«Θαυμαστός ο θεός εν τοις αγίοις Αυτού» και «των αγίων ο χαρός είρε πηγήν της ζωής»
Του π. Στυλιανού Θεοδωρογλάκη
Με την ευκαιρία της σημερινής εορτής του Αγίου Λουκά, προσφιλής άγιος της πόλης μας, αφού στις δικές του, προς τον Θεόν πρεσβείες, εμπιστευόμαστε το μεταθανάτιο μέλλον των προσφιλών μας νεκρών επιχειρούμε τούτη την απλή αναφορά μας στον τύπο του αγίου.
Ο άγιος όπως εκφράζεται στο πρόσωπο του θεανθρώπου πρωτίστως και κυρίως και όπως βιώνεται στην ορθόδοξη λειτουργική πράξη και ζωή της αγίας μας Εκκλησίας στα πρόσωπα των πιστών.
Αυτό σε αντίθεση με τον τύπο του δυνατού ανθρώπου των φιλοσόφων που σαρκώνεται και γνωρίζεται στους ηγέτες της εποχής μας, που καταδυναστεύουν έθνη και λαούς.
Σύμφωνα με τη φιλοσοφία ο άνθρωπος είναι ον δυνάμεων, τις οποίες δυνάμεις η θεολογία ονομάζει «κατ’ εικόνα».
Αυτές οι δυνάμεις έχουν ανάγκη ανάπτυξης χάρη του ίδιου του ανθρώπου, ο οποίος οφείλει όχι μόνο να αναπτύσσεται αλλά και να τελειώνεται προς, στο «καλός καγαθός» κατά τη φιλοσοφία, προς το «καθ’ ομοίωσιν» και την αγιότητα κατά τη θεολογία.
Σε όλη αυτή τη διαδικασία έχει μεγάλη σημασία η ροπή, η κατεύθυνση που θα κινηθούν αυτές οι δυνάμεις.
Αν κινηθούν προς το κακό, τότε ο άνθρωπος γίνεται ένα κακό, σκοτεινό και επικίνδυνο πρόσωπο που λειτουργεί καταστροφικά τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους άλλους.
Αν κινηθούν προς το καλό, τότε ο άνθρωπος γίνεται καλός και χρήσιμος τόσο για τον εαυτό του, όσο και για τους άλλους.
Για παράδειγμα σημειώνουμε ότι η ομορφιά είναι μια δύναμη στην ανθρώπινη οντότητα.
Η δύναμη αυτή μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή αλλά μπορεί να οδηγήσει και στο Θεό.
Η χρησιμοποίηση της ως δόλωμα προς εξαπάτηση ή αποπλάνηση τη μετατρέπει σε ασχήμια, που οδηγεί στη διαφθορά και την καταστροφή.
Αντίθετα τη χρησιμοποίησή της προς το καλό τη μετατρέπει σε θείο κάλος, χαρά θεού και χαρά των ανθρώπων.
Η εξυπνάδα επίσης είναι μια ακόμα δύναμη της ανθρώπινης ύπαρξης που μπορεί να λειτουργήσει ως πανουργία ολέθρου και καταστροφής, αλλά μπορεί να λειτουργήσει και ως εφευρετικότητα χρήσιμων ανακαλύψεων για την επιστήμη και την τεχνική.
Ο Χριστός καλεί τον άνθρωπο να κατευθύνει αυτές τις χαρισματικές του δυνατότητες προς το Θεό, «Δεύτε προς με πάντες…» και «γίνεσθε άγιοι ότι εγώ άγιος ειμί».
Ο άγιος κινείται σε τούτη την κατεύθυνση, παλεύοντας ώστε όλες του οι δυνάμεις να βρίσκονται στην υπακοή του Θεού.
«Γεννηθήτω το θέλημά σου ως εν ουρανώ και επί γης».
Αυτή η υπακοή στο Θεό δεν είναι δουλειά, είναι ελευθερία γιατί είναι υπακοή στην αλήθεια, στο πραγματικό και στη ζωή, «εγώ ειμί η αλήθεια και η οδός και η ζωή».
Αντίθετα η υπακοή στο ψέμα είναι δουλειά.
Ο Θεός δεν έχει ανάγκη την υπακοή μας, εμείς έχουμε αυτή την ανάγκη να υπακούομε στο Θεό, γιατί με την υπακοή στο Θεό προχωρούμε στο «καθ’ ομοίωσιν» του Θεού και αποκτούμε όχι ότι έχει ο Θεός, αλλά γινόμαστε αυτό που είναι ο Θεός, δηλαδή γινόμαστε Θεοί κατά χάρη, άγιοι.
Αυτή η υπακοή στο Θεό εκφράζεται κατ’ εξοχήν με την άσκηση, που είναι δύναμη κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στα αγαθά του κόσμου, όχι καταπιεστική των παθών, αλλά δύναμη δημιουργική, διοχέτευσης των παθών προς το αγαθό, προς το Θεό.
Είναι προφανές ότι ο χριστιανισμός δεν έχει σχέση με τη στωική απάθεια και σε καμιά περίπτωση δε είναι περιφρόνηση του κόσμου, αλλά είναι απόσταση από την αμαρτία. Κατάφαση του κόσμου και των αγαθών του πολιτισμού.
Αυτό σημαίνει ότι ένα πάθος ή κάποιο αγαθό της παραγωγής κυριεύουν πάνω από τον άνθρωπο σε τέτοιο βαθμό, ώστε να γίνεται και να ζει ως δούλος προς αυτά.
Ελευθερωμένος ο άγιος από τα πάθη και τα πράγματα του κόσμου και ζώντας πάνω απ’ αυτά, βρίσκεται και ζει σε απόσταση αναπνοής από το Θεό, ζεσταίνει καρδιακά το περιβάλλον, αντιλαμβάνεται και ελκύει και συγκρατεί το συνάνθρωπο, για τον οποίο ζει και πεθαίνει.
Ο δρόμος της αγιότητας είναι ο δρόμος της ελευθερίας, γιατί οδηγεί στη γνώση της αλήθειας του Θεού, στη γνώση του ίδιου του Θεού. Για τούτο «γνώσεσθε την αλήθεια και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς».
Αντίθετα ο δρόμος της βεβηλότητας ο δρόμος της αμαρτίας είναι ο δρόμος της εξάρτησης, της άλωσης της προσωπικής μας ελευθερίας, της σκληρής και ατένητης δουλειάς μας.
Ο άγιος είναι ο αληθινός τυπος του Χριστού, ο δυνατός άνθρωπος του Χριστιανισμού, που βρίσκεται πάντοτε δίπλα στον άλλον άνθρωπο, έτοιμος για όλα.
Ελεύθερος από κάθε ιδιοτέλεια και σκοπιμότητα, σκλάβος της αγάπης, την οποία αντλεί από το Θεό, και την προσφέρει αδιάκριτα και ακατάκριτα προς όλους.
Αντίθετα ο τύπος του δυνατού ανθρώπου που προβάλλεται με περηφάνεια από την εποχή μας, τοποθετεί στο κέντρο της ζωής το ΕΓΩ του και είναι πια κοινά παραδεκτό ότι ο εγωκεντρισμός και η εγωπάθεια κυριαρχούν στην εποχή μας.
Ο τύπος του κοσμοδυνάστη όπως σαρκώνεται σε μικρούς και μεγαλύτερους τυρανίσκους είναι προφανές ότι καθημερινά καταδυναστεύουν έθνη και λαούς.
«Οι άρχοντες των λαών κατακυριεύουν αυτών».
Η κοινωνία επίσης είναι γεμάτη από αφανείς και ανώνυμους τυρανίσκους, που καταπιέζουν καθημερινά εκείνους που εξαρτώνται απ’ αυτούς.
Παράδειγμα, ο τύπος του δυνατού άνδρα που από τη θέση του συζύγου, ένεκα αποτυχιών, ξεσπά και βασανίζει γυναίκα και παιδιά.
Ακόμα άλλο παράδειγμα ο τύπος του δυνατού τάχα ανθρώπου στη θέση της γυναίκας που ξεσπά στο σύζυγο και τα παιδιά, καθώς και από τη θέση των παιδιών, που δεν αναγνωρίζουν και δε σέβονται τους γονείς.
Τέλος, ένα ακόμα παράδειγμα, ο τύπος του δυνατού ανθρώπου στη θέση του προϊστάμενου απ’ όπου, λόγω αναξιότητας φέρεται βάναυσα στους υφιστάμενους καθώς και πολλές άλλες περιπτώσεις, ως ουκ έστιν αριθμός.
Γενικότερα ο τύπος του δυνατού, κοσμικού ανθρώπου βρίσκει τη χαρά του όταν κατορθώνει να κατεξουσιάζει, να κυριαρχεί και να καθυποτάσσει το συνάνθρωπο.
Η εικόνα που θέλει τον κατακτητή απάνθρωπο και τον υποτασσόμενο υπάνθρωπο, είναι εικόνα ευτελισμού του ανθρώπινου προσώπου, είναι εικόνα ντροπής του πολιτισμού.
Η αντίληψη της αυτάρκειας και αυτοσωτηρίας του ανθρώπου, όπως και η φιλοσογία της αυτοαπελευθέρωσης και του υπεράνθρωπου, είναι στοιχεία που τροφοδοτούν και εμπνέουν τους τυράνους και στηρίζουν τη τυρανία.
Αυτά κι αν αγγίζουν τα όρια του σκοταδισμού και του μεσαίωνα.
Πέρα απ’ αυτά, οσον ο άνθρωπος θα υπάρχει, ο χριστιανισμός και η Εκκλησία θα παραμένουν μοναδική δυνατοτητα έκφρασης και καταξίωσης του ανθρώπινου προσώπου.
Γιατί ο Χριστιανισμός και η Εκκλησία από τη θεανδρική τους υπόσταση είναι συνυφασμένα με τον ανθρωπισμό και ως εκ τούτου παραμένουν πάντοτε σύγχρονες και αναγκαίες δυνάμεις, για την κοινωνία και τον πολιτισμό.
Και ακόμα για την ειρηνική και αρμονική συμβίωση του σημερινού ανθρώπου, που τραυματισμένους και διχασμένος από την αμαρτία, ζει απελπισμένα, μερικές φορές απεγνωσμένα, μίζερα και κακορίζικα, ανάμεσα στη ψυχονεύρωση και τη σχιζοφρένεια και κτυπιέται σαν κταπόδι, ως να βρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, μεταξύ ζωής και θανάτου.
Μάλιστα ο σημερινός άνθρωπος που πλέον τούτων, μαστιγώνεται κυριολεκτικά από τη μάστιγα της οικονομικής κρίσης και αισθάνεται ως να χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του και να βουλιάζει και να χάνεται ο ίδιος.
Όταν μάλιστα βλέπει να χάνει την εργασία του, την περιουσία του και μετέωρους και ανυπεράσπιστους, αλλά και ανήμπορος να στηρίξει τα αδύνατα και πάσχοντα μέλη της οικογένειάς του.
Ακόμα πιο δύσκολα για τον νέο άνθρωπο, που δοκιμάζεται ανελέητα από την ανεργία, που δε βλέπει έστω και σε κάποιο βάθος χρόνου την πραγμάτωση των στόχων, των επιδιώξεων, των οραματισμών του.
Σ’ αυτές τις δύσκολες ώρες που όλοι μας χρειαζόμαστε ελπίδα και αισιοδοξία, κουράγιο και απαντοχή ώστε να μείνουμε όρθιοι, να μη λυγήσουμε και να μην αφήσει η κρίση σημάδια πάνω μας χρειαζόμαστε τους αγίους μας, στη ζωή των οποίων παρατείνεται η ίδια η ζωή του Χριστού.
Ο άγιος Λουκάς, ο απόστολος και ευαγγελιστής, φίλος του θεού και φίλος μας, ως εκ της ελληνικής του καταγωγής «ημών των Ελλήνων», ως απόστολος, φίλος όλων των ανθρώπων της γης, εμπνέει εμπιστοσύνη, τροφοδοτεί με αισιοδοξία, προσφέρει ελπίδα, χαρά και ζωή.
Ως γιατρός κατανοεί τον πόνο μας και ως ζωγράφος αποτυπώνει τους οραματισμούς και τις προσδοκίες μας.
Είναι ένας από τους αγίους μας που βρήκε την πηγή της ζωής, όχι φυσικά για τον εαυτό του, αλλά για μας.
Για τούτο τον εορτάζουμε, για τούτο τον τιμούμε, για τούτο τον εμπιστευόμαστε, εκτός από τους προσφιλείς μας νεκρούς ιδιαίτερα εδώ στην πόλη μας, του εμπιστευόμαστε την ίδια τη ζωή μας.
«Άγιε απόστολε και ευαγγελιστά Λουκά πρέσβευε, ελεηθήναι τας ψυχάς ημών».