Του Γιάννη Αγγελάκη
Λένε κάποιοι “ρεαλιστές” που τάχθηκαν όμως ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του αεροδρομιου Χανίων και τον έλεγχό του από τη γερμανική Fraport ότι τώρα ανατρέπονται οι σχεδιασμοί των φορέων του νομού για τουρισμό 12 μήνες τον χρόνο αφού τα υψηλά τέλη της Fraport διώχνουν τις εταιρείες χαμηλού κόστους – όπως η Ryanair – που θα μπορούσαν να συντελέσουν στην διεύρυνση του τουριστικού ρεύματος στο νομό όλο τον χρόνο.
Αυτό δεν είναι αλήθεια. Δεν ανατρέπονται οι σχεδιασμοί όλων των φορέων. Υπάρχει ένας παράγοντας – ίσως ο πιο ισχυρός αυτού του τόπου – ο οποίος είναι ευχαριστημένος από τις συγκεκριμένες εξελίξεις. Πρόκειται για τον στρατό των ΗΠΑ και το σύμπλεγμα βάσεων που είναι εγκατεστημένες στο νομό, αυτές που είναι ευρύτερα γνωστές ως Βάσεις της Σούδας ή, για τους υπέρμαχους της ύπαρξής τους, την “αμερικάνικη ευκολία”.
Για τον στρατό των ΗΠΑ η συγκεκριμένη εξέλιξη με τον έλεγχο του (και στρατιωτικού) αεροδρομίου των Χανίων από τη Fraport μόνο θετική είναι αφού τα υψηλά τέλη διασφαλίζουν τουρισμό λίγων μηνών που θα ελέγχεται από tour operators. Έτσι, περιορίζοντας την κίνηση στο αεροδρόμιο, διασφαλίζεται ότι δε θα δημιουργείται πρόβλημα και στις στρατιωτικές τους δραστηριότητες.
Φαντάζεστε άραγε οι δυνάμεις ΗΠΑ να ξεκινούν κάποιο πόλεμο και να χρειάζεται να δεσμεύσουν μέρος του αεροδρομίου για τις ανάγκες τους, πόσο πιο δύσκολο θα είναι αν πηγαινοέρχονται αεροπλάνα γεμάτα τουρίστες. Φαντάζεστε τι αντιδράσεις θα προκαλούσαν; Αν, δηλαδή, εξαιτίας της συμμετοχής των δυνάμεων των ΗΠΑ θα αναγκαζόταν να περιοριστεί αυτή η κίνηση; Καλύτερα λοιπόν να υπάρχει μία Fraport που θα περιορίζει αυτή την κίνηση σε ανεκτά επίπεδα επιβάλλοντας υψηλά τέλη.
Έτσι, και η πίτα είναι ολάκερη και ο σκύλος χορτάτος.
Να το σκεφθούμε λίγο πιο καλά. Γιατί άραγε να θέλουν οι των βάσεων 12 μήνες τουρισμό στα Χανιά; Μα αν είχαμε 12 μήνες τουρισμό, πώς θα καλοσωρίζαμε το δολάριο; Πώς θα είχαμε ανάγκη να κατεβαίνουν οι αμερικάνοι, οι γάλλοι, οι γερμανοί ναύτες από τα αεροπλανοφόρα και γιατί να ανοίγουν τις αγκάλες τους κάποιοι καταστηματάρχες – εν μέσω οικονομικής κρίσης – για να τους υποδεχτούν; Χωρίς να τους έχουμε ανάγκη, πώς θα διασφαλιζόταν ότι υπάρχουν τα περίφημα “οικονομικά οφέλη” από την παρουσία τους;
Καλύτερα λοιπόν να υπάρχει μία Fraport για να επιβάλλει ψηλά τέλη. Καλύτερα να έχουμε το αμερικάνικο δολλάριο.
Αυτό να το σκεφτούν και οι καταστηματάρχες οι οποίοι σκεφτόμενοι κοντόφθαλμα καλωσόριζαν το δολλάριο θεωρώντας ότι τουρισμός και στρατιωτικές δραστηριότητες μπορούν να συνυπάρχουν. Ε, δεν είναι έτσι. Ο τουρισμός για να αναπτυχθεί χρειάζεται ειρήνη, αλλά τα Χανιά μετατρέπονται όλο και πιο έντονα σε ένα κέντρο πολέμου. Ή μήπως νομίζετε ότι τυχαία είναι πρώτο θέμα στην ατζέντα της συνάντησης Τσίπρα – Τραμπ το αίτημα των ΗΠΑ για 5ετή επέκταση της Συμφωνίας για τις Βάσεις στη Σούδα; Η περαιτέρω αναβάθμιση και οι επενδύσεις πολλών εκατομμυρίων που γίνονται στη Σούδα, δεν είναι για την ανάπτυξη του τουρισμού στα Χανιά. Για τον πόλεμο είναι. Και η αύξηση του τουριστικού ρεύματος δε συμβαδίζει με μια λογική επέκτασης των δραστηριοτήτων των βάσεων..
Ο Αντιπεριφερειάρχης Χανίων όμως, αυτός που σήμερα εκφράζει τις αντιρρήσεις του για τη διαχείριση της Fraport, χαριεντίζεται με τους εκπροσώπους των βάσεων και καλωσορίζει το θεάρεστο δολλάριο.
Το να ζητάς να φύγουν ή να τεθεί ένας έλεγχος στη δραστηριότητα των βάσεων, δεν προκύπτει από κάποια ιδεολογική αγκύλωση ή από κάποιον ξεπερασμένο αντι-αμερικανισμό. Είναι ένα αίτημα θα έπρεπε να είχε αγκαλιάσει όλη η τοπική κοινωνία, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων γιατί είναι για το συμφέρον του τόπου να μην υπάρχουν τέτοιου μεγέθους στρατιωτικές εγκαταστάσεις στο νόμο. Αντιθέτως όμως, τα τελευταία χρόνια, οι φορείς – για άλλη μία φορά κατώτεροι των περιστάσεων – κάνουν επίθεση φιλίας προς τις αρχές των βάσεων, ευελπιστώντας σε ανταλλάγματα. Τώρα πλέον, οι ΗΠΑ επιλέγουν την περαιτέρω αναβάθμιση των βάσεων. Μία αναβάθμιση που – λογικό είναι – θα έχει επιπτώσεις στη λειτουργία του νομού. Όποιος δεν το καταλαβαίνει αυτό είναι απλά αφελής ή προσποιείται ότι δεν καταλαβαίνει.
Θα πρέπει να καταλάβουμε σε αυτό τον τόπο: Αεροπλανοφόρα και σχέδια για 12 μήνες τουρισμό, δε συμβαδίζουν.
Τα στριπτιτζάδικα και οι κράχτες που ψάχνουν στους δρόμους του λιμανιού για ναύτες, δε συμβαδίζουν με ποιοτικό τουρισμό, με ανάδειξη των πολιτισμικών προτερημάτων και των ποιοτικών προϊόντων του τόπου. Αυτά, δεν πάνε μαζί. Ο τουρίστας δεν έρχεται στα Χανιά για σεξοτουρισμό. Δίπλα στον κράχτη που καλεί τους ναύτες για free drinks και όμορφα κορίτσια, δε μπορεί ποτέ να συνυπάρξει ένας οικογενειάρχης από κάποια, λ.χ., σκανδιναβική χώρα. Είναι δύο πάρα πολύ διαφορετικές πραγματικότητες. Όσες φορές και αν καθαρίσουν παραλίες οι αμερικάνοι των βάσεων, αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει.
Και στα Χανιά, αντί να αντιδράσουμε στην επιβολή της συγκεκριμένης πραγματικότητας, μίας εν μέρει μετατροπής του νομού σε χώρο αναψυχής και σεξοτουρισμού για στρατιωτικούς, οι αρχές του νομού την καλωσορίζανε. Αυτοί οι ίδιοι που σήμερα εκφράζουν αντιδράσεις για την “ανατροπή” των σχεδιασμών του νομού που φέρνουν οι κινήσεις της Fraport με τα υψηλά τέλη στο αεροδρόμιο Χανίων. Άλλωστε, και σε αυτό το ζήτημα, χλιαρά αντιδράσανε. Τώρα, πάλι θα εκφράζουν την ευχαρίστηση τους για τις επισκέψεις των αεροπλανοφόρων, οι οποίες άλλωστε – όπως είχε πει και ο Αντιπεριφερειάρχης Χανίων “αποτελούν τονωτική ένεση για την τοπική οικονομία, ειδικά αυτήν την περίοδο εκτός τουριστικής αιχμής“.
Τα οικονομικά οφέλη της παρουσίας των βάσεων έρχονται σε αντίθεση με τους σχεδιασμούς για πραγματική ανάπτυξη στο νομό Χανίων. Μας το είχε πει και η Ζακλίν Αντρές, ερευνήτρια στο θέμα των βάσεων που είχε επισκεφθεί τα Χανιά.
Σε συζήτηση που είχαμε μαζί της σημείωνε ότι το συγκεκριμένο ζήτημα επανέρχεται διαρκώς σε μία σειρά περιοχές στον κόσμο όπου υπάρχει έντονη στρατιωτική δραστηριότητα με την ύπαρξη υπερμεγεθών βάσεων:
“Η ιδέα περί οικονομικών οφελών είναι μία τεχνητή, μια ψευδής ιδέα. Δεν είναι μια βιώσιμη οικονομία αυτή που αναπτύσσεται μέσω της οικονομικής εξάρτησης από τις στρατιωτικές δραστηριότητες. Υποστηρίζει μόνο συγκεκριμένα τμήματα του πληθυσμού και παράγει οφέλη που δεν επιστρέφουν σε όλη την κοινότητα. Ωφελούνται τα μπαρ, τα στριπτιτζάδικα και αναπτύσσεται σεξοτουρισμός. Ίσως οφέλη έχουν κάποια ενοικιαστικά αυτοκινήτων και κάποιοι που νοικιάζουν σπίτια στις περιοχές κοντά στις βάσεις. Δεν είναι όμως μία οικονομική δραστηριότητα που εμπλουτίζει την κοινότητα, όπως άλλες μορφές οικονομικής δραστηριότητας που προσφέρουν δουλειές καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και δε δημιουργούν εξάρτηση από τις πολεμικές δομές”.
Σε άλλες έρευνες αποτυπώνεται το γεγονός ότι σε κάποιες υποβαθμισμένες και φτωχές περιοχές του πλανήτη που υπάρχουν βάσεις παρουσιάζεται κάποια βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη, λ.χ., από τις θέσεις εργασίες που παραδικά δημιουργούνται κατά την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων. Όμως μακροπρόθεσμα, σπάνια δημιουργούνται συνθήκες υγιούς ανάπτυξης των τοπικών οικονομιών. Αντιθέτως, αυτό που παρατηρείται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, και στοιχειοθετείται επαρκώς, είναι η ανάπτυξη παρασιτικών μορφών οικονομίας, από το εμπόριο λευκής σάρκας, ως το παρεμπόριο και τη διακίνηση ναρκωτικών.
Έρευνες όπως αυτή του Ινστιτούτου Brookings αλλά και του RAND Corporation, δύο κατ’ εξοχήν συντηρητικών think tank, αποδεικνύουν ότι όταν κλείνουν οι βάσεις τα αρνητικά αποτελέσματα είναι ελάχιστα και για συγκεκριμένες μόνο ομάδες του πληθυσμού. Μάλιστα, όταν κλείνουν οι βάσεις, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων παρουσιάζονται θετικές επιπτώσεις στην οικονομία άμεσα αφού δημιουργείται πραγματική και υγιής οικονομική ανάπτυξη με τη δημιουργία σπιτιών, δομών ή και με την προώθηση άλλων περισσότερων αποδοτικών χρήσεων γης μέσω επενδύσεων.
Σε σύγκριση με άλλες μορφές οικονομικής δραστηριότητας, η δημιουργία βάσεων είναι μια σπάταλη χρήση γης, στην οποία γη βρίσκουν δουλειά λίγοι άνθρωποι με το κόστος για τη συντήρησή τους να είναι δυσβάστακτο, από το οποίο κόστος ελάχιστα καταλήγουν στην τοπική οικονομία.
Στα Χανιά όμως κινούμαστε σε αντίθετη κατεύθυνση, και η “τρουμποποίησή” της πόλης τα τελευταία χρόνια αποκτά θεσμικά χαρακτηριστικά.
Την ίδια στιγμή στο Ηράκλειο, τα σχέδια για τουρισμό 12 μήνες τον χρόνο ήδη προχωρούν με γοργούς ρυθμούς. Εκεί, βλέπετε, δεν έχουν Fraport. Αλλά ούτε και στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ. Εκεί μπορούν να αναπτυχθούν δίχως τα περιβόητα “οικονομικά οφέλη” των στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Ενώ στα Χανιά, ετοιμάζεται νέα πολυετή επέκταση του καθεστώτος και τεράστια αναβάθμιση των εγκαταστάσεων των βάσεων. Ας έχουμε λοιπόν και τη Fraport για να διασφαλίζεται ότι θα εκτιμούμε τα “οικονομικά οφέλη” της παρουσίας τους.
Εμείς, απ’ ότι φαίνεται, από τη δυνατότητα να αναπτύξουμε τον τουρισμό για 12 μήνες, επιλέξαμε τα αεροπλανοφόρα. Ας ετοιμαστούν λοιπόν, τώρα που πλησιάζει ο χειμώνας, να φορέσουν οι φορείς του νομού τα καλά τους ρούχα για να υποδεχτούν τους ναύτες και να πούν: “Καλωσήρθε το δολλάριο”.
Η παρουσία τους άλλωστε “αποτελεί μια τονωτική ενέση για την τοπική οικονομία, ειδικά αυτήν την περίοδο εκτός τουριστικής αιχμής”.
Καλωσήρθε το δολάριο και η Fraport.