργασίας έχει πλέον «ξηλωθεί».
Φορολογική Αφαίμαξη: Ο «Αντίστροφα Προοδευτικός» ΦΠΑ
Περνώντας στο κρίσιμο κεφάλαιο της φορολογίας, ο κ. Θεοχαράκης συμφώνησε με την παρατήρηση ότι τα φορολογικά βάρη κατανέμονται ανισομερώς, πλήττοντας δυσανάλογα τα χαμηλά και μεσαία στρώματα. Εστιάζοντας στον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), ο οποίος ανέρχεται στο 24%, τον χαρακτήρισε ως «αντίστροφα προοδευτικό» (regressive).
«Οι φτωχοί πληρώνουν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους σε φόρους από ό,τι οι πλούσιοι», ανέφερε, ανακαλώντας στη μνήμη τη ιστορική μελέτη του 1973 από τον Σάκη Καράγιωργα, γραμμένη μέσα από τις φυλακές Κορυδαλλού, η οποία ανέλυε πώς οι έμμεσοι φόροι στην Ελλάδα λειτουργούν εις βάρος των οικονομικά ασθενέστερων. «Τώρα αυτή τη στιγμή είναι ακόμα μεγαλύτερο το κομμάτι», συμπλήρωσε.
Η «Μυλόπετρα» της μη τιμαριθμικής αναπροσαρμογής
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοποθέτηση του στελέχους του ΜέΡΑ25 σχετικά με την άρνηση των κυβερνήσεων να προχωρήσουν σε τιμαριθμική αναπροσαρμογή των φορολογικών κλιμακίων, παρά τον υψηλό πληθωρισμό. Ο κ. Θεοχαράκης εξήγησε τον μηχανισμό μέσω του οποίου οι πολίτες φτωχοποιούνται φορολογικά:
«Αν υπάρχει πληθωρισμός και έχεις αφήσει τα κλιμάκια στο παλιό επίπεδο, τότε μπαίνεις σε ανώτερο φορολογικό συντελεστή χωρίς όμως να έχεις γίνει πιο πλούσιος. Απλά σε πραγματικούς όρους ο φορολογικός συντελεστής τώρα είναι διαφορετικός».
Καταλήγοντας, περιέγραψε το φορολογικό σύστημα ως μια «μυλόπετρα στο λαιμό της ελληνικής οικονομίας» που τσακίζει τον κόσμο και τροφοδοτεί την ακρίβεια. «Με 24% άμα κάνεις ένα πράγμα που κάνει 100, πρέπει να πληρώσεις άλλα 24 για να μπορέσεις να το αποκτήσεις… Όλα αυτά τα πράγματα μαζί δημιουργούν μια γενική δυσφορία», είπε.
«Καρτέλ Ενέργειας» και απουσία ανταγωνισμού
Η συζήτηση ολοκληρώθηκε με την ανάδειξη ενός ζητήματος που, σύμφωνα με τον κ. Θεοχαράκη, αποτελεί τη «ρίζα» της ακρίβειας στην Ελλάδα: την καρτελοποίηση κρίσιμων τομέων της οικονομίας. Απαντώντας στο ερώτημα για το αν η συγκέντρωση ισχύος σε λίγους οικονομικούς παράγοντες είναι εντονότερη στην Ελλάδα σε σχέση με το εξωτερικό, ο καθηγητής ξεκίνησε από τη νομική βάση, αντιπαραβάλλοντας τη θεωρία με την ελληνική πράξη.
Σημείωσε πως το ενωσιακό δίκαιο απαγορεύει ρητά τις «εναρμονισμένες πρακτικές» (concerted practices), απαιτώντας την ύπαρξη ισχυρών ρυθμιστικών αρχών. Ωστόσο, στην Ελλάδα η πραγματικότητα διαφέρει. «Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν καρτέλ στους βασικούς τομείς», είπε.
Περιγράφοντας την κατάσταση στην αγορά ενέργειας, έκανε λόγο για μια ιδιωτικοποιημένη ΔΕΗ που λειτουργεί «προς όφελος αυτών οι οποίοι παίρνουν τεράστια μερίσματα και των managers που παίρνουν μεγάλα μπόνους», ενώ την ίδια στιγμή «παίρνει κατευθείαν λεφτά από τις τσέπες των Ελλήνων». Χαρακτήρισε μάλιστα «καταστροφικό το γεγονός ότι έχουμε μία ΔΕΗ η οποία είναι ιδιωτική και η οποία συναγωνίζεται δήθεν με τους άλλους παρόχους του ηλεκτρικού ρεύματος», μια συνθήκη που, όπως είπε, ο καταναλωτής αντιλαμβάνεται οδυνηρά σε κάθε λογαριασμό.
Το φαινόμενο της ολιγοπωλιακής αγοράς δεν περιορίζεται στην ενέργεια, αλλά επεκτείνεται και στις μεταφορές, με τον κ. Θεοχαράκη να αναφέρει χαρακτηριστικά τον κλάδο των αερομεταφορών. «Δεν είχαμε δύο αερομεταφορείς; Τώρα έχουμε μόνο έναν», παρατήρησε, επισημαίνοντας πως παρά την ύπαρξη μικρότερων εταιρειών, η αγορά ουσιαστικά ελέγχεται από έναν παίκτη.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Θεοχαράκης επέρριψε βαρύτατες ευθύνες στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, τονίζοντας πως «εδώ θα έπρεπε να έχει παρέμβει […] και μάλιστα πάρα πολύ βαριά και να εμποδίσει όλες αυτές τις πρακτικές».
Κλείνοντας τη συνέντευξη με μια αιχμηρή πολιτική τοποθέτηση, ο συντονιστής της Κ.Ε. του ΜέΡΑ25 συνέδεσε την οικονομική ασφυξία με τις κυβερνητικές επιλογές. Σύμφωνα με τον ίδιο, η ανοχή σε αυτές τις πρακτικές αποδεικνύει πως πρόκειται για «μία κυβέρνηση η οποία δεν νοιάζεται για το πώς θα τη βγάλει πέρα ο κάθε εργαζόμενος ή ο κάθε συνταξιούχος ή κάθε μικρομεσαίος επιχειρηματίας».
Αντίθετα, όπως κατέληξε με νόημα, «αυτό που τη νοιάζει είναι πώς να αβαντάρει 5-10 οι οποίοι έχουν καρτελοποιήσει την ελληνική κοινωνία και κάνουν τα κουμάντα τους πάντα με τη βοήθεια των φίλων τους πολιτικών».
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη:
ΕΡΩΤΗΣΗ: Λοιπόν, κύριε Θεοχαράκη, αυτή η εκδήλωση στα Χανιά είναι στο πλαίσιο μιας γενικότερης σειράς εκδηλώσεων που θα συμβούν σε πολλές πόλεις της Ελλάδος ή είναι κάτι ξεχωριστό εδώ για τα Χανιά;
Νίκος Θεοχαράκης: Εντάξει, με τα Χανιά και το Ηράκλειο υπάρχει καλύτερη σχέση στο ΜέΡΑ25, αλλά γενικά ετοιμάζουμε διάφορες εκδηλώσεις και στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη και σε πολλές πόλεις της Ελλάδας για διάφορα ζητήματα. Άλλοτε είναι η ακρίβεια, άλλοτε είναι η κατοικία, άλλοτε είναι ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κάνουμε εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα.
ΕΡ.: Με την εικόνα που έχετε, το πρόβλημα της ακρίβειας και της στέγασης είναι πιο μεγάλο στα Χανιά και γενικά στην Κρήτη σε σχέση με άλλες περιοχές της Ελλάδας;
Ν.Θ.: Δεν είμαι βέβαιος ότι είναι οξυμένο σε σχέση με άλλες περιοχές της Ελλάδος. Δηλαδή σε σχέση με την Αθήνα ή την Θεσσαλονίκη είναι και εκεί οξυμένο, αλλά όχι υπέρμετρα σε σχέση με άλλες περιπτώσεις. Τώρα εντάξει, υπάρχει και το θέμα των πανεπιστημιακών πόλεων, αλλά αυτό δεν αλλάζει και πάρα πολύ τα πράγματα.
Μόνο ο τουρισμός είναι που το αλλάζει. Δηλαδή, επειδή η Κρήτη έχει έναν υπερβάλλοντα τουρισμό, και είναι γεγονός ότι υπάρχουν δυσκολίες ιδιαίτερα τους τουριστικούς μήνες σε θέματα στέγης για τους απλούς ανθρώπους.
ΕΡ.: Και φαντάζομαι αυτό το πρόβλημα είναι κυρίως εντονότερο μέσα στον αστικό ιστό. Τώρα βγήκε μία μελέτη, νομίζω πριν μερικές μέρες, σχετικά με την Αθήνα -όχι για τα Χανιά- και έλεγε πως εκατοντάδες χιλιάδες ακίνητα, δεν χρησιμοποιούνται. Δηλαδή πέρα από το πρόβλημα της βραχυχρόνιας μίσθωσης σε πλατφόρμες τύπου Airbnb κ.λπ. είναι και αυτό το ζήτημα που νομίζω είναι και αυτό πολύ σημαντικό. Εσείς έχετε μία εικόνα γενικότερη πού οφείλεται αυτή η έκρηξη των τιμών τόσο στα ενοικιαζόμενα ακίνητα όσο και σε αυτά που είναι προς πώληση; Γιατί και αυτό είναι σημαντικό. Πλέον πάρα πολλοί νέοι άνθρωποι δεν έχουν τη δυνατότητα, όπως παλιότερες γενιές, να αγοράσουν ένα ακίνητο.
Ν.Θ.: Το ποσοστό που μένει στο σπίτι, είτε παντρεύεται είτε κάνει παιδιά, επειδή ακριβώς δεν έχει πού να μείνει και πώς να τα μεγαλώσει, είναι μεγάλο. Και γι’ αυτό δεν πρέπει να ξεκινάμε από το εάν κανένας ενστερνίζεται τα ιδεώδη περί οικογένειας, αλλά αν υπάρχει η δυνατότητα να φέρει παιδιά στον κόσμο.
Αλλά εν πάση περιπτώσει, η αλήθεια είναι ότι σε μεγάλο βαθμό όλη αυτή η αναστάτωση που έχει δημιουργηθεί μετά την κρίση, κυρίως με τα στεγαστικά δάνεια που ο κόσμος χάνει τα σπίτια του… είναι μία διαδικασία μεγάλη. Άκουγα τις προάλλες νομίζω τον διευθύνοντα σύμβουλο της DoValue να παραπονιέται κιόλας ότι όταν παίρνουν τα σπίτια του κόσμου, οι διαδικασίες για να τελεσιδικήσουν αυτά κρατάνε αρκετό χρόνο. Δηλαδή, αυτό που είπε με απλά λόγια ήταν ότι, αν τους τα παίρναμε πιο γρήγορα θα είχαμε περισσότερα σπίτια να διαθέσουμε και να πουλήσουμε. Καταλαβαίνετε ότι αυτό είναι και προκλητικό και απαράδεκτο. Από την άλλη μεριά, σε κάποιο βαθμό ένας λόγος που πολλά σπίτια μένουν στην άκρη είναι ότι ακριβώς υπάρχουν διαδικασίες για πλειστηριασμούς και αυτά είναι ακόμα στον αέρα.
Τώρα βγαίνουν και διάφορες μελέτες οι οποίες θέλουν να βγάλουν καθαρή την Airbnb. Και πολλές φορές είναι μελέτες οι οποίες γίνονται από ινστιτούτα που τα έχει πληρώσει η ίδια η Airbnb ή σύλλογοι που ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα, αλλά εγώ δεν πιστεύω ότι μπορεί κανένας να πει ότι αυτό που συμβαίνει δεν έχει καμία επίπτωση. Και να σας πω και κάτι: Όλη η ιστορία του τουρισμού δημιουργεί ακριβώς αυτό το πρόβλημα.
Υπάρχει το παράδειγμα της Χαβάης.
Η Χαβάη είναι μια ονειρεμένη χώρα, παράδεισος, η οποία έχει ωραία εστιατόρια, καταπληκτικά ξενοδοχεία πάνω στη θάλασσα, πεντάστερα, επτάστερα. Και στη συνέχεια ανακαλύπτεις ότι ο ίδιος ο πληθυσμός της Χαβάης μένει μέσα σε παράγκες ή σε τρώγλες μέσα στο κέντρο του νησιού που δεν έχει τίποτα. Έρχεται το λεωφορείο με το που ξημερώνει και τους παίρνει. Πηγαίνουν στα ξενοδοχεία, στα golf courses και οι κάτοικοι δουλεύουν καθαρίζοντας, σερβίροντας. Και όταν μετά συμπληρωθεί το οχτάωρο/δεκάωρο, τους ξαναφέρνει πάλι πίσω στις τρώγλες.
Αυτή τη στιγμή βλέπουμε λοιπόν ότι ο ελληνικός πληθυσμός δεν έχει και τη δυνατότητα να κάνει αξιοπρεπείς διακοπές. Είτε γιατί είναι ακριβά τα μεταφορικά, δηλαδή για να πάει κανένας από την Αθήνα στα Χανιά, μόνο ένα αεροπορικό χρειάζονται τουλάχιστον 150 ευρώ. Αν πάλι πάρεις το πλοίο από τον Πειραιά ή με ένα αυτοκίνητο και δυο παιδιά το κόστος είναι πολλαπλάσιο. Όλα αυτά είναι κομμάτια της ακρίβειας.
Έτσι δηλαδή γι’ αυτό κιόλας βάζουμε το ζήτημα της ακρίβειας και θα το βάλουμε μαζί με την Αθηνά την Γιαννουλάκη που είναι μέλος της πολιτικής μας γραμματείας για να δείξουμε ότι η ακρίβεια έχει να κάνει με πολλά πράγματα:
-
-
Ένα είναι τα εισοδήματα.
-
Δεύτερον είναι ποια από όλα από αυτά που καταναλώνεις και πληρώνεις θα ‘πρεπε να είναι κοινωνικά αγαθά.
-
Το τρίτο είναι η ολιγοπωλιακή δομή όλων των αγορών. Διάφορα κόλπα που γίνονται με το ρεύμα, με τα σπίτια κλπ.
-
Όλα αυτά είναι εκφάνσεις μιας συγκεκριμένης λογικής η οποία εκκολάπτει φαινόμενα τα οποία οδηγούν τον κόσμο να μην μπορεί να βγάλει το μήνα και στις 20 μέρες έχουν τελειώσει τα χρήματα για τον μήνα ή ακόμη και στις 15.
ΕΡ.:: Είπατε και εσείς πως η ακρίβεια είναι ένα πιο σύνθετο φαινόμενο. Δεν είναι μόνο οι τιμές των προϊόντων. Είναι και οι μισθοί καθηλωμένοι. Βγήκε τώρα μία έρευνα και λέει πως μέσα στην Ευρώπη η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην οποία ουσιαστικά οι μισθοί έχουν χάσει αξία. Ενώ σε όλες τις άλλες αγορές βλέπουμε μία αύξηση. Εδώ έχουμε μία ακόμα περαιτέρω μείωση ουσιαστικά των μισθών. Τώρα αυτό είναι ένα πρόβλημα που δεν μπορεί καμία κυβέρνηση να πει πως είναι ένα διεθνές πρόβλημα. Είναι κάτι το οποίο αποτυπώνεται ειδικά εδώ στη χώρα μας. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί είναι αυτή η κατάσταση;
Ν.Θ.: Υπάρχει και κάτι άλλο. Βγήκε άλλη μια μελέτη από το παρατηρητήριο του London School of Economics που την έκαναν οι Μιχάλης Νικηφόρος, Βλάσσης Μίσσος, Χρήστος Πιέρος και Νικόλαος Ροδουσάκης, οι οποίοι μιλάνε για «οικονομία της καφετέριας» (cafe economics).
Η οικονομία της καφετέρειας σημαίνει ότι οι επενδύσεις που γίνονται, γίνονται όλες σε καφετέρειες γιατί είναι χαμηλής παραγωγικότητας, χαμηλών μισθών και χαμηλής προστιθέμενης αξίας. Γιατί ακριβώς επειδή η Ελλάδα έχει περάσει από κρίση, δεν υπάρχει μεγάλη ενεργός εσωτερική ζήτηση για να μπορεί κάποιος να πει ότι εγώ θα κάνω μια σοβαρή επένδυση και όχι να αγοράσω σπίτια και τέτοια. Δεν είναι επενδύσεις αυτές.
Και αυτό δημιουργεί ένα πρόβλημα ότι η Ελλάδα δομικά πια παράγει -και ο τουρισμός το ίδιο, έτσι- παράγει οικονομίες οι οποίες έχουν χαμηλούς μισθούς. Μην ξεχνάτε επίσης ότι η Τρόικα το 2012 είχε ζητήσει μία γενναία μείωση όλων των μισθών στο δημόσιο τομέα, ήταν 30 με 40%, έπαιζε και στο δημόσιο τομέα και ο κατώτατος μισθός καταρχήν έπαψε να είναι προϊόν συλλογικής διαπραγμάτευσης και άρχισε να καθορίζεται μονομερώς από την κυβέρνηση, όπως είναι ακόμα και τώρα.
Έχουν καταργηθεί οι συλλογικές διαπραγματεύσεις. Ο νόμος γενικά των εργασιακών σχέσεων είναι ένας νόμος ο οποίος δεν είναι τίποτα άλλο παρά το διευθυντικό δικαίωμα, το απόλυτο διευθυντικό δικαίωμα νομοθετημένο. Άρα λοιπόν εδώ έχεις όλα τα πράγματα τα οποία προστάτευαν την απασχόληση, προστάτευαν τους μισθούς, προστάτευαν τον κόσμο της εργασίας, τώρα αυτά έχουν ξηλωθεί. Άρα λοιπόν πώς μπορούμε να παραπονιόμαστε ότι ο μισθός σε εμάς, ο πραγματικός, δεν ακολουθεί αυτό που γίνεται σε άλλες χώρες; Προφανώς είναι αποτέλεσμα και της μνημονιακής πολιτικής και ιδιαίτερα ο ζήλος με τον οποίον η τελευταία κυβέρνηση έχει εφαρμόσει αυτές τις πολιτικές.
ΕΡ.: Υπάρχει και μία νομίζω τρίτη πτυχή του ζητήματος της ακρίβειας και όλης της κατάστασης μες στην Ελλάδα που είναι η φορολόγηση. Δηλαδή βλέπουμε πως υπάρχει ένα πολύ μεγάλο βάρος της φορολόγησης που πέφτει στα μεσαία και στα χαμηλά στρώματα ενώ τα υψηλότερα στρώματα είναι σε μία άλλη κατάσταση. Έχουμε μία φορολογική αρχή η οποία λειτουργεί με ένα καθεστώς που διαφέρει πολύ σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Εσείς θεωρείτε πως έχει και αυτό παίζει το ρόλο του και τι μπορεί να γίνει; Δηλαδή τι μπορεί να αλλάξει λαμβάνοντας υπόψη πως η πολιτική που ακολουθείται είναι πολύ συγκεκριμένη;
Ν.Θ.: Κοιτάξτε, προφανώς δεν πρόκειται να μάθει ο γέρος σκύλος νέα περπατησιά. Η συγκεκριμένη πολιτική που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις είναι δεδομένη. Από την άλλη μεριά, όταν έχεις ένα ΦΠΑ της τάξης του 24%, ο οποίος ουσιαστικά χτυπάει… είναι αυτό που λένε στα οικονομικά “αντίστροφα προοδευτικός” (regressive). Δηλαδή οι φτωχοί πληρώνουν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους σε φόρους από ό,τι οι πλούσιοι. Μάλιστα υπάρχει το 1973 μια μελέτη του Σάκη του Καράγιωργα, από τον Κορυδαλλό ως πολιτικός κρατούμενος, που εξηγούσε γιατί οι έμμεσοι φόροι στην Ελλάδα λειτουργούν αντίστροφα προοδευτικά. Τώρα αυτή τη στιγμή είναι ακόμα μεγαλύτερο το κομμάτι.
Και το δεύτερο κομμάτι επίσης που έχει να κάνει με τη φορολογία είναι το εξής: Καλά, δεν συζητάνε στις κυβερνήσεις να γίνει αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών και των συντάξεων, αλλά επίσης αυτό που δεν κάνουν, δεν κάνουν και την τιμαριθμική αναπροσαρμογή και στα φορολογικά κλιμάκια. Διότι αν υπάρχει πληθωρισμός και έχεις αφήσει τα κλιμάκια στο παλιό επίπεδο, τότε μπαίνεις σε ανώτερο φορολογικό συντελεστή χωρίς όμως να έχεις γίνει πιο πλούσιος. Απλά σε πραγματικούς όρους ο φορολογικός συντελεστής τώρα είναι διαφορετικός.
Άρα λοιπόν έχετε δίκιο ότι η φορολογία είναι πάρα πολύ σημαντική και δημιουργεί αρκετά κίνητρα για φοροδιαφυγή, ιδιαίτερα εκεί που δεν είναι εύκολο να συλληφθεί η φορολογητέα ύλη, αλλά και επίσης τσακίζει τον κόσμο. Δηλαδή με 24% άμα κάνεις ένα πράγμα που κάνει 100, πρέπει να πληρώσεις άλλα 24 για να μπορέσεις να το αποκτήσεις ή να κάνεις τη δουλειά σου. Αυτό, καταλαβαίνετε, αποτελεί μια μυλόπετρα στο λαιμό της ελληνικής οικονομίας και δημιουργεί και την ακρίβεια. Άρα λοιπόν όλα αυτά τα πράγματα μαζί δημιουργούν μια γενική δυσφορία.
ΕΡ.:: Υπάρχει και μία τελευταία νομίζω πολύ σημαντική πτυχή και νομίζω το είδα να αναφέρεται και στο δελτίο τύπου που εκδώσατε. Είναι η καρτελοποίηση συγκεκριμένων τμημάτων και σημαντικών τμημάτων για την ελληνική οικονομία. Αυτό τώρα, προφανώς σε κάθε χώρα υπάρχουν βιομηχανίες ή κλάδοι που είναι πιο ισχυροί. Όμως δεν βλέπουμε… ίσως δεν είμαι σε γνώση, αλλά μου δίνεται η εντύπωση πως στην Ελλάδα αυτό το πρόβλημα είναι πιο έντονο. Υπάρχουν και άλλες χώρες που λειτουργούν παρόμοιες πρακτικές ισχυροί, οικονομικοί παράγοντες; Ή είναι μια ειδική κατάσταση εδώ στη χώρα μας;
Ν.Θ.: Κοιτάξτε, θεωρητικά -και πάντα μιλάω θεωρητικά- το ευρωπαϊκό δίκαιο, το ενωσιακό δίκαιο, εμποδίζει τέτοιου είδους πρακτικές, εναρμονισμένες πρακτικές όπως τις λέει (concerted practices). Ή πρέπει να έχεις μία αρχή η οποία να καθορίζει τον ανταγωνισμό.
Άρα λοιπόν θεωρητικά και νομικά υπάρχουν τέτοιου είδους ζητήματα, αλλά στην Ελλάδα καταρχήν το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν καρτέλ στους βασικούς τομείς, λ.χ. στην ενέργεια. Δηλαδή είχαμε μία κρατική ΔΕΗ την οποία, προς όφελος αυτών οι οποίοι παίρνουν τεράστια μερίσματα και των managers που παίρνουν μεγάλα μπόνους, πλέον είναι μια που παίρνει κατευθείαν λεφτά από τις τσέπες των Ελλήνων. Και είναι καταστροφικό το γεγονός ότι έχουμε μία ΔΕΗ η οποία είναι ιδιωτική και η οποία συναγωνίζεται δήθεν με τους άλλους παρόχους του ηλεκτρικού ρεύματος. Αυτό αμέσως ο κάθε καταναλωτής, δεν χρειάζεται να το πω εγώ, το καταλαβαίνει κάθε φορά που πάει να πληρώσει το λογαριασμό.
Έτσι αυτό είναι το ένα. Και στους άλλους κλάδους… Δηλαδή δεν είχαμε δύο αερομεταφορείς; Τώρα έχουμε μόνο έναν. Εντάξει εκτός από κάτι Ryan, Sky κ.λπ. Δηλαδή σε περιπτώσεις έχουμε ολιγοπώλια, αλλού έχουμε [κλάδους] οι οποίοι είναι πολύ εύκολο να καρτελοποιηθούν, και έχουμε και μονοπώλια. Εδώ θα έπρεπε να έχει παρέμβει η Επιτροπή Ανταγωνισμού και μάλιστα πάρα πολύ βαριά και να εμποδίσει όλες αυτές τις πρακτικές.
Το γεγονός όμως ότι η κυβέρνηση επέτρεψε να γίνουν όλα αυτά, φανερώνει ότι ουσιαστικά είναι μία κυβέρνηση η οποία δεν νοιάζεται για το πώς θα τη βγάλει πέρα ο κάθε εργαζόμενος ή ο κάθε συνταξιούχος ή κάθε μικρομεσαίος επιχειρηματίας. Αυτό που τη νοιάζει είναι πώς να αβαντάρει 5-10 οι οποίοι έχουν καρτελοποιήσει την ελληνική κοινωνία και κάνουν τα κουμάντα τους πάντα με τη βοήθεια των φίλων τους πολιτικών.
Το ξέρουμε…
Το να βλέπετε αυτά τα μηνύματα μπορεί να είναι κουραστικό. Και να είστε σίγουροί ότι ούτε κι εμείς βρίσκουμε κάποια ευχαρίστηση από το να τα γράφουμε... Όμως αυτό το μήνυμα δεν αφορά εμάς. Αφορά κάτι πολύ πιο σημαντικό: την επιβίωση της ανεξάρτητης, μαχητικής δημοσιογραφίας στην Kρήτη.
Η στήριξη σας είναι σημαντική γιατί μας επιτρέπει να:
- - Κάνουμε ρεπορτάζ χωρίς φόβο και εξαρτήσεις. Κανείς δεν μας υπαγορεύει τι να πούμε ή τι να αποσιωπήσουμε.
- - Κρατάμε τη δημοσιογραφία μας προσβάσιμη σε όλους, ακόμη και σε αυτούς που δεν έχουν την ικανότητα να πληρώσουν. Χωρίς paywall, χωρίς προνόμια μόνο για όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα.
Η απλή αλήθεια είναι ότι τα έσοδα διαρκώς συρρικνώνονται. Αν πιστεύετε ότι μια πραγματικά ελεύθερη ενημέρωση είναι ζωτικής σημασίας για τη δημοκρατία και τον έλεγχο της εξουσίας, τότε δώστε μας τη δύναμη να συνεχίσουμε.
Σας ευχαριστούμε θερμά.
