Της Μαριάνθης Πελεβάνη
Περίπου 7,5 εκατομμύρια ψηφοφόροι της Σουηδίας προσέρχονται την Κυριακή στις κάλπες για να εκλέξουν τη νέα κυβέρνησή τους. Η είδηση όμως δεν είναι αυτή. Για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, κοιτίδας του κράτους πρόνοιας στον 20o αιώνα, ακροδεξιό κόμμα εμφανίζεται στις πρώτες των προτιμήσεων του κόσμου και αναδεικνύεται σε κρίσιμο παράγοντα της επόμενης μέρας.
Οι Σουηδοί δημοκράτες (SD), κόμμα που τάσσεται κατά της μετανάστευσης και έχει νεοναζιστική κληρονομιά, πιστώνονται με περίπου 20% των ψήφων – με μεγάλες όμως αποκλίσεις ανάλογα με τα ινστιτούτα που διεξάγουν τη δημοσκόπηση – σημειώνοντας άνοδο κατά επτά μονάδες σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές του 2014. Μολονότι σ’ αυτό το στάδιο δεν έχουν καμιά πιθανότητα να φθάσουν στην κυβέρνηση, μπορεί να αποκτήσουν πρωτοφανή επιρροή.
Οι δημοσκοπήσεις και τα μετεκλογικά σενάρια
Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, οι Σοσιαλδημοκράτες, του σημερινού πρωθυπουργού Στέφαν Λεβέν, που κυριαρχούν στην πολιτική σκηνή εδώ και δεκαετίες, εμφανίζονται μεν πρώτο κόμμα αλλά με μεγάλες απώλειες. Για κάποιες δημοσκοπήσεις το αντιμεταναστευτικό – εθνικιστικό κόμμα «Σουηδοί Δημοκράτες» (SD) εμφανίζεται στη δεύτερη θέση, μπροστά από το συντηρητικό κόμμα των «Μετριοπαθών», του Ουλφ Κρίστερσον.
Ειδικότερα και ενδεικτικά, σύμφωνα με δημοσκόπηση του ινστιτούτου «Skop», οι Σοσιαλδημοκράτες συγκεντρώνουν το 23,8% των ψήφων (από 31% στις εκλογές του 2014), οι «Σουηδοί Δημοκράτες» το 20% (από 13%) και οι «Μετριοπαθείς» το 17% (από 23%). Αν επαληθευτούν, ούτε οι Σοσιαλδημοκράτες ούτε οι Μετριοπαθείς θα κατορθώσουν να συγκροτήσουν πλειοψηφικό κυβερνητικό συνασπισμό, ενώ και οι δύο έχουν απορρίψει το ενδεχόμενο κυβερνητικής συνεργασίας με το SD.
Οι κυβερνώντες Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι και ο κοινοβουλευτικός σύμμαχός τους, το Αριστερό Κόμμα, υποστηρίζονται από το 39,5%, σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση του οργανισμού Novus για λογαριασμό της δημόσιας τηλεόρασης SVT, δυο εικοσιτετράωρα πριν την αναμέτρηση. Ο έτερος εκ των δύο συνασπισμών που έχουν σφραγίσει εδώ και πάνω από μια δεκαετία τη σουηδική πολιτική, η τετρακομματική κεντροδεξιά Συμμαχία, ακολουθεί με μικρή διαφορά στο 38,5%. Οι εθνικιστές Σουηδοί Δημοκράτες έλαβαν 19,1% στη δημοσκόπυηση, πολύ πάνω από το 12,9% που είχαν κερδίσει στις προηγούμενες εκλογές το 2014.
Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν πως μπορεί να είναι δύσκολο να αποφευχθεί ένα πολιτικό αδιέξοδο μετά την ψηφοφορία της Κυριακής. «Πιστεύω πως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια εξαιρετικά περίπλοκη διαδικασία για να σχηματισθεί κυβέρνηση, ίσως την πιο περίπλοκη στη σύγχρονη εποχή», δήλωσε ο πολιτικός επιστήμονας Νίκλας Μπόλιν του πανεπιστημίου Mid Sweden.
Είναι πιθανό να χρειαστεί είτε κάποιας μορφής συνεργασία στο 349 εδρών κοινοβούλιο ανάμεσα στην κεντροαριστερά και τη Συμμαχία είτε κάποια διευθέτηση με τους Σουηδούς Δημοκράτες. Όμως οι δύο συνασπισμοί ουδέποτε κυβέρνησαν μαζί και μέχρι στιγμής όλα τα άλλα κόμματα έχουν βάλει στην άκρη τους Σουηδούς Δημοκράτες. Ενώ σύμφωνα με τις περισσότερες εταιρείες δημοσκοπήσεων οι δύο συνασπισμοί αναμένεται να κερδίσουν σχεδόν ίσα ποσοστά, οι αριθμοί για τους Σουηδούς Δημοκράτες διαφέρουν πολύ ανάλογα με τη δημοσκόπηση.
Ενώ κυμαίνονται ανάμεσα στο 16% και το 19% στις παραδοσιακές δημοσκοπήσεις που γίνονται από τηλεφώνου, οι εθνικιστές συγκεντρώνουν μέχρι και 25% σε μερικές δημοσκοπήσεις στο Ίντερνετ. Όμως οι παραδοσιακές δημοσκοπήσεις είχαν υποτιμήσει πολύ την υποστήριξη προς τους Σουηδούς Δημοκράτες στις προηγούμενες εκλογές, ενώ οι ονλάιν έρευνες ήταν πολύ πιο κοντά στο αποτέλεσμα.
«Δεν είναι ότι οι ψηφοφόροι ντρέπονται, αλλά είναι δύσπιστοι με τις υπηρεσίες δημοσκοπήσεων», εξηγεί ο Χένρικ Έκενγκρεν Όσκαρσον, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ. «Έτσι αυτοί που υποστηρίζουν τους Σουηδούς Δημοκράτες δεν συμμετέχουν σ’ αυτού του είδους τις δημοσκοπήσεις», προσθέτει. Ο Στέφαν Λεβέν, ο οποίος διαχειρίζεται τη χώρα από το 2014, αποκάλεσε τους Σουηδούς Δημοκράτες «ένα νεοφασιστικό κόμμα που δεν σέβεται ούτε τις διαφορές των ανθρώπων ούτε τους δημοκρατικούς θεσμούς της Σουηδίας».
Από το κράτος πρόνοιας στην άνοδο της ακροδεξιάς
Η Σουηδία έχει δεχθεί από το 2015, 163.000 μετανάστες και αιτούντες άσυλο (το μεγαλύτερο ποσοστό αναλογικά με τον πληθυσμό, στα κράτη της ΕΕ). Παρόλο που η κυβέρνηση κατέστησε αυστηρότερους τους νόμους για το άσυλο, οι Σουηδοί Δημοκράτες – των οποίων οι ρίζες βρίσκονται στο νεοναζιστικό χώρο – απέκτησαν επιρροή και «εισέβαλαν» στο πολιτικό προσκήνιο, καθορίζοντας και την πολιτική ατζέντα.
Οι μετανάστες όμως, όπως και οι ντόπιοι εργαζόμενοι, δεν βρίσκονται πλέον στη χώρα του Ούλοφ Πάλμε. Το πάλαι ποτέ «σουηδικό μοντέλο» που ενέπνευσε την Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία είναι παρελθόν. Ο σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός, Στέφαν Λεβέν, κέρδισε τις εκλογές του 2014 με την «υπόσχεση» να «συμφιλιώσει την «ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων με την κοινωνική δικαιοσύνη». Αποτέλεσμα; Ιδιωτικοποιήσεις σε Μεταφορές, Ενέργεια, Τηλεπικοινωνίες, Υγεία και Παιδεία, μειώσεις των συντάξεων και αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, υψηλό κόστος ζωής, έλλειψη στέγης και ενοίκια στα ύψη, αντεργατικά μέτρα και μειώσεις μισθών.
Για την εγκατάλειψη του κοινωνικού χαρακτήρα του κράτους, για την εγκληματικότητα και τις κοινωνικές ανισότητες, οι «Σουηδοί Δημοκράτες» στοχοποιούν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες ενώ παράλληλα, αλλά πιο ήπια, κάνουν λόγο για αποχώρηση της Σουηδίας από την ΕΕ.
Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, 1 στα 3 μέλη της Συνομοσπονδίας Εργατικών Συνδικάτων (LO), που παραδοσιακά στηρίζει τους Σοσιαλδημοκράτες, στρέφεται τώρα προς την ακροδεξιά. Πρόκειται κυρίως για εργαζόμενους στους τομείς των μεταφορών και των κατασκευών, όπου οι επιχειρηματίες προσλαμβάνουν εργαζόμενους από χώρες της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης και τους αμείβουν με τον κατώτατο μισθό της χώρας καταγωγής τους.
Οι άνθρωποι του πολιτισμού «χτυπάνε την καμπάνα»
Πάνω από 250 προσωπικότητες του κόσμου του Πολιτισμού στην Σουηδία υπέγραψαν έκκληση στο Facebook για να μπει φραγμός στους Σουηδούς Δημοκράτες (SD), το κόμμα της νεοναζιστικής ακροδεξιάς. Με πρωτοβουλία του ηθοποιού Kjell Bergqvist, ηθοποιοί, συγγραφείς, μουσικοί ενώθηκαν στην ομάδα #Vad som helst men ALDRIG SD (Ολα εκτός του SD) που έχει συγκεντρώσει ήδη 90.000 υπογραφές.
«Δεν μπορώ να μείνω με σταυρωμένα τα χέρια», εξήγησε ο Kjell Bergqvist στην εφημερίδα Aftonbladet.«Είμαστε πολλοί που αισθανόμαστε ανησυχία και φόβο πριν από τις εκλογές και χάρη σε αυτήν την ομάδα μπορούμε να ενωθούμε, να πιστέψουμε σε ένα καλύτερο μέλλον», είπε. Μεταξύ των προσωπικοτήτων που υπογράφουν, ο ζωγράφος και γλύπτης Ernst Billegren, οι ηθοποιοί Joel Kinnaman (House of Cards), Pernilla August (Best Intentions), η τραγουδίστρια της τζαζ Victoria Tolstoy, τρισέγγονη του ρώσου συγγραφέα, η συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Camilla Lackberg, ο Marten Palme, γιος του πρώην πρωθυπουργού της Σουηδίας, κ.ά.
Οι ακροδεξιοί «πλημμυρίζουν» με fake news
Εν τω μεταξύ, οι ακροδεξιοί «πλημμυρίζουν» με μη έγκυρες ειδήσεις τη Σουηδία. Όπως αναφέρει το Reuters, ένα στα τρία άρθρα ειδήσεων που μοιράζονται ηλεκτρονικά σχετικά με τις επερχόμενες σουηδικές εκλογές, προέρχονται από ιστότοπους που εκδίδουν σκόπιμα παραπλανητικές πληροφορίες, με τους περισσότερους να εστιάζουν στη μετανάστευση και το Ισλάμ.
Τα παραπάνω αποκαλύπτει έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Η μελέτη επισημαίνει την εκτεταμένη ηλεκτρονική παραπληροφόρηση στα τελικά στάδια μιας σθεναρά αμφισβητούμενης εκστρατείας, η οποία θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια στροφή προς τα δεξιά σε μια από τις πιο εξέχουσες φιλελεύθερες δημοκρατίες της Ευρώπης, σχολιάζει το Reuters. Οι συντάκτες χαρακτήρισαν ορισμένους ιστότοπους ως «junk news», βάσει μιας σειράς λεπτομερών κριτηρίων. Το Ινστιτούτο ανέλυσε 275.000 tweets σχετικά με τις σουηδικές εκλογές από μια δεκαήμερη περίοδο του Αυγούστου 2018, επισημαίνεται.
«Η Ευρώπη μπροστά σε μια τρομερή χρονιά»
Σύμφωνα με τον Αλέν Ντιαμέλ, πολιτικό αναλυτή και αρθρογράφο της Liberation: «Η πολιτική χρονιά που ξεκινά θα είναι για την Ευρωπαϊκή Ενωση η πιο τρομακτική που έχει αντιμετωπίσει ποτέ. Μπορούμε να συζητάμε για καιρό για το αν πρόκειται για μια αυξανόμενη απειλή, για μια υπερβολή, ακόμη και για ένα φάντασμα. Το βέβαιο είναι ότι αυτή η ενίσχυση της ξενοφοβίας προκαλεί εντάσεις, απορρίψεις, ακόμη και συγκρούσεις. Όπως προκαλεί κι ένα ισχυρό κύμα εθνικισμού και λαϊκισμού. Ποτέ τα τελευταία 90 χρόνια το φαινόμενο αυτό δεν είχε τέτοια ένταση. Δεν πρόκειται πλέον για μια απλή μεταδοτική πολιτική ασθένεια, αλλά για μια πανδημία».
Θα είναι οι σουηδικές βουλευτικές εκλογές το σκανδιναβικό ανάλογο της ψήφου της Βρετανίας υπέρ της εξόδου από την Ε.Ε.; Αυτό διερωτάται ο βρετανικός Guardian σε κύριο άρθρο με θέμα την αναμέτρηση της 9ης Σεπτεμβρίου στη Σουηδία. Η βρετανική εφημερίδα, πάντως, συνιστά ψυχραιμία. «Ακόμη και με τα πιο απαισιόδοξα προγνωστικά, τέσσερις στους πέντε Σουηδούς δεν θα ψηφίσουν τους Σουηδούς Δημοκράτες», επισημαίνει. «Και αυτή η κρίση θα περάσει».
«Ένα δύσκολο φθινόπωρο για την ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή», γράφει η ιστοσελίδα Politico και προσθέτει: «Η Σουηδία διενεργεί εθνικές εκλογές την Κυριακή με τους λαϊκιστές και κατά των μεταναστών, Σουηδούς Δημοκράτες, να κερδίζουν έδαφος. Μια υπενθύμιση προς την ΕΕ ότι ο ακροδεξιός εξτρεμισμός συνεχίζει να ενισχύεται ανά την Ήπειρο», γράφει η ιστοσελίδα.
Αντιθέτως φυσικά ο Ματέο Σαλβίνι, επικεφαλής της ιταλικής ακροδεξιάς και πλέον ισχυρός άνδρας της κυβέρνησης, εξέφρασε την υποστήριξή του προς τη σουηδική ακροδεξιά. «Την Κυριακή γίνονται εκλογές στη Σουηδία, την κοιτίδα του κράτους πρόνοιας και της υποδοχής, η οποία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ένταξης. Δεν είναι τυχαίο: όπως καταγγέλλει το κόμμα των Δημοκρατών της Σουηδίας, η γενναιοδωρία του κράτους λειτουργεί σαν μαγνήτης για μυριάδες παράτυπους» μετανάστες, εξηγεί. «Απευθύνω τις καλύτερες ευχές μου στο κόμμα του Τζίμι Άκεσον: μετά τις εκλογές, ελπίζω να μπορέσω να τον συναντήσω και να τον βρω σε νέα και υψηλά θεσμικά λειτουργήματα», προσθέτει ο Σαλβίνι.
Την ανησυχία του δεν κρύβει από την άλλη ακόμη και ο ευρωπαίος επίτροπος Οικονομικών Πιέρ Μοσκοβισί που ζήτησε να ολοκληρωθεί φέτος η μεταρρύθμιση της ευρωζώνης, πριν από τις ευρωεκλογές του Μαΐου που ενδέχεται να αφήσουν ένα «κατατεμαχισμένο πολιτικό τοπίο εξαιτίας της ανόδου εθνικιστικών και ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων». «Οφείλουμε οπωσδήποτε να επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας στη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης», και «να ολοκληρώσουμε τον Δεκέμβριο», δήλωσε ο Μοσκοβισί .
Μόλις δέκα ημέρες μετά τις Σουηδικές εκλογές, οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συναντηθούν σε μια σύνοδο στο Σάλτσμπουργκ, για να συζητήσουν την αντιμετώπιση του διχαστικού ζητήματος της μετανάστευσης – ένα από τα πιθανά ναυάγια πριν τις εκλογές του Ευρωκοινοβουλίου τον Μάιο.
Εις αύριον τα σπουδαία…