Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Δημοσιογράφος I.J.F.
…Η ελευθερία είναι μόνο για τους σχισματικούς / αυτούς που σκέφτονται διαφορετικά… (Ρόζα Λούξεμπουργκ)
Όταν ο Νίκος Καζαντζάκης μελετητής και φιλόσοφος, επαναδιατύπωσε, την δική του θεωρία περί ελευθερίας, όλος ο κόσμος ενσωμάτωσε στην δική του φιλοσοφία, την γνωστή φράση του, “δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος”. Άραγε τι είχε στο μυαλό του, όταν το έγραφε; Μπορεί να είναι επηρεασμένη από τον Βουδισμό, αλλά και από ελληνιστική φιλοσοφία. Για τους Στωϊκούς φιλόσοφους, ο άνθρωπος ούτε να φοβάται πρέπει, ούτε να ελπίζει και κατά συνέπεια, να μην γίνεται έρμαιο των παθών του.
Τι είναι ελευθερία; Η έννοια της ελευθερίας είναι η συμφιλίωση του υπαρξισμού με τον μαρξισμό. Η ελευθερία όμως του ανθρώπου, κινδυνεύει διαρκώς από την παρουσία του άλλου. Νομίζεις ότι είσαι ελεύθερος; Δεν καταλαβαίνεις ότι έδωσες τη ζωή σου, στα παζάρια των ισχυρών, για να την ξεπουλήσουν και να κερδοσκοπήσουν από την καταστροφή σου; Η ελευθερία δεν είναι απλή λέξη. Και την κατανοούν μόνο όσοι περπατούν με ψηλά το κεφάλι, και όχι οι σκυμμένοι και προσκυνημένοι. Η ελευθερία δίνεται, προσφέρεται στο μυαλό και στα χέρια των ανθρώπων.
…Ελευθερία δεν υπάρχει. Ούτε βρίσκεται σε αυτόν τον κόσμο. Σε αυτόν τον κόσμο βρίσκεται μονάχα ο αγώνας για την ελευθερία. Και τι θα πει ελεύθερος; Ελεύθερος είναι αυτός που δεν φοβάται να σκοτώσει ή να πεθάνει στον αγώνα για την ελευθερία…
Νομίζεις ότι είσαι ελεύθερος; Η σκλαβιά σου άρχισε προτού γεννηθείς. Απλά με την γέννησή σου, σου έχουν χρεώσει το επίθετο, η ιθαγένεια και η υπηκοότητά σου. Σε μικρό χρόνο σε χρεώνουν μαζί με το όνομά σου και το θρήσκευμα που θα σε στιγματίζει για όλη σου τη ζωή.
“Λατρεύω την ελευθερία, αλλά θα ήθελα να τη βρίσκω πάντοτε θρονιασμένη ανάμεσα στη δικαιοσύνη και τον ανθρωπισμό”. Αυτή η φράση αποτελούσε το έρμα των πεποιθήσεων του Αδαμάντιου Κοραή σχετικά με την σημασία της ελευθερίας. Ο σημαντικότερος για πολλούς εκπρόσωπος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού είχε βαθύτατα κατανοήσει πως η έννοια της ελευθερίας από μόνη της δε σημαίνει και πολλά πράγματα.
Είμαι πραγματικά ελεύθερος; Έχω τη δυνατότητα να κάνω αυτό που θέλω; Έχουμε αλήθεια ελεύθερες συνειδήσεις; Είμαστε ελεύθεροι όταν τρέχουμε σαν υπνωτισμένοι να αγοράσουμε “τα καινούργια” της αγοράς; Ολόκληρες κοινωνίες ακολουθούν, κατασκευασμένα όνειρα, πρότυπα που δεν είναι στην κουλτούρα μας. Είμαστε ελεύθεροι; Όχι. Δεν υπάρχει λαός στον κόσμο που να μην έχει βιώσει τη σχέση αφέντη-δούλου. Όλα αυτά όμως ανήκουν στο παρελθόν. Οι σύγχρονες κοινωνίες διακηρύττουν ότι η ελευθερία είναι αδιαπραγμάτευτη. ότι κάθε άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος.
…Αυτός που δεν ξέρει τίποτα και δεν καταλαβαίνει, είναι ανόητος. Απόφευγέ τον. Αυτός που δεν ξέρει τίποτα και έχει τη συνείδηση γι’ αυτό, είναι ένας απλοϊκός. Δίδαξέ τον. Αυτός που έχει γνώσεις και έχει συναίσθηση αυτών που ξέρει, είναι σοφός. Ακολούθησέ τον…. (Αραβικό απόφθεγμα)
Κάποια στιγμή, στην πορεία της ζωής σου, συνειδητοποίησες προς τα μεγάλα ταξίδια που ονειρεύτηκες, δεν πραγματοποιήθηκαν. Και σου έμεινε να νοσταλγείς τις λίγες μέρες ελευθερίας που έζησες. Γιατί σ’ αυτόν τον κόσμο, ελεύθεροι είμαστε μόνο όταν αντιστεκόμαστε και όταν πεθάνουμε.
Πολιτική ελευθερία είναι η ελευθερία μέσα στα πλαίσια της πολιτείας. Με τον όρο αυτό εννοούμε επίσης και την δυνατότητα που έχει ο άνθρωπος ως πολίτης ενός κράτους να επιλέγει τα πρόσωπα που θα τον κυβερνούν και θα τον διοικούν. Με την πολιτική ελευθερία συνδέονται και πολλές άλλες ελευθερίες που αφορούν την κοινωνική και πνευματική ζωή του ανθρώπου. Σίγουρα η πολιτική ελευθερία είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον άνθρωπο. Ποτέ όμως δεν πρέπει να αποτελεί τον τελικό στόχο διότι το κράτος δεν είναι η υπέρτατη αυθεντία.
Η επιλογή της ελευθερίας, δεν έρχεται χωρίς κόστος. Την στιγμή που θα χρειαστεί να επιλέξουμε το δικαίωμα της ελευθερίας, βρισκόμαστε ενώπιον 2 επιλογών. Η μία επιλογή είναι η σιγουριά της επιλογής με βάση το παρελθόν, και η άλλη κρύβει το άγχος και τον φόβο της ευθύνης για κάτι καινούργιο. Είναι σίγουρο ότι οι περισσότεροι επιλέγουν την πρώτη γιατί προσφέρει “ασφάλεια”.
Ο ελεύθερος άνθρωπος είναι συνήθως μόνος. Ο ελεύθερος άνθρωπος αισθάνεται πολίτης του κόσμου και ταυτόχρονα πολίτης της πιο μικρής κοινότητας. Αγαπά και σέβεται την ελευθερία το ίδιο ακριβώς όσο και την ελευθερία των άλλων. Ο ελεύθερος άνθρωπος δεν πιστεύει πουθενά.
Ο ελεύθερος άνθρωπος δεν προσδοκά, μήτε ελπίζει, δημιουργεί, ολοκληρώνει, χωρίς ποτέ να βιάζεται. Ο ελεύθερος άνθρωπος κατάφερε να γίνει ελεύθερος όχι απλά γιατί νίκησε τους φόβους του, αλλά γιατί δεν φοβάται πια…
…Η ελευθερία είναι ο μοναδικός τρόπος τελειοποίησης. Χωρίς την ελευθερία μπορεί να τελειοποιηθεί η βαριά βιομηχανία, αλλά όχι και η δικαιοσύνη και η αλήθεια. (Α. Κάμυ)
