Πώς οι αστοχίες μετατρέπουν ένα εθνικό έργο σε οικονομικό βαρίδι για την κοινωνία – Οι αποφάσεις, οι ευθύνες και η σιωπή των αρμοδίων

Όταν ένα δημόσιο έργο καθυστερεί, συνήθως το κόστος το πληρώνει η κοινωνία. Όταν όμως η καθυστέρηση οφείλεται όχι σε φυσικά εμπόδια ή σε αστάθμητους παράγοντες, αλλά σε διοικητικές αστοχίες, λάθος αποφάσεις και προκλητική αδράνεια, τότε το τίμημα είναι βαρύτερο — όχι μόνο οικονομικά, αλλά και ηθικά.

Η υπόθεση του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) είναι πια κάτι παραπάνω από ένα έργο υποδομής. Έχει γίνει σύμβολο των χρόνιων παθογενειών του ελληνικού κράτους. Και η τελευταία αποκάλυψη για την αποζημίωση 124 εκατομμυρίων ευρώ που διεκδικούν οι ανάδοχοι του έργου «Χερσόνησος – Νεάπολη» μέσω ΣΔΙΤ (τμήμα του οποίου η κατασκευή κοστίζει λίγο πάνω από 150 εκατομμύρια ευρώ), λόγω καθυστερήσεων που δεν προκάλεσαν οι ίδιοι, επιβεβαιώνει ακριβώς αυτό: ότι οι πολίτες καλούνται να πληρώσουν τα λάθη των υπευθύνων.

Τη στιγμή που οι πολίτες καλούνται διαρκώς να αναλαμβάνουν τις ευθύνες για ότι συμβαίνει σε αυτή τη χώρα, οι υπεύθυνοι εκ μέρους του κράτους και σε αυτή την περίπτωση δηλώνουν ανεύθυνο, και αρνούνται να αναλάβουν την ευθύνη στέλνοντας τον λογαριασμό ξανά στον πολίτη…

Μια απόφαση χωρίς λογική: Η ακύρωση της νομικής παρακολούθησης

Όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα στη Διαύγεια τα οποία αποκάλυψε σε ρεπορτάζ του ο δημοσιογράφος Γιώργος Σαχίνης στην εφημερίδα “Νέα Κρήτη”, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών αποφάσισε στις 24 Ιανουαρίου 2022 να λήξει τη σύμβαση με τη νομική σύμβουλο που είχε αναλάβει την παρακολούθηση των απαλλοτριώσεων και επιτάξεων για τα έργα του ΒΟΑΚ.

Η αιτιολογία; Ότι δήθεν «δεν υφίσταται υπηρεσιακή ανάγκη για τη συνέχιση των υπηρεσιών», καθώς «υπάρχει σχετική τεχνογνωσία» εντός της Διεύθυνσης Συγκοινωνιακών Υποδομών με Σύμβαση Παραχώρησης (Δ16).

Μόνο που η πραγματικότητα διέψευσε παταγωδώς την ίδια τη Διεύθυνση. Οι απαλλοτριώσεις πάγωσαν, τα εργοτάξια παρέμειναν αδρανή και τα μηχανήματα των εργολάβων «κάθονταν» επί μήνες, προκαλώντας δικαίωμα αποζημίωσης.

Δεν είναι η πρώτη αποζημίωση

Η ιστορία δεν ξεκινά από το μηδέν. Ήδη στο τμήμα «Νεάπολη – Άγιος Νικόλαος», που εκτελείται αμιγώς για λογαριασμό του Δημοσίου, το υπουργείο Υποδομών υποχρεώθηκε να αποζημιώσει τον ανάδοχο με 21 εκατομμύρια ευρώ.

Η αιτία ήταν η ίδια: καθυστερήσεις στις απαλλοτριώσεις, οι οποίες δεν έγιναν σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα. Κι αυτό, όχι επειδή ο εργολάβος δεν εκτέλεσε τα καθήκοντά του, αλλά επειδή οι ίδιες οι υπηρεσίες του Δημοσίου δεν παρείχαν εγκαίρως τα απαραίτητα στοιχεία για να προχωρήσει η διαδικασία.

Επιτροπές, αποφάσεις και ανασυγκροτήσεις: το θέατρο της γραφειοκρατίας

Όταν η επιτροπή παρακολούθησης της σύμβασης συνεδρίασε τον Ιούλιο του 2022, διαπίστωσε ρητά ότι «σημαντικό μέρος του συμβατικού αντικειμένου (απαλλοτριώσεις) δεν έχει εκτελεστεί και χωρίς υπαιτιότητα του αναδόχου».

Η λογική απόφαση θα ήταν να ενταθούν οι διαδικασίες, να διορθωθεί η πορεία, να σωθεί το έργο. Αντί γι’ αυτό, δύο μήνες αργότερα, στις 23 Σεπτεμβρίου 2022, το υπουργείο εξέδωσε νέα απόφαση: αντικατάσταση του επόπτη και “ανασυγκρότηση” της επιτροπής. Με απλά λόγια, αντικατέστησαν τα μέλη που επέμεναν να συνεχιστεί η νομική υποστήριξη των απαλλοτριώσεων και προχώρησαν στην οριστική παύση της.

Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: το έργο έμεινε μετέωρο, οι εργολάβοι απέκτησαν πλήρη νομική κάλυψη για αποζημιώσεις, και οι φορολογούμενοι καλούνται να πληρώσουν εκατομμύρια για τις «σταλίες» των μηχανημάτων που δεν δουλεύουν.

Το νέο «δώρο» των 124 εκατομμυρίων ευρώ

Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται τώρα στο έργο ΣΔΙΤ “Χερσόνησος – Νεάπολη”. Η προγραμματισμένη ημερομηνία ολοκλήρωσης μετατέθηκε από τις 21 Απριλίου 2027 στις 11 Ιουλίου 2028, χωρίς υπαιτιότητα του αναδόχου, ενώ οι εταιρείες διεκδικούν αποζημίωση 124 εκατομμυρίων ευρώ.

Με απλά λόγια, το Δημόσιο –δηλαδή όλοι εμείς– θα πληρώσουμε για τα λάθη των υπηρεσιών του Δημοσίου και της κυβέρνησης. Γιατί κάποιοι θεώρησαν ότι οι απαλλοτριώσεις μπορούν να περιμένουν.

Όταν η ευθύνη δεν έχει πρόσωπο

Ποιος θα εξηγήσει στους πολίτες γιατί το ελληνικό κράτος πληρώνει 21 εκατομμύρια ήδη και πιθανώς άλλα 124 εκατομμύρια σύντομα; Ποιος θα λογοδοτήσει για τις αποφάσεις που ανέστειλαν κρίσιμες διαδικασίες και έβαλαν «λουκέτο» στην πρόοδο ενός έργου στρατηγικής σημασίας για την Κρήτη;

Η σιωπή των αρμοδίων είναι εκκωφαντική. Ο πρωθυπουργός, που δηλώνει ότι παρακολουθεί προσωπικά το έργο του ΒΟΑΚ, οφείλει να απαιτήσει εξηγήσεις. Δε γίνεται το ελληνικό δημόσιο να ζημιώνεται με εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ εξαιτίας λαθών και παραλήψεων για τα οποία υπάρχουν υπεύθυνοι και να μην υπάρχει καμία απολύτως συνέπεια τη στιγμή που το ίδιο κράτος κυνηγά κάθε κοκομοίρη που βρίσκεται σε οικονομική αδυναμία να πληρώσει τους δυσβάστακτους φόρους στην εφορία! Δε γίνεται τώρα το κόστος των εκατομμυρίων ευρώ από τα λάθη της κρατικής διοίκησης να μεταβιβάζονται στις πλάτες αυτού του ίδιου πολίτη που καλείται διαρκώς να πληρώνει για ότι συμβαίνει σε αυτή τη χώρα!

Ο λογαριασμός της αδιαφορίας

Η υπόθεση του ΒΟΑΚ είναι το καθρέφτισμα ενός κρατικού μηχανισμού χωρίς συνέπεια και χωρίς λογοδοσία. Ένα σύστημα που μπορεί να ακυρώσει μια νομική υποστήριξη, να «παγώσει» απαλλοτριώσεις και να προκαλέσει ζημία εκατοντάδων εκατομμυρίων, χωρίς κανείς να αναλαμβάνει ευθύνη.

Όμως ο λογαριασμός θα φτάσει – και θα τον πληρώσει ο ξεζουμισμένος Έλληνας φορολογούμενος, για λάθη που δεν του ανήκουν.

Κι αν κάτι πρέπει επιτέλους να αλλάξει, δεν είναι μόνο οι συμβάσεις ή τα χρονοδιαγράμματα, αλλά η ίδια η κουλτούρα της ατιμωρησίας που επιτρέπει σε δημόσιους αξιωματούχους να σπαταλούν δημόσιο χρήμα χωρίς συνέπειες.

Ίσως τότε, όταν υπάρχουν πραγματικές συνέπειες για τα καταστροφικά και με τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο λάθη, να πάψουν αυτά τα λάθη να συμβαίνουν.

Όταν το κόστος τους δε θα το επιβαρρύνεται μόνο αυτός που δεν έχει καμία ευθύνη για αυτά, δηλαδή, ο Έλληνας βαριά φορολογούμενος πολίτης.