Εντύπωση συνεχίζει να προκαλεί η απάντηση του κ. Σημανδηράκη, Δήμαρχου Χανίων, στην ερώτηση του Γιάννη Σαρρή στο Δημοτικό Συμβούλιο Χανίων σχετικά με τo τι μέλλει γενέσθαι με το κτίριο της Μεραρχίας, εφόσον εκκενωθεί η κατάληψη.
Ο κ. Σημανδηράκης ήταν κατηγορηματικός, δε μπορεί να γίνει τίποτα αφού “καλώς ή κακώς, τα συλλογικά όργανα του Πολυτεχνείου Κρήτης μέσα από τις διαδικασίες οι οποίες δεν έχουν προσβληθεί νομικά” έχουν αποφασίσει. Αποφάσεις, “τις οποίες πρέπει να σεβαστούμε”.
Μάλιστα είπε ότι “θα είχε ψήγματα λαϊκισμού” αν έλεγε ότι “τώρα υπάρχουν συγκεκριμένες δυνατότητες νομικές για να ανατρέψουμε αυτή την κατάσταση”.
Σύμφωνα με τη λογική του Δήμαρχου Χανίων, όσοι μέχρι σήμερα εκφράζονται ενάντια στη μετατροπή του ιστορικού κτιρίου σε ξενοδοχείου πολυτελείας είναι λαϊκιστές, εφόσον δεν υπάρχει δυνατότητα ανατροπής της κατάστασης, κατά τον Δήμαρχο Χανίων. Η Μάρω Δούκα και η Ιωάννα Καρυστιάννη που υπέγραφαν σχετικό κείμενο είναι λοιπόν “λαϊκιστές”;
Στο κείμενο που είχαν δώσει στη δημοσιότητα και συνυπέγραφαν μαζί με άλλες προσωπικότητες του τόπου σημείωναν ότι:
“Συνιστά μέγιστο ατόπημα ενός Δημόσιου Πνευματικού Ιδρύματος να διαχειρίζεται την ιδιοκτησία του, που είναι δημόσιος χώρος, ως προϊόν και όχι ως αγαθό. Η αξιοποίηση αυτού του σημαντικού αστικού συνόλου κτιρίων και ελεύθερου χώρου, οφείλει να σέβεται τις αξίες του δημόσιου αγαθού και να μην τις στερεί από την πόλη και τους πολίτες της.
Τώρα τρίζει η συνάφεια με το παρελθόν και το μέλλον, στο μπαλκόνι των Χανιών.”
Σε άλλο σημείο ζητούσαν από το Δημοτικό Συμβούλιο Χανίων και το Δήμαρχο, “να ενεργοποιηθούν άμεσα.”
Ήταν λαϊκιστικό το αίτημά τους για να πάρει θέση ο Δήμος Χανίων, κ. Σημανδηράκη;
Να υπενθυμίσουμε ότι με κοινή γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων και του ΚΑΣ σε ό,τι αφορά το κτίριο της 5ης Μεραρχίας στον Λόφο Καστελίου των Χανίων, είχε χαρακτηριστεί ως νεότερο μνημείο.
Τα δύο όργανα τάχθηκαν ομόφωνα «υπέρ του χαρακτηρισμού ως νεότερου μνημείου του κτιρίου της 5ης Μεραρχίας στον Λόφο Καστελίου Χανίων, φερόμενης ιδιοκτησίας Πολυτεχνείου Κρήτης, καθώς αποτελεί τοπόσημο της πόλης των Χανίων και κτίσμα με αξιόλογα αρχιτεκτονικά, τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά, δείγμα αρχιτεκτονικής της ειδικής αυτής κατηγορίας Δημόσιων Κτηρίων – Διοικητηρίων.
Η διατήρησή του συμβάλλει στην τεκμηρίωση της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής ιστορίας της πόλεως των Χανίων στα τέλη του 19ου αιώνα και κατά συνέπεια εμπλουτίζει το πολιτιστικό απόθεμά της».
Άραγε, η προάσπιση μνημείων της πόλης που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ιστορία των Χανίων από το να μετατραπούν σε ξενοδοχεία είναι λαϊκισμός κ. Δήμαρχε;
Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα συγκεκριμένα κτίρια είχαν πωληθεί από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας στο υπουργείο Παιδείας με σκοπό την παραχώρησή τους στο Πολυτεχνείο Κρήτης για τη στέγαση των εκπαιδευτικών του δραστηριοτήτων, κάτι που ποτέ δεν έγινε.
Μάλιστα, ο πρώην υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου, μιλώντας στη Βουλή είχε χαρακτηρίσει απολύτως αντισυνταγματική την αλλαγή χρήσης των κτιρίων, καθώς το χρηματικό ποσό της απόκτησής τους δόθηκε από το κράτος για συγκεκριμένη εκπαιδευτική και ερευνητική χρήση η οποία απαγορεύεται να αλλάξει.
Υπενθυμίζουμε ότι όπως είχε αναφέρει αρχικά ο “Αγώνας της Κρήτης” σε σειρά δημοσιευμάτων και επαλήθευσε και ο πρώην πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης και νυν Υφυπουργός Παιδείας κ. Β. Διγαλάκης αλλά και από έρευνα της «Εφ.Συν.» στα αρχεία του Ταμείου Εθνικής Αμυνας, από το οποίο αγόρασε το υπουργείο Παιδείας τα επίμαχα κτίρια, αποκαλύπτεται πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο σκοπός της διάθεσης σημαντικών δημόσιων πόρων, δεν ήταν άλλος από την εκπαιδευτική–ακαδημαϊκή τους αξιοποίηση την εποχή που το Πολυτεχνείο έκανε τα πρώτα του βήματα.
Για την αγορά τους δαπανήθηκαν 103 εκατομμύρια δραχμές από τον κρατικό προϋπολογισμό καθώς το υπουργείο Παιδείας θέλησε να δημιουργήσει μια εκπαιδευτική μονάδα και όχι φυσικά να «προικίσει» το Πολυτεχνείο με τουριστικά έσοδα.
Η σχέση του Πολυτεχνείου Κρήτης με τα επίμαχα κτίρια ξεκινά από το 1979, όταν νοικιάζει από το ΤΕΘΑ το κτίριο των πρώην Φυλακών, όπου στεγάστηκαν και τα πρώτα τμήματα του Ιδρύματος. Στο μισθωτήριο εκείνο (με ημερομηνία 2 Αυγούστου 1979) γίνεται σαφής ορισμός της χρήσης του κτιρίου για εκπαιδευτικούς λόγους, ενώ υπάρχει απαγόρευση αλλαγής της συγκεκριμένης χρήσης.
Η γνωμάτευση του ΓΕΣ
Αργότερα, το 1985, μετά τις συνεχείς πιέσεις της κοινωνίας των Χανίων για μόνιμη στέγαση του Ιδρύματος, το ΓΕΣ γνωματεύει υπέρ της πώλησης και των γειτονικών κτιρίων της Μεραρχίας και των Στρατώνων, αναγνωρίζοντας μάλιστα την άμεση ανάγκη εκκένωσης ενός από τους ορόφους του δεύτερου κτιρίου προκειμένου να μεταφερθούν τα γραφεία της διοίκησης του Πολυτεχνείου.
Η δημόσια δαπάνη για την αγορά των κτιρίων αποτελεί απαγορευτικό παράγοντα για τη μετέπειτα αξιοποίησή τους σε αλλότριες δράσεις.
Είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι οι λόγοι για τους οποίους έγινε η παραχώρηση ήταν για να στεγάσουν τις ανάγκες του Ιδρύματος και των φοιτητών σ’ έναν ιστορικό τόπο που έτσι θα έβρισκε την τέλεια αξιοποίησή του. Επίσης το Πολυτεχνείο Κρήτης θα αναπτυσσόταν στην καρδιά της Παλιάς Πόλης των Χανίων και θα συντελούσε αυτή η ανάπτυξή του στο δέσιμο με την τοπική κοινωνία που ήταν τότε το ζητούμενο, κάτι που ακόμη και σήμερα δεν έχει πετύχει σε ικανοποιητικό βαθμό.
Σε καμία περίπτωση δεν δόθηκαν τα κτίρια, που είναι δεμένα με την ιστορία και τον πολιτισμό μας, για εκποίησή τους και για τη δημιουργία ξενοδοχείου. Αυτό άλλωστε το απαγορεύει και ο τρόπος απόκτησής τους αλλά και οι ρίζες (η βάση) του κτιρίου που βρίσκεται πάνω στις πιο σημαντικές αρχαιότητες του τόπου μας, στον Λόφο Καστέλι.
Ακόμα και ο ίδιος ο νόμος Διαμαντοπούλου (4009/2011), με τον οποίο συστάθηκαν σε όλα τα πανεπιστήμια οι περίφημες «εταιρείες αξιοποίησης» ως ΝΠΙΔ, κρατούσε τουλάχιστον τα προσχήματα επί του συγκεκριμένου θέματος.
Οπως ορίζεται στο άρθρο 58:
«Δεν νοούνται ως “περιουσία” που υπόκειται στην αξιοποίηση και διαχείριση του ΝΠΙΔ τα ακίνητα και κινητά περιουσιακά στοιχεία που χρησιμοποιούνται για τις εκπαιδευτικές, ερευνητικές και διοικητικές δραστηριότητες του ιδρύματος και αποκτήθηκαν με πόρους προερχόμενους είτε από τον τακτικό προϋπολογισμό είτε από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων».
Χαρακτηριστικές ήταν και οι δηλώσεις του τότε βουλευτή Χανίων του ΣΥΡΙΖΑ κ. Αντώνη Μπαλωμενάκη:
«Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι κατ’ ουσίαν ο χώρος αποκτήθηκε με δωρεά του ελληνικού Δημοσίου προς το νεοσύστατο τότε Πολυτεχνείο. Και μάλιστα δωρεά με κοινωφελή σκοπό: την προαγωγή του εκπαιδευτικού έργου στο οποίο είναι ταγμένο το Ιδρυμα. Εκφράζω ζωηρή αμφιβολία σχετικά με τη νομική δυνατότητα μεταβολής του σκοπού για τον οποίο παραχωρήθηκε ο χώρος της Μεραρχίας και μετατροπής του σε εμπορική επιχείρηση καθώς την απαγορεύει ρητά το άρθρο 109 του Συντάγματος».
Στο μισθωτήριο (με ημερομηνία 2 Αυγούστου 1979) γίνεται σαφής ορισμός της χρήσης του κτιρίου για εκπαιδευτικούς λόγους, ενώ υπάρχει απαγόρευση αλλαγής της συγκεκριμένης χρήσης
Όλοι αυτοί είναι λαϊκιστές κ. Σημανδηράκη;
Και κάποια ακόμα βασικά ιστορικά στοιχεία:
Το κτήριο δημιουργήθηκε το 1870 με σκοπό να στεγαστούν εκεί τα Δικαστήρια. Μάλιστα, για το λόγο αυτό είχε τοποθετηθεί και σχετική πινακίδα στα ελληνικά και τουρκικά στο σημείο που βρίσκεται ο εξώστης του κτηρίου.
Το 1898 μεγάλη πυρκαγιά καταστρέφει το Διοικητήριο. Με την έλευση του πρίγκηπα Γεωργίου, τα Δικαστήρια θα μετατραπούν σε Διοικητήριο και εξ αυτού επί χρόνια το αποκαλούσαν “παλάτι”. Είναι από τον εξώστη αυτού του κτιρίου όπου ο πρίγκηπας έβγαζει τα διαγγέλματά του προς τον Χανιώτικο λαό.
Από το σημείο αυτό έβγαλε και τον ιστορικό λόγο του ο Πρίγκηπας Γεώργιος το 1898 σηματοδοτώντας έτσι την έναρξη της περιόδου της Κρητικής Πολιτείας.
Με τη μεταφορά του Διοικητηρίου στο σημερινό κτήριο της Αντιπεριφέρειας Χανίων, το κτίριο πέρασε στη δικαιοδοσία του στρατού. Το κτίριο ταυτίστηκε με την ηρωική 5η Μεραρχία Κρητών.
Το κτίριο της Μεραρχίας μαζί με τα Νεώρια υπήρξαν οι στρατιωτικοί στόχοι των βομβαρδισμών της ναζιστικής αεροπορίας που ισοπέδωσε την παλιά πόλη των Χανίων. Μόνο στο Καστέλι, την πιο ιστορική και ομορφότερη συνοικία των Χανίων καταστράφηκαν 100 εντυπωσιακά κτίρια από την εποχή της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, όμως το κτίριο της Μεραρχίας επιβίωσε.
O,τι απόμεινε από το μέγαρο των Τζαγκαρόλων στο Καστέλι (φωτ. 13η ΕΒΑ).
Επί κατοχής, το κτίριο πέρασε υπό τον έλεγχο της Κομαντατούρ, ενώ η Γκεστάπο βασάνιζε αντιστασιακούς στα υπόγεια του. Χώρος βασανιστηρίων από τους άνδρεας της ΕΣΑ υπήρξαν τα υπόγεια του κτιρίου και κατά την περίοδο της χούντας.
Παρέμεινε υπό τον έλεγχο του στρατού μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 80′ οπότε και πέρασε στο νεοσύστατο Πολυτεχνείο Κρήτης για να αποτελέσει την καρδιά του Πολυτεχνείου Κρήτης στην καρδιά των Χανίων, κάτι που δεν προχώρησε ποτέ.
Κατά διαστήματα έχει υπάρξει εντονότατη συζήτηση εκ μέρους φορέων του τόπου για το τι μέλλει γενέσθαι με το κτίριο. Αρκετοί αγωνίσθηκαν για τη μετατροπή του σε Ιστορικό – Λαογραφικό Μουσείο ενώ άλλοι πρότειναν τη στέγαση της Σχολής Καλών Τεχνών.
Τίποτ’ από αυτά δεν προχώρησε, το Πολυτεχνείο Κρήτης άφησε το κτίριο – όπως και τόσα άλλα – υπό εγκατάλειψη και ερήμωση, έως ότου το κτίριο μετατράπηκε σε κατάληψη “Rosa Nera” από αντιεξουσιαστές to 2004 παίζοντας σημαντικότατο ρόλο στους κινηματικούς αγώνες, ειδικά κατά την περίοδο της κρίσης.
Το κτίριο της Μεραρχίας, όπως αποδεικνύει και η περιληπτική αναφορά στην ιστορία του, είναι ένα κτήριο με πολύ βαθύ ιστορικό στίγμα που συνδέεται με περιόδους της μοντέρνας ιστορίας της πόλης των Χανίων, από την ανεξαρτησία της Κρήτης, μέχρι τη ναζιστική κατοχή, τη χούντα έως και την πρόσφατη περίοδο των μνημονίων.
Είναι το μπαλκόνι των Χανίων.
Να σημειώσουμε ότι όπως στο παρελθόν έτσι και τώρα, κοινός παρανομαστής όλων των παρεμβάσεων όσων τάσσονται υπέρ της μετατροπής του κτιρίου της Μεραρχίας σε ξενοδοχείο – και πριν λίγες μέρες του Δημάρχου Χανίων κ. Παναγιώτη Σημανδηράκη – βρίσκεται η προάσπιση του δίκαιου του Πολυτεχνείου Κρήτης να “αξιοποιήσει” και να προασπίσει την περιουσία του εις βάρος μίας παράνομης κατάληψης.
Όμως η συζήτηση αυτή για το τι θα γίνουν τα ιστορικά κτίρια στο Λόφο Καστέλι αφορά πρωτίστως και κυρίως την τοπική κοινωνία των Χανίων. Και βεβαίως, απέναντι από την πρόθεση του Πολυτεχνείου να μετατρέψει τα κτίρια σε ξενοδοχεία, δε βρίσκεται η κατάληψη, αλλά πολλοί φορείς, πολίτες και προσωπικότητες των Χανίων που εκφράζουν την έντονη αντίθεσή τους με επιχειρήματα.
Κάποιοι λένε ότι η Νέα Δημοκρατία επενδύει βαριά στο συγκεκριμένο ζήτημα, επειδή, λένε, θέλει να δημιουργήσει ένα “παράδειγμα” με την αξιοποίηση των κτιρίων στο λόφο Καστέλι που σκοπεύει να στηρίξει ώστε να επαναληφθεί σε μία σειρά άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας, που θα κληθούν και αυτά να “αξιοποιήσουν” την περιουσία τους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της υποχρηματοδότησης.
Εφόσον αυτό ισχύει, στα Χανιά, έχει στηθεί ένα πείραμα. Και σε αυτό το πείραμα, δυστυχώς, οι Χανιώτες και η ιστορία τους είναι τα πειραματόζωα.