Του Κώστα Λαπαβίτσα
Τον Άξελ Κισιλόφ, νέο Υπουργό Οικονομικών της Αργεντινής, το γνώρισα προς το τέλος του 2011. Η παρουσία του ήταν ιδιαίτερα χαρισματική: περίπου σαράντα χρονώ, με έκδηλη αυτοπεποίθηση, αλλά και την αδιόρατη κούραση που φέρνει στο πρόσωπο η εξουσία. Ήταν ντυμένος απλά, χωρίς τα κοστούμια των υπολοίπων. Η έλλειψη γραβάτας λειτουργούσε ως μηχανισμός διαφοροποίησης και επιβολής ισχύος πάνω στους άλλους. Ακριβώς το αντίστοιχο αυτού που συνήθως κάνει η γραβάτα σε όσους δεν τη φοράνε, μόνο που στην περίπτωση του Κισιλόφ η ισχύς πήγαζε από την προσωπικότητά του κι όχι από τα ρούχα.
Φαινόταν καθαρά ότι επρόκειτο για άνθρωπο που βρισκόταν ήδη ψηλά στους μηχανισμούς εξουσίας της Αργεντινής και θα πήγαινε ακόμη ψηλότερα. Ήταν τότε ο υπ’ αριθμόν δύο στο Υπουργείο Οικονομικών, αλλά όλοι γνώριζαν ότι αυτός κατείχε την πραγματική δύναμη και όχι οι αδιάφοροι υπουργοί που μεσολάβησαν μέχρι να αναλάβει τα ινία.
Η ισχύς του πήγαζε από ένα συνδυασμό παραγόντων. Σε νεαρότερη ηλικία είχε παίξει σημαντικό ρόλο στη διάσωση της Αργεντινής από την καταστροφική πολιτική που της επέβαλε το ΔΝΤ κατά τη δεκαετία του 1990, η οποία τελικά οδήγησε σε παύση πληρωμών και σπάσιμο της ισοτιμίας με το δολάριο. Προσωπικός φίλος του Μάξιμο, γιού των Κίρχνερ, ανήκε στους ριζοσπαστικούς κύκλους του αριστερού Περονισμού. Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες, με κατάρτιση που είναι πλέον εξαιρετικά σπάνια γιατί είχε διαβάσει Κεϊνς, Μαρξ και Σουμπέτερ, γνώριζε από κοντά τις εναλλακτικές προσεγγίσεις στα οικονομικά και δεν εντυπωσιαζόταν εύκολα ούτε από τη ρηχή επιστημοσύνη των τεχνοκρατών του ΔΝΤ, ούτε και από τον αλαζονικό ‘τεχνικισμό’ της οικονομολογικής Κουρίας των μεγάλων Αμερικανικών Πανεπιστημίων.
Το 2011 είχε αρχίσει να διαμορφώνεται ένα νέο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής στην Αργεντινή υπό τη ηγεσία της Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ και ο Κισιλόφ, που ανήκει στους εξ απορρήτων της Κίρχνερ, έπαιζε καίριο ρόλο. Η χώρα φαινόταν διατεθειμένη να πάει προς τα αριστερά για να αντιμετωπίσει τα νέα της προβλήματα και όχι να δεχτεί τις ‘συμβουλές’ του ΔΝΤ και των γνωστών κύκλων της καταστροφής. Στην προεδρία της κεντρικής τράπεζας, η Μερσέντες ντελ Ποντ – οικονομολόγος κι αυτή με πολύ διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων από τους άχρωμους, άοσμους και ανιαρούς τεχνοκράτες που συνήθως επανδρώνουν αυτές τις θέσεις και λειτουργούν ως φερέφωνα των τραπεζών – ήδη διαμόρφωνε πιστωτικούς μηχανισμούς στήριξης του παραγωγικού τομέα.
Η κίνηση που κατέδειξε την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης ήταν φυσικά η εθνικοποίηση το 2012 της εταιρείας πετρελαίου YPF που πλέον ανήκε στον ισπανικό γίγαντα REPSOL. Η Αργεντινή έχει τεράστια κοιτάσματα σχιστολιθικού αερίου (shale gas) που μπορούν να αξιοποιηθούν για να στηρίξουν την αναδιάρθρωση του παραγωγικού τομέα, αλλά απαιτούν μεγάλες επενδύσεις. Η REPSOL για χρόνια ενδιαφερόταν περισσότερο να πληρώνει μερίσματα, παρά να επενδύει στην παραγωγή. Με πρωτοβουλία του Κισιλόφ – και φυσικά απόφαση της Κίρχνερ – η Αργεντινή εθνικοποίησε τη YPF κάνοντας ένα σημαντικό βήμα προς την παραγωγική αναδιάρθρωση.
Γιατί όμως να τα συζητάμε όλα αυτά στην Ελλάδα του σήμερα που έχει πολύ διαφορετικά προβλήματα; Ο λόγος είναι απλός. Σαν τον δολοφόνο που επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος, το μνημονιακό στρατόπεδο δε μπορεί να αφήσει το θέμα της Αργεντινής σε ησυχία και συνεχίζει – τέσσερα χρόνια μετά! – να το ανακινεί λέγοντας εξωφρενικές ανοησίες. Καλλιεργείται μια εικόνα της Αργεντινής που δεν έχει την παραμικρή σχέση με την πραγματικότητα, με τον προφανή στόχο να τρομοκρατείται ο ελληνικός λαός και να παρουσιάζονται οι μνημονιακοί ως σωτήρες της Ελλάδας.
Η απλή πραγματικότητα έχει ως εξής. Προς το τέλος της δεκαετίας του 1990 η Αργεντινή αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα και δέχτηκε ένα πρόγραμμα του ΔΝΤ, κάτι αντίστοιχο της Τρόικας. Ακολούθησε φυσικά ύφεση της τάξης του 9% το 1999-2001. Η ύφεση οδήγησε σε κατάρρευση των τραπεζών και αδυναμία εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους, με επακόλουθο η χώρα να κηρύξει άρνηση πληρωμών και να σπάσει την υποτιθέμενη ακλόνητη ισοτιμία 1:1 με το δολάριο. Όλα έγιναν χωρίς σχέδιο και προετοιμασία, υπό την αδήριτη πίεση των συνθηκών. Το αποτέλεσμα ήταν βαθύτατη ύφεση το 2002, της τάξης του 11%, με μεγάλη πολιτική και κοινωνική αναταραχή. Από το 2003 και μετά όμως – για μια ολόκληρη δεκαετία – η χώρα γνώρισε τους ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης στην ιστορία της, κοντά στο 8% ετησίως, που μόνο η Κίνα ξεπέρασε την ίδια περίοδο. Πρόκειται για μια από τις εντυπωσιακότερες περιπτώσεις ανάκαμψης στα χρονικά, η οποία διπλασίασε το ΑΕΠ.
Η σύγκριση με την Ελλάδα είναι καταλυτική. Η συνολική συρρίκνωση του ελληνικού ΑΕΠ το 2008-2013 είναι της τάξης του 25%. Περίπου το 21% της συρρίκνωσης έχει προκύψει κατά την περίοδο που εφαρμόστηκαν τα Μνημόνια που μας ‘διέσωσαν’ και φυσικά μας κράτησαν στο ευρώ, μια τόσο μεγάλη εθνική επιτυχία! Ακόμη χειρότερα όμως, οι προοπτικές ανάπτυξης είναι ανύπαρκτες. Είναι πιθανό η Ελλάδα ουσιαστικά να λιμνάσει, ενώ δίπλα μας θα επιτελείται κοσμογονία. Τι ακριβώς να συγκρίνει κανείς με την Αργεντινή;
Θα μου πείτε, υπήρχε καμία εγγύηση ότι η Ελλάδα θα μπορούσε το 2010 να μπει σε πορεία ανάπτυξης Αργεντινής, αν έκανε παύση πληρωμών και έφευγε από το ευρώ; Όχι βέβαια. Τα προβλήματα ήταν πιο σύνθετα και η αρρώστια του κοινωνικού ιστού βαθύτερη. Αλλά δε θα αντιμετωπίζαμε και την τραγωδία που έφεραν τα Μνημόνια, με ανεργία των νέων πάνω από 60%. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα είναι αμείλικτος: το μνημονιακό στρατόπεδο προκάλεσε τη μεγαλύτερη εθνική καταστροφή που γνώρισε η χώρα σε καιρό ειρήνης.
Η Αργεντινή έχει φυσικά νέα προβλήματα που οφείλονται εν μέρει και σε πλημμελείς δράσεις τα χρόνια που πέρασαν. Παραμένει μια σχετικά φτωχή και βαθιά άνιση χώρα, όπου το μεγάλο κεφάλαιο έχει τεράστια ισχύ και οι μισθωτοί δέχονται πολύπλευρες πιέσεις. Υπάρχει πρόβλημα πληθωρισμού, απομείωσης των συναλλαγματικών αποθεματικών και εμφάνισης εμπορικών ελλειμμάτων. Την περιτριγυρίζουν επίσης τα όρνεα των χρηματοπιστωτικών αγορών που θέλουν ακόμη να αποπληρωθούν πλήρως για όσα ομόλογα κατέχουν και μπορεί να αναγκάσουν τη χώρα να προβεί σε τεχνική (όχι πραγματική) άρνηση πληρωμών. Πάνω απ’ όλα, η Αργεντινή πάσχει από έλλειψη παραγωγικής αναδιάρθρωσης, πράγμα που έπρεπε να είχε γίνει με ριζοσπαστικό τρόπο εδώ και χρόνια. Να δούμε τι θα κάνει το επόμενο διάστημα ο Κισιλόφ, καθώς η πραγματικότητα της παγκόσμιας οικονομίας θα γίνεται όλο και πιο σκληρή.
http://costaslapavitsas.blogspot.gr/